Coenen, Filip
Antwerpenaar Filip Coenen (1841-1892) was een Vlaamsgezinde socialist, die zich met het Volksverbond in 1867 afscheurde van de Meetingpartij en in 1877 mee de Vlaamse Socialistische Partij oprichtte.
De Antwerpse schoenmaker, Filip Coenen, verliet in 1867 de Meetingpartij en richtte op 17 maart van dat jaar in Antwerpen mee het naar het socialisme neigende Volksverbond op, dat vanuit arbeiderskringen een alternatief wilde bieden voor de door de burgerij gedomineerde, bestaande politieke partijen. Twee jaar later nam hij ook ontslag uit de Nederduitsche Bond Nederduitsche Bond
De Nederduitsche Bond (1861-1914) was een Antwerpse kiesvereniging die flamingantische katholieken en liberalen verenigde. De Bond was een invloedrijke machtsfactor binnen de Meeting, voo... Lees meer , de flamingantische drukkingsgroep binnen de Meetingpartij. Coenen pleitte voor de afschaffing van de toen uitermate elitaire Senaat en voor de oprichting van een eigen, verkozen vertegenwoordigend organisme voor de arbeiders op nationaal niveau. Nadat het Volksverbond zich in 1871 had ontwikkeld tot de Antwerpse afdeling van de socialistische Eerste Internationale, stapte een aantal Vlaamsgezinde, niet-socialistische progressieven uit de organisatie.
In 1868 richtte Coenen in Antwerpen het blad De Werker De Werker
De Werker was een Antwerps socialistisch weekblad, dat werd opgericht in 1868 en in 1914 opging in Volksgazet. Lees meer op, dat — naar het voorbeeld van het in Brugge uitgegeven Peper en Zout Peper en Zout
Peper en Zout (1868) was een Vlaamsgezind Brugs weekblad, dat de Vlaamse Broederbond en de ontluikende arbeidersbeweging samen probeerde te brengen. Lees meer — de Vlaamse en de arbeidersbeweging met elkaar wilde verbinden. Tot de oprichting van de Gentse krant Vooruit Vooruit (1884-1991)
Vooruit (1884-1991) was een Gents socialistisch dagblad waarin heel wat bijdragen verschenen van Vlaamse intellectuelen. In 1978 werd het blad een regionale editie van De Morgen, om in 19... Lees meer in 1884 was De Werker in Vlaanderen de leidinggevende periodieke socialistische publicatie. Coenen propageerde er de Heel-Nederlandse gedachte Heel-Nederland
Lees meer in. Ondertussen evolueerde hij in de jaren 1870 kortstondig naar het anarchisme Links-radicalisme
De verhouding tussen de radicale linkerzijde in Vlaanderen en de Vlaamse beweging werd nauwelijks bestudeerd. De marginaliteit van deze linkerzijde is hier natuurlijk niet vreemd aan, maa... Lees meer en verzorgde hij een tijdlang het secretariaat van een antiautoritaire Internationale.
Nadat Gentse en Antwerpse socialistische militanten op 6 april 1877 in Mechelen een nieuwe afdeling van de socialistische Internationale hadden opgericht, werd het initiatief genomen om aldaar op 20 en 21 mei een congres te organiseren. Coenen fungeerde er als voorzitter en bepleitte de oprichting van een eigen Vlaamse partijformatie omdat ‘de eigen taal der menschen en de propaganda zulks vereische’. Op een bijeenkomst in Antwerpen op 23 juli van dat jaar werd vervolgens de Vlaamsche Socialistische Arbeiderspartij Vlaamsche Socialistische Arbeiderspartij
Eerste socialistische partij in Vlaanderen (1877-1879), die aanvankelijk een andere richting insloeg dan de Franstalige socialisten. Lees meer opgericht. De Werker — nu met als ondertitel Orgaan der Vlaamsche Socialistische Arbeiderspartij en van het Internationaal Werkliedenverbond — werd er de spreekbuis van. Coenen was ook aanwezig op het stichtingscongres van de Belgische Werkliedenpartij Belgische Werkliedenpartij
Lees meer (BWP) in 1885, maar op dat moment behoorde hij niet meer tot de leidinggevende groep in de Antwerpse en de Belgische socialistische beweging.
Coenen achtte het Vlaamse emancipatiestreven ondergeschikt aan de algemene politiek-maatschappelijke strijd: eens het bestaande sociaal systeem omver was geworpen, zou elke onrechtvaardigheid — ook die tegenover de Vlamingen — uit de wereld worden geholpen, aldus zijn redenering. Tegelijk verdedigde hij het sociale karakter van de Vlaamse beweging, die door sommige van zijn socialistische medestanders werd beschouwd als een louter katholieke aangelegenheid en meende hij dat intellectuelen via hun flamingantische inzet ook tot sociaal engagement konden en behoorden te komen. In vijf afleveringen van De Werker publiceerde Coenen tussen 6 maart en 1 mei 1892 zijn politieke en sociale herinneringen.
Werken
– 'Uit mijne herinneringen', in De Werker (6 maart 1892, 13 maart 1892, 20 maart 1892, 7 april 1892 en 1 mei 1892).
Literatuur
– A. van Laar, De Geschiedenis der Arbeidersbeweging van Antwerpen en Omliggende 1860-1925, 1926.
– K. van Isacker, De Internationale te Antwerpen, 1867-1877, 1964.
– D. E. Devreese, Militanten rond de Eerste Internationale in België 1860-1880, Universiteit Gent, ongepubliceerde licentiaatsverhandeling, 1968.
– D.E. Devreese, Flaminganten en arbeiders: een verloving? Geen huwelijk, 1971-1972.
– D. de Weerdt, De Belgische socialistische arbeidersbeweging op zoek naar een eigen vorm 1872-1880, 1972.
– W. Debrock, De Heel-Nederlanders van de Eerste Internationale', in: Ons Erfdeel, januari- februari 1979, pp. 31-46.
– J. Verdure, En men zou niet fier zijn Vaderlander te wezen? Sociaal-democratie en nationale identiteit voor WOI. Een casusstudie over Antwerpen en Luik, Universiteit Gent, ongepubliceerde masterproef, 2007.
– J. Brepoels, Wat zoudt gij zonder ’t werkvolk zijn? De geschiedenis van de arbeidersbeweging in België 1830-2015, 2016.