De Roeck, Jan

Jan de Roeck groeide op in een welgesteld en streng katholiek milieu. Zijn vader had een distributiebedrijf in chemische producten. In 1914 vluchtte de familie naar Engeland, waar De Roeck bij het Rode Kruis werkte. Al voor de oorlog had hij in Leuven een jaar farmacie gestudeerd en het baccalaureaat in de thomistische wijsbegeerte behaald (1913), waarin hij in 1919 doctoreerde. In 1922 studeerde hij ook af in geneeskunde en werd vervolgens huisarts in Antwerpen.

Jaren 1930: opgang als rassentheoreticus

De Roeck kende in de jaren 1930 en tijdens de Tweede Wereldoorlog succes met een aantal werken over pedagogie en demografie Demografie
Lees meer . Hierin ging hij vooral op zoek naar de biologische grondslagen van de opvoeding en benadrukte hij het belang van de erfelijkheid en de 'raszuiverheid' voor de toekomst van een volk. Samen met Jef de Langhe De Langhe, Jef
Lees meer , Roger Soenen Soenen, Roger
Arts Roger Soenen (1902-1977) was hoogleraar aan de Universiteit Gent. Tijdens de Tweede Wereldoorlogs was hij betrokken bij de Germaansche Werkgemeenschap Vlaanderen en de DeVlag. ... Lees meer en Gustaaf Schamelhout Schamelhout, Gustaaf
Gustaaf Schamelhout (1869-1944) was een arts die zich ook cultureel engageerde. Vooral na de Eerste Wereldoorlog ontpopte hij zich tot een expert in de antropologie en rassenkunde. Die in... Lees meer was hij een van weinige 'rassentheoretici' van het Vlaams-nationalisme in de jaren 1930.

In 1936 trad De Roeck toe tot het Verbond Van Dietsche Nationaal Solidaristen Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen
Het Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen (Verdinaso) (1931-1941) was een fascistisch geïnspireerde beweging onder leiding van Joris van Severen, die een staats- en maatschappijherv... Lees meer (Verdinaso), maar verliet deze beweging nog geen twee jaar later wegens de pro-Belgische richting die het Verdinaso na de Dinaso-landdag van 1937 (nog nadrukkelijker) uitging. Hij kwam nu ook in contact met de Duitsch-Vlaamsche Arbeidsgemeenschap Duitsch-Vlaamsche Arbeidsgemeenschap
De Duitsch-Vlaamsche Arbeidersgemeenschap (DeVlag) (1935-1945) was vóór de Tweede Wereldoorlog een organisatie van Vlaamse en Duitse studenten. Tijdens de oorlog ontpopte de DeVlag zich ... Lees meer (DeVlag). In De Vlag De Vlag
De Vlag (1936-1938; 1940-1944) was het maandblad van de gelijknamige Duitsch-Vlaamsche Arbeidsgemeenschap (DeVlag). Lees meer kon hij zijn rassentheorie verspreiden, wat hij ook in Hier Dinaso Hier Dinaso!
Lees meer had gedaan en in lezingen van de Katholieke Vlaamse Hogeschooluitbreiding Katholieke Vlaamsche Hogeschooluitbreiding
De Katholieke Vlaamse Hogeschooluitbreiding is een vormings- en nascholingsorganisatie die in 1898 werd opgericht in Antwerpen. Later werden op diverse plaatsen in Vlaanderen afdelingen o... Lees meer .

Dat deed De Roeck nog meer in de extreem anti-Joodse organisatie Volksverwering Volksverwering
Volksverwering was een Vlaamse – vooral Antwerpse – antisemitische en nationaalsocialistische organisatie, die bestond van 1937 tot 1944. Lees meer (zie Antisemitisme Antisemitisme
Lees meer ). Hij was er de toonaangevende theoreticus van. Vanaf 1937 speelde hij een actieve rol in de campagne tegen het katholiek bureau voor Israël en er zijn sterke aanwijzingen dat hij de auteur zou zijn van de brochure De mythe van Israël. Een toelichting over oorsprong en wezen van het Jodendom, een uitgave van Volksverwering in 1939.

Al voor de oorlog had De Roeck contacten met Duitse nazi-middens. Hij werd in 1937 zelfs uitgenodigd op de partijdagen van Nürnberg. Dat had hij blijkbaar te danken aan zijn anti-Joodse ingesteldheid en zijn obsessie met de nationaalsocialistische invalshoeken in de eugenetica, die sterk afweken van de meer sociale en ook conservatieve tendensen in de internationale eugenetica-bewegingen.

Tweede Wereldoorlog, collaboratie en nasleep

Tijdens de bezetting raakte De Roeck in SS-kringen verzeild. Hij publiceerde al in het eerste nummer van De SS-Man (zie SS-Vlaanderen Algemeene-SS Vlaanderen
De SS-Vlaanderen was een collaborerende militie tijdens de Tweede Wereldoorlog, die deel uitmaakte van de Duitse SS. Ze ijverde voor de aanhechting van Vlaanderen bij Duitsland. Lees meer ). Verder liet hij zich inspireren door de 'Noordse gedachte' en het Duitse biologisch racisme. Net als zijn collega Soenen stond hij in nauw contact met het Kaiser Wilhelminstitut für Anthropologie, Menschliche Erblehre und Eugenetik. Hij was ook  schoolgeneesheer van de Deutsche Schule in Antwerpen, huisarts van vele Rijksduitsers en lesgever bij de Dietsche Opvoedkundige Beweging Dietsch Opvoedkundige Beweging
De Dietsch Opvoedkundige Beweging (DOB) wilde eind de jaren 1930 alle Dietsgezinde leerkrachten verenigen. De beweging wou de opvoeding op een strakke Dietse en racistische grondslag orga... Lees meer (DOB), waar hij vanaf 1942 betrokken was bij de 'Opleidingscursus Nationaalsocialistische Opvoeding'. Daarnaast was hij nog gelegenheidsdocent voor erfelijkheidsleer en rassenbiologie, onder meer bij de Germaansche Werkgemeenschap Vlaanderen Germaansche Werkgemeenschap Vlaanderen
De Germaansche Werkgemeenschap Vlaanderen was actief tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zij bestudeerde de relatie tussen Vlaanderen en de Germaanse wereld op historisch en maatschappelijk g... Lees meer .

Zijn opvattingen gingen veel verder dan het zuiver biologische. Een geestesaristocratie die de raskern uitmaakte, moest de staat leiden. Zo zag hij in de vrouwenarbeid (zie Gender Gender
Vrouwen en mannen kregen verschillende rollen binnen de Vlaamse beweging. De heersende verwachtingen spoorden echter niet altijd met de werkelijke genderverhoudingen en evolueerden boven... Lees meer ), de verstedelijking en de verfransing van 'bastaardstad' Brussel Brussel
In de geschiedenis van de Vlaamse beweging speelde Brussel een unieke rol vanwege haar hoofdstedelijke functies, economische aantrekkingskracht en als symbool van verfransing, die zich v... Lees meer een groot gevaar voor de raszuiverheid van het Vlaamse volk. Eenzelfde dreiging ging voor hem uit van de nivellering van de geslachten.

Volgens historicus Wouter de Raes kunnen de theorieën van De Roeck zelfs nog nauwelijks tot de pseudowetenschap gerekend worden. Alhoewel De Roeck ook in volle deportatieperiode een wezenlijke bijdrage leverde tot de agressieve anti-Joodse groepering Volksverwering, werd zijn gerechtelijk dossier na de oorlog zonder gevolg geklasseerd en werd hij dus niet veroordeeld. Daardoor ontbreken essentiële gegevens over zijn medewerking aan de Jodenvervolging. Zijn publicaties werpen er wel een licht op.

Na de oorlog hield De Roeck zich angstvallig buiten de politiek. Hij speelde het zelfs klaar een erg beladen werk uit 1943, Zoo is den Mensch, in 1946 te 'zuiveren' en er alle verwijzingen naar het nationaalsocialisme uit weg te laten. Hij concentreerde zijn rassenleer meer op Afrika en leunde bovendien weer sterker aan bij het katholicisme, zoals in zijn beginjaren. Voorts gaf hij in 1953 nog een medisch zakboekje uit en bleef hij verder werken als huisarts. Volgens zijn familie zou hij na de bevrijding hoogstens enkele dagen in de gevangenis hebben doorgebracht.