Jonckbloet, Willem

Persoon
Nico Van Campenhout (2023, herwerking), Pieter Van Hees (1998)

De Nederlander Willem Jonckbloet (1817-1885) was hoogleraar Nederlandse taal en geschiedenis en liberaal volksvertegenwoordiger.

Volledige voornaam
Willem J.A.
Geboorte
Den Haag, 6 juli 1817
Overlijden
Wiesbaden, 19 oktober 1885
Leestijd: 3 minuten

Willem Jonckbloet, wiens wettelijke vader aan het hof werkte als foerier, was een buitenechtelijke zoon van de Nederlandse koning Willem II (1792-1849).

Vanaf 1835 studeerde Jonckbloet aan de Rijksuniversiteit Leiden. Omdat hij het gymnasium niet had afgemaakt, kon hij echter geen universitaire examens afleggen. Voor zijn verhandeling over de middeleeuwse geestelijke en Middelnederlandse auteur Lodewijk van Velthem ontving hij in 1841 aan zijn alma mater een doctoraat honoris causa. Van 1847 tot 1854 was Jonckbloet hoogleraar Nederlandse taal Taal
De ontwikkeling van het Nederlands vormde tot diep in de 20ste eeuw een fundamenteel aandachtspunt in de Vlaamse beweging. De wijze waarop het geschreven en gesproken Nederlands gehanteer... Lees meer
en geschiedenis aan het Atheneum Illustre in Deventer, een niet-universitaire instelling voor hoger onderwijs. Van 1854 tot 1864 vervulde hij dezelfde functie aan de Groningse en van 1877 tot 1883 aan de Leidse universiteit. In 1883 nam hij ontslag omwille van gezondheidsproblemen en de laatste twee jaar van zijn leven verbleef hij in het Duitse kuuroord Wiesbaden.

Jonckbloet publiceerde een tweedelige Geschiedenis der Nederlandse letterkunde (1868-1872), die destijds gold als een model in zijn genre. Zijn drie inaugurale redevoeringen – ‘Over wetenschappelijke beoefening der Nederlandsche taal’ (Deventer, 1848), ‘De beoefening van de geschiedenis des vaderlands in wezen en strekking’ (Groningen, 1854) en ‘Het professoraat in de Nederlandsche taal en letterkunde’ (Leiden, 1877) – gaven de richting aan voor de professionalisering van de (medio)neerlandistiek, waarvan hij een van de grondleggers was. Ondertussen was Jonckbloet in 1864 verkozen tot Tweede Kamerlid voor het kiesdistrict Winschoten namens de liberale partij, een mandaat dat hij behield tot 1877. Jonckbloet was namens zijn fractie woordvoerder betreffende onderwijsaangelegenheden en nam op dat vlak, zoals op andere terreinen, vaak een onafhankelijk standpunt in.

Contacten met Vlaanderen

Zijn studies over de Middelnederlandse literatuur Literatuur
De literatuur heeft een cruciale rol gespeeld in het ontstaan van de Vlaamse ontvoogdingsstrijd en ook in de daaropvolgende fasen van de Vlaamse natiewording zijn schrijvers vaak richting... Lees meer
– onder andere over het Reinaertepos, de Beatrijslegende en Jacob van Maerlant – brachten hem in contact met Vlaamsgezinde literatoren zoals Philip Blommaert Blommaert, Philip M.
Lees meer
, Ferdinand Snellaert Snellaert, Ferdinand A.
Ferdinand Augustijn Snellaert (1809-1872) was een arts, filoloog, letterkundige en leidende figuur in de Vlaamse beweging. Lees meer
en Jan Frans Willems Willems, Jan Frans
Jan Frans Willems (1793-1846), de “vader van de Vlaamse beweging”, was dichter, polemist, filoloog, tekstediteur en initiatiefnemer of lid van tal van academies en genootschappen in binne... Lees meer
, in wiens tijdschrift Belgisch Museum Belgisch Museum
Het Belgisch Museum voor de Nederduitsche Tael- en Letterkunde en de Geschiedenis des Vaderlands was een filologisch en historisch tijdschrift dat in Gent verscheen tussen 1837 en 1846.... Lees meer
hij publiceerde. Uit zijn overleg met Snellaert over samenwerking tussen Vlaanderen en Nederland Nederland
Nederland is met Vlaanderen verbonden door de economische infrastructuur, de taal en de geschiedenis. Vanaf eind 18de eeuw kreeg die verbondenheid in taal en cultuur op uiteenlopende mani... Lees meer
resulteerde in 1849 het eerste Nederlandse Taal- en Letterkundig Congres Nederlandse Congressen
De Nederlandse Congressen waren gemeenschappelijke (culturele) ontmoetingen van Vlamingen en Nederlanders in Vlaanderen en Nederland die met onderbrekingen werden georganiseerd sinds 1849... Lees meer
. Hoewel Jonckbloet enerzijds van mening was dat dit initiatief kon bijdragen tot het benadrukken van de politieke autonomie van België en Nederland tegenover zowel Frankrijk Frankrijk & Vlaanderen
De verhouding tussen Vlaanderen en Frankrijk werd altijd gekenmerkt door een aanzienlijke dubbelzinnigheid. Hoewel er lange tijd een grote affiniteit met de Franse cultuur bestond, werd d... Lees meer
als de Duitse staten Duitsland & Vlaanderen
Van de eerste helft van de 19de eeuw tot 1945 stond het Duitse beeld van Vlaanderen in het teken van etnisch-culturele verbondenheid. Die romantische perceptie leefde vooral bij een beper... Lees meer
(op weg naar eenmaking), weigerde hij anderzijds om op deze bijeenkomsten politiek-maatschappelijk georiënteerde lezingen te verzorgen. Deze stellingname bevestigde hij expliciet op het congres van 1869 in Den Haag, waarvan hij het voorzitterschap waarnam.

Literatuur

– H. Moltzer, Levensbericht van W. J. A. Jonckbloet, in: Jaarboek Koninklijke Akademie van Wetenschappen, 1886, pp. 1-70.
– C. ter Haar, Nederland en Vlaanderen, 1933.
– F. van Oostrom, Jonckbloet. De grondlegger, in: Literatuur, 1989, pp. 325-328.
– I. Biesheuvel, Strijder tegen dilettanten. Willem Josephus Andries Jonckbloet (1817-1885), in: W. van Anrooij, D. Hogenelst en G. Warnar (red.), Der vaderen boek. Beoefenaren van de studie der Middelnederlandse letterkunde. Studies voor Frits van Oostrom ter gelegenheid van diens vijftigste verjaardag, 2003, pp. 49-60.
– I. Biesheuvel, Jonckbloet, Willem Joseph Andries, in: Bio- en bibliografisch lexicon van de neerlandistiek, 2004, niet gepagineerd.

Suggestie doorgeven

1998: Pieter Van Hees

2023: Nico Van Campenhout

Databanken

Inhoudstafel