Ondereet, Karel
Karel Ondereet (1804-1868) was een Gentse acteur en toneelschrijver. Voor het theaterleven is hij vooral van belang als auteur van de eerste oorspronkelijke Nederlandstalige toneelstukken in België.
Toneelacteur en -auteur
Ondereet was in 1840 betrokken bij de oprichting van het vernieuwende Gentse toneelgezelschap Broedermin en Taelyver Broedermin en Taelyver
Broedermin en Taelyver was een Gentse toneelmaatschappij die in 1840 werd opgericht. Met haar oorspronkelijk Nederlandstalige repertoire en meer natuurlijke speelstijl zorgde de maatschap... Lees meer . Hij was er een gevierd acteur en als ster op de planken lukte het hem een financiële vergoeding te bekomen.
Daarnaast debuteerde Ondereet in 1841 ook als toneelauteur met De Gallomanie of de verfranschte Belg, een theaterstuk waarin hij spotte met francofiele Brusselaars. Zijn personages brachten Vlaamse grieven ter sprake en bepleitten het gebruik van het Nederlands in Vlaanderen. Deze satire werd veelvuldig gespeeld door Vlaamse liefhebbersgezelschappen, ook op college-prijsuitdelingen (zoals in 1842 in het bisschoppelijk college te Brugge, waar de jonge Guido Gezelle Gezelle, Guido
Guido Gezelle (1830-1899) was een Vlaamse priester die de Vlaamse volkstaal verdedigde binnen het algemeen Nederlands. Hij verwierf grote bekendheid als lyrisch dichter van religieuze nat... Lees meer toen studeerde). In De Vlaemsche Lionne (1848) behandelde Ondereet hetzelfde thema. Na 1850 schreef hij vooral zedenschetsen: ‘Inhoudelijk was hij hopeloos moraliserend en tegelijk strijdbaar flamingantisch’.
Actief in de theaterwereld
Op zowat alle domeinen van het theaterleven was Ondereet actief. Hij was de eerste directeur van Broedermin en Taelyver. Hij sprak op congressen en publiceerde over toneel Toneel
Het Vlaamse toneel onderhield vanaf zijn ontstaan in de 19de eeuw een complexe en gelaagde verhouding met de Vlaamse beweging. Van een belangrijk emancipatorisch instrument en voorwerp va... Lees meer . Met collega-auteur Hippoliet van Peene bepleitte hij bij de kapitaalkrachtige architect Louis Minard de bouw van een theaterzaal voor het Nederlandstalige toneel in Gent (die er in 1847 kwam). Hij ijverde ook voor gesubsidieerde professionele theatergezelschappen. In zijn laatste jaren gaf hij les aan de voordrachtklas van het Gentse Conservatorium (1860-1868).
Samen met Van Peene was Ondereet een van de eerste leveranciers van oorspronkelijke Nederlandstalige toneelstukken in België. Samen waren ze belangrijk voor de bloei van het Gentse Nederlandstalige liefhebberstoneel in het midden van de negentiende eeuw. Ze droegen bij aan de oproep voor, en de doelstellingen van het nationaal toneel Nationael Tooneel
Lees meer , dat de Vlaamse toneelkunst als een middel tot nationale bezieling en volksbeschaving zag, onder meer door de volkstaal te hanteren.
Literatuur
– M. Sabbe, L. Monteyne en H. Coopman. Het Vlaams tooneel inzonderheid in de XIXe eeuw. 1927.
– F. Demedts, 1831. De Gentse Fonteine hervat haar voorstellingen, in: R.L. Erenstein e.a. (red.), Een theatergeschiedenis der Nederlanden, 1996.
– J. van Schoor, 1849. Leopold I bezoekt de Minardschouwburg, in: R.L. Erenstein e.a. (red.), Een theatergeschiedenis der Nederlanden, 1996, pp. 426-431.
– F. Peeters, Over De Fonteine, Broedermin en Taelyver. Het Gentse theaterleven in de negentiende eeuw, in: De speler en de strop. Tweehonderdjaar theater in Gent, 2005, pp. 21-31.
– F. Peeters, ”Te zijn of niet te zijn”. Toneelletterkunde en theaterpraktijk als manifestatie van burgerlijke beschaving, in: A. Deprez e.a., Hoofdstukken uit de geschiedenis van de Vlaamse letterkunde, dl. 3, 2003, pp. 227-325.
– Karel Ondereet, in: B. D’Hondt, Van Andriesschool tot Zondernaamstraat. Gids door 150 jaar liberaal leven te Gent, 2014, pp. 195-196.