Peeters, Edward

Vlaams pedagoog

In het biografische werkje dat A. De Poortere in 1939 aan hem wijdde, wordt de Vlaamse onderwijzer Edward Peeters als een van de voorvechters en pioniers van de Vlaamse opvoedkunde beschreven. Die appreciatie had Peeters wellicht vooral te danken aan de publicatie van zijn Causeries pédagogiques waarmee hij een toegankelijke ingang bood in het werk van enkele vermaarde pedagogen, de uitgave van diverse pedagogische tijdschriften en zijn promotorschap van de Vlaamsche Opvoedkundige Vereeniging Vlaamsche Opvoedkundige Vereeniging
De Vlaamsche Opvoedkundige Vereeniging was een pluralistische pedagogische vereniging, gesticht in 1922 en ontbonden bij het begin van de Tweede Wereldoorlog. Lees meer . Tot een geheel eigen opvoedings- en onderwijstheorie is Peeters nooit gekomen.

Militaire carrière en ontluikende vlaamsgezindheid

Peeters’ onderwijzersloopbaan verliep aanvankelijk eerder woelig. Dat hij als zoon van een leraar van het Sint-Norbertusinstituut in de voetsporen van zijn vader zou treden, was de wens van de familie geweest. Maar, zoals Peeters daar later zelf over schreef: ‘dit vooruitzicht sprak de voornaamste betrokkene helemaal niet aan’ (vertaling door redactie. Origineel: cette perspective ne souriait aucunement au principal intéressé’). Hoewel hij inderdaad de normaalschool aanvatte, besloot hij na twee jaar niet deel te nemen aan het overgangsexamen en het leger in te gaan. Daar ontpopte hij zich als een voorstander van de vervlaamsing van het leger Leger
Lees meer . De talrijke stukken die hij daarover schreef, onder meer in het door hemzelf opgerichte tijdschrift Het gewapende Vlaanderen, werden hem naar verluidt niet in dank afgenomen. Na enkele jaren jaar legerdienst borg hij zijn officierenaspiraties op en trok in 1897 naar Oostende waar hij studiemeester aan het Atheneum werd.

Onderwijsuitgever

Nadat ook zijn journalistieke ambities, die volgens enkele van zijn tijdgenoten vooral waren ingegeven door het ‘besef dat de Vlaming en zijn taal overal ten achter werden gesteld’, op een ontnuchtering uitdraaiden, richtte Peeters zich ten volle op het onderwijs Onderwijs
Lees meer dat hij enkele jaren eerder de rug had toegekeerd. In 1898 behaalde hij, na amper drie maanden van zelfstudie, alsnog het onderwijzersdiploma. Zijn betrekking in het Oostendse lager onderwijs en zijn huwelijk met een meisje uit een onderwijzers- en schrijversfamilie luidden de start van Peeters’ pedagogische activiteiten in. Naast de eerder genoemde Causeries pédagogiques-reeks die hij in 1908 aanvatte, richtte hij in zijn Oostende woning een omvangrijke bibliotheek in met werken over opvoeding en onderwijs. Daaraan gekoppeld gaf hij een eigen Bulletin bibliographique de la Nouvelle Bibliothèque pédagogique uit waarin alle voor onderwijzers ‘lezenswaardige’ werken beknopt werden besproken.

Dat Peeters zich niet enkel op het Vlaamse onderwijslandschap richtte, bewijst onder meer zijn uitgave van Minerva. Revue d’information relative à l’Education et l’Enseignement, de opvolger van het eerder genoemde Bulletin. Het blad dat in 1909 voor het eerst van de persen rolde, richtte zich op een internationaal publiek en beoogde informatie over opvoedings- en onderwijsontwikkelingen samen te brengen. De periodiek kwam er niet toevallig op een moment dat de nieuwe-schoolbeweging internationaal opgang maakte. Dat eerder los amalgaam van kindgerichte onderwijshervormers vond voor haar onderwijsexperimenten, kennis en inzichten weinig toegang in België. Peeters wilde daarom met Minerva nieuwe en internationale pedagogische horizonten openen voor een Belgisch onderwijzerspubliek.

Bureau International de Documentation Educative

Minerva was overigens het officiële orgaan van het door Peeters in 1910 opgerichte Bureau International de Documentation Educative (BIDE) dat als internationaal documentatie- en inlichtingencentrum was opgevat. Dat Peeters zich sterk maakte voor de uitgave, verspreiding en het toegankelijk maken van pedagogische werken had mogelijk veel te maken met zijn ervaringen met de toestand van het Vlaamse onderwijs, die hem naar eigen zeggen ‘heel weinig beviel’. Een Vlaamse opvoedkunde, zo beargumenteerde Peeters in Een internationaal opvoedkundig centrum, was er omzeggens niet. ‘Alleen de Fransche pedagogie bestond: die had naam, die genoot waardeering, zij het dan ook in de vèrre vèrte (…)’. Bovendien ontbrak het schoolmeesters volgens Peeters vaak aan de wil om zich te bekwamen en een geheel eigen didactische praxis uit te werken, onder meer op basis van opgedane theoretische en praktische inzichten. Het leraarschap, zo schreef hij enigszins honend, kwam vooral neer op ‘zijn klas doen zooals het in de normaalschool aangeleerd was, viermaal ’s jaars vier folio-bladzijden volschrijven met leuterpraat en stadhuiswoorden (…)’.

Eerste Wereldoorlog en ziekte

Aan Peeters’ talrijke onderwijsinitiatieven die elkaar in snel tempo opvolgden, maakte de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer echter een abrupt einde. Peeters vluchtte met zijn gezin naar het neutrale Nederland waar hij in Oostburg (Zeeland) een school opende voor Belgische vluchtelingenkinderen. Bij zijn terugkeer naar Vlaanderen in februari 1919 vond Peeters de gezinswoning, met inbegrip van zijn ruime bibliotheek, grotendeels vernield en geplunderd. In 1920 nam hij zijn onderwijsinitiatieven terug op, onder meer door zijn promotorschap van de Vlaamsche Opvoedkundige Vereeniging en de uitgave van het Schoolblad voor Vlaanderen en de reeks Opvoedkundige Bibliotheek. Hoewel Peeters voor de Eerste Wereldoorlog doorgaans in het Frans had geschreven, publiceerde hij na de oorlog veelal Nederlandstalige bijdragen. In enkele van die publicaties betuigde hij zich voorstander van een veralgemeend onderwijs in de moedertaal. Eind 1922 zorgde een ziekte ervoor dat hij tot zijn dood een veelal teruggetrokken leven in het Brugse Sint-Andries zou leiden. Vanaf dat moment legde hij zich onder meer toe op het schrijven van kindersprookjes onder het pseudoniem van Paul Kiroul. Hij schreef in de periode 1922-1937 niet minder dan 147 sprookjes.

Pedagoog in de marge?

Hoewel Peeters een zeer divers oeuvre naliet, gaande van theoretische werken tot kindersprookjes, was zijn invloed op het Vlaamse pedagogische landschap – in tegenstelling tot wat A. De Poorteres lofbetuiging uit 1939 suggereert – wellicht eerder beperkt. In haar licentiaatsverhandeling concludeerde Myriam Gielen dat Peeters veelal had gepredikt in de woestijn. In tegenstelling tot de internationale erkenning die het BIDE genoot, zo concludeerde hij zelf enkele jaren voor zijn dood, was de interesse in reformpedagogische vernieuwingen in België altijd beperkt gebleven. De steun die hij genoot was dan ook vooral in ‘gewone’ onderwijzersmiddens te situeren. Het één en ander was mogelijk het gevolg van de ideologische tegenstellingen die zich bijvoorbeeld op het Wetenschappelijk Congres in 1922 tussen Peeters en de katholieke pedagoog Alberic Decoene Decoene, Alberic
Theoloog en filosoof Alberic Decoene (1883-1958) was leraar en lector aan de Katholieke Universiteit Leuven. Hij de richtte de normaalschool Sint-Andreas op en lag samen met Frand d’Hovre... Lees meer hadden gemanifesteerd. In het lemma dat in de Katholieke Encyclopaedie voor Opvoeding en Onderwijs aan hem werd gewijd, wordt inderdaad op die miskenning van verdiensten, verdachtmakingen van opvattingen en aanvallen op zijn persoon gezinspeeld.

Peeters wilde theoretische vernieuwingen in het onderwijs vertalen naar een Vlaams publiek van onderwijsmensen. Dat leidde niet direct tot een nieuwe Vlaamse onderwijskunde, maar wel tot enkele nieuwe onderwijspraktijken, zoals een g rotere aandacht voor het moedertaalonderwijs.