Verbelen, Robert

Robert Jan Verbelen werd geboren in 1911, als zoon van een Belgischgezinde, Franstalige politiecommissaris. Desondanks was Verbelen in zijn jonge jaren actief in het Vlaamsgezinde verenigingsleven (toneelkring Trouw en Moed, stichter en voorzitter van de voetbalclub V.C. Flandria Herent, verscheidene functies in de Vlaamsche Voetbalbond Vlaamsche Voetbalbond
Lees meer ). Tevens was hij lid van het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer (VNV).

In de context van de Tweede Wereldoorlog werd Verbelen kort na de oprichting van de Algemeene SS-Vlaanderen Algemeene-SS Vlaanderen
De SS-Vlaanderen was een collaborerende militie tijdens de Tweede Wereldoorlog, die deel uitmaakte van de Duitse SS. Ze ijverde voor de aanhechting van Vlaanderen bij Duitsland. Lees meer in 1940 aangesteld als Sturmführer in Leuven. Ook werd hij lid van de Duitsch-Vlaamsche Arbeidsgemeenschap Duitsch-Vlaamsche Arbeidsgemeenschap
De Duitsch-Vlaamsche Arbeidersgemeenschap (DeVlag) (1935-1945) was vóór de Tweede Wereldoorlog een organisatie van Vlaamse en Duitse studenten. Tijdens de oorlog ontpopte de DeVlag zich ... Lees meer (DeVlag).

In de schoot van de DeVlag werd Verbelen chef van het Veiligheidskorps, een militie waarmee Verbelen en zijn mannen tientallen aanslagen uitvoerden tegen het verzet Verzet
Het georganiseerde verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog in de Vlaamse provincies was doorgaans altijd Belgisch verzet: zowel op het vlak van de ideologische oriëntatie, de motieven en he... Lees meer , notabelen en Joden, waarbij evenzoveel mensen om het leven kwamen. Tot de meest beruchte acties behoren de razzia’s in Meensel-Kiezegem en de moord op Alexandre Galopin. Na de bevrijding van België en de vlucht van vele collaborateurs naar Duitsland in 1944, werd Verbelen ‘gevolmachtigde van de politie’ in de Vlaamsche Landsleiding Vlaamsche Landsleiding
Lees meer .

In de woelige nadagen van de oorlog belandde hij in Oostenrijk, waar hij werd gerekruteerd door het Counter Intelligence Corps (CIC), de inlichtingendienst van het Amerikaanse leger. Van medio 1946 tot 1955 verzamelde Verbelen informatie over troepen- en materiaalbewegingen van de Sovjets in en uit Hongarije en Tsjecho-Slowakije, over communistische groeperingen en over mogelijke Russische overlopers.

In 1958 trad Verbelen in dienst van de Oostenrijkse Staatsveiligheid, vermoedelijk om er te rapporteren over activiteiten binnen het rechts-extremistische milieu.

De bekende Joods-Oostenrijkse nazi-jager Simon Wiesenthal bracht begin jaren 1960 de ware identiteit van Verbelen aan het licht. Verbelen was een gezochte oorlogsmisdadiger, maar kon als Oostenrijks staatsburger niet uitgeleverd worden aan België. In 1965 werd hij bijgevolg in Wenen wegens oorlogsmisdaden berecht. Verbelen werd vrijgesproken, hoofdzakelijk door een zwakke bewijsvoering van de aanklager en de Oostenrijkse context waarin het proces plaatsvond.

Van zijn vrijspraak tot aan zijn dood in 1990 als gevolg van een hersenberoerte was Verbelen professioneel actief als fictieschrijver, hoofdzakelijk van spionageromans. Daarnaast bleef hij actief op het Oostenrijkse, en bij uitbreiding Europese, extreemrechtse en neonazistische toneel, via spreekbeurten en geschriften.

Al die tijd bleef hij met zijn tweede vrouw en zoon in de Oostenrijkse hoofdstad wonen, waar hij ook begraven is.

Rol en betekenis in de Vlaamse beweging

Reeds tijdens zijn jeugd ontwikkelde Verbelen een Vlaams bewustzijn en identiteit, onder meer onder invloed van werken van auteurs als Felix Timmermans Timmermans, Felix
Felix Timmermans (1886-1947) is de auteur van een omvangrijk en veelgelezen oeuvre. Tot zijn bekendste romans horen Pallieter (1916) en Boerenpsalm (1935). Tijdens de Eerste Wereldoorlog ... Lees meer , Albrecht Rodenbach Rodenbach, Albrecht
Albrecht Rodenbach (1856-1880) was een West-Vlaams studentenleider en dichter, die een sleutelrol speelde in het ontstaan van de Blauwvoeterij en de katholieke Vlaamse studentenbeweging. ... Lees meer , Ernest Claes Claes, Ernest
Ernest Claes (1885-1968) was een schrijver van volkse romans en verhalen en een leidend ambtenaar in de Kamer van Volksvertegenwoordigers. Na de Tweede Wereldoorlog werd hij vervolgd wege... Lees meer en Hendrik Conscience Conscience, Hendrik
Hendrik Conscience (1812-1883) was de eerste auteur die het in België aandurfde een roman in het Nederlands te schrijven en te publiceren. Zijn oeuvre van zo’n 65 romans, dat ook een bred... Lees meer . Het was via zijn werk als algemeen secretaris van en zijn propaganda voor de Vlaamsche Voetbalbond dat Verbelen een feitelijke bijdrage leverde tot de Vlaamse ontvoogdingsstrijd; na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog engageerde hij zich niet langer in de Vlaamse beweging, in weerwil van wat hij zelf beweerde. Verbelen, die tot de Groot-Duitse strekking in de collaboratie behoorde, hield tot aan zijn dood vol dat zijn collaboratie louter was ingegeven door de wens om de maatschappelijke onrechtvaardigheid in België jegens de Vlamingen ongedaan te maken. Flamingantische gevoelens lagen wellicht tot op zekere hoogte aan de basis van zijn keuze om te collaboreren. In zowel de bronnen die blijk geven van Verbelens opvattingen tíjdens de Tweede Wereldoorlog, als zijn activiteiten tijdens de oorlog, is echter geen expliciete aanwijzing van Vlaams engagement terug te vinden.

Wel schreef Verbelen zich onomwonden in in het apologetische discours dat het collaborerende deel van de Vlaamse beweging na de oorlog aanwendde om de collaboratie te vergoelijken, door deze als een daad van Vlaams idealisme voor te stellen. Tijdens zijn gemediatiseerde proces zette Verbelen expliciet de (Belgische) geschiedenis – zijn versie van deze geschiedenis – en het Vlaamse onafhankelijkheidsstreven in als argument in zijn verdediging. In zijn vrijspraak zag Verbelen een bevestiging van deze overtuiging. Ook nadien onderschreef hij een legitimerende en gemythologiseerde Vlaams-nationalistische geschiedenis, die hij mee in stand hield en vorm gaf via interviews, spreekbeurten en geschriften.

In België sloeg de vrijspraak van Verbelen in Oostenrijk in als een bom – in die mate dat het proces een katalysator was voor de oprichting van het Navorsings- en Studiecentrum voor de Geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog (NSGWOII) een aantal jaar later, de voorloper van het SOMA (zie Archieven). In de pers, politiek en de publieke opinie deelde men over zowat alle ideologische opvattingen en strekkingen heen de opvatting dat de vrijspraak schandelijk was. Binnen Vlaams-nationalistische kringen heerste verdeeldheid hierover, wat moet begrepen worden in de context van het Vlaamse-nationalisme in de jaren 1960, toen een kloof tussen vernieuwers en traditionalisten zich steeds scherper aftekende. De ‘oude garde’, bestaande uit radicaal-rechtse Rechts-radicalisme
De rechts-radicale traditie begon toen het Vlaams-nationalisme in het interbellum koos voor Nieuwe Orde en collaboratie. Na de oorlog evolueerde radicaal-rechts in Vlaanderen van nostalgi... Lees meer groeperingen als de Vriendenkring Sneyssens Vriendenkring Sneyssens
De Vriendenkring Sneyssens (1950-2016) was een Gentse vereniging van Vlaamse oud-oostfrontstrijders. Lees meer en de Vlaamse Militanten Orde Vlaamse Militanten Orde (1950-1971)
De Vlaamse Militanten Orde was een Vlaams-nationale militantenorganisatie die werd opgericht in 1950, aanvankelijk ter ondersteuning van de Vlaams-nationale partijpolitiek. Lees meer , waren de vrijspraak genegen. De meer gematigde en progressieve vleugel van de Vlaamse beweging vond echter dat Verbelen te ver was gegaan in zijn verdediging en dat hij het Vlaamse volk in diskrediet had gebracht. In het bijzonder de Volksunie Volksunie
Tussen 1954 en 2001 bepaalde de Volksunie (VU) als Vlaams-nationalistische partij mee de politieke evolutie in België, van unitaire staat tot federaal koninkrijk. Ze groeide uit tot de tw... Lees meer (VU) keerde zich volledig van hem af.

Zelfs bij de personen en verenigingen die aanvankelijk achter Verbelen bleven staan, nam de interesse voor zijn persoon met de tijd af. Omdat Verbelen zich steeds radicaler opstelde, en zijn gekleurde versie van de Belgische en Vlaamse geschiedenis steeds feller en ongenuanceerder bracht, distantieerde zelfs de radicaal-rechtse strekking binnen de Vlaamse beweging zich van hem. Reeds halverwege de jaren 1970 werden de contacten tussen Verbelen en de radicaal-rechtse scene in België erg schaars. De laatste decennia van zijn leven was de gewezen collaborateur en spion dan ook volledig geïsoleerd en leefde hij in zijn eigen gefingeerde, legitimerende legende.