Uilenspiegel

Oprichting

Het socialistische activistische Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer weekblad Uilenspiegel, dat in het laatste jaar van de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer verscheen, had zijn wortels in het milieu van jonge, socialistische activisten in Leuven en Tienen. Spilfiguur was Pieter Ursi Ursi, Pieter
Pieter Ursi (1877-1937) was geëengageerd in het Leuvense socialisme. Tijdens WOI was hij betrokken bij het activisme en was hij lid van de Raad van Vlaanderen. Nadien vestigde hij zich i... Lees meer , de voorzitter van de Leuvense Centrale voor Arbeidersopvoeding en oprichter van de plaatselijke arbeidershogeschool. Zijn pacifistische Pacifisme
Lees meer opvattingen en zijn gedwongen ontslag als Leuvens stadsambtenaar dreven hem eind 1917 naar het activisme. De directe aanleiding voor dat ontslag was zijn medewerking aan (de voorbereiding van) het hekelblad ’t Vlammeke (dat zou verschijnen als De Fakkel) van zijn Miel Frantzen, maar er waren al sinds maart 1917 wrijvingen vanwege zijn ‘prosélytisme socialiste’, wat beschouwd werd als een inbreuk op de Godsvrede Godsvrede
Godsvrede is een middeleeuws begrip dat een schorsing van de vijandelijkheden tussen verschillende partijen inhoudt. In de geschiedenis van de Vlaamse beweging werd het begrip op verschil... Lees meer . In Ursi’s spoor volgden nogal wat jongeren uit de Socialistische Jonge Wacht (SJW). De godsvrede Godsvrede
Godsvrede is een middeleeuws begrip dat een schorsing van de vijandelijkheden tussen verschillende partijen inhoudt. In de geschiedenis van de Vlaamse beweging werd het begrip op verschil... Lees meer politiek van de Belgische Werkliedenpartij (BWP), die politieke activiteit aan banden legde zolang de oorlog duurde, ergerde hen al langer (zie Socialistische partij Socialistische partij
De socialistische partij werd in België in 1885 opgericht als de Belgische Werkliedenpartij (BWP), veranderde in 1945 haar naam in Belgische Socialistische Partij (BSP) en viel in 1978 u... Lees meer ). Ze zagen geen tegenstelling tussen hun radicaal-linkse opvattingen en het activisme.

Kort nadat Ursi benoemd werd tot algemeen secretaris van de Vlaamse Gouwbond voor de regio Leuven stak hij van wal met het weekblad Uilenspiegel. Met de door Duitse troepen aangestoken brand van Leuven in augustus 1914 nog vers in het geheugen kon een activistisch weekblad op heel wat tegenstand rekenen. Ursi richtte zelfs een eigen burgermilitie op om het verzet tegen het activisme, dat in Leuven heel sterk leefde, te bekampen. Hij was inmiddels samen met zijn aanhangers uit de BWP gezet.

De medewerkers van Uilenspiegel publiceerden meestal onder een schuilnaam. De belangrijksten onder hen waren, naast Ursi, Leo Magits Magits, Leo
Leo Magits (1899-1990) was tijdens de Eerste Wereldoorlog betrokken bij het activisme. Later was hij secretaris van de Centrale Volksopvoeding voor Vlaanderen en directeur van de Arbeider... Lees meer en Miel Frantzen, die ook het satirisch tijdschrift De Fakkel uitgaf.

Duitse steun en activistische inhoud

Dankzij de gulle financiële ondersteuning door de bezetter, 1.300 frank per maand, etaleerde het blad een opvallend hoge kwaliteit, zowel wat vormgeving als inhoud betrof. Ondanks de nijpende papierschaarste werd Uilenspiegel vanaf 31 maart 1918 op acht pagina’s uitgegeven, wat meer was dan de meeste andere toenmalige bladen. Alle nummers, behalve het laatste, hadden een vlijmscherpe spotprent op de titelpagina. Daarin werden de oorlogswoekeraars, de bourgeoisie, het Leuvense stadsbestuur, de ‘lauwe’ (niet-collaborerende) flaminganten en vooral de Belgische regering in Le Havre ongenadig onder vuur genomen. Uilenspiegel stond op het standpunt dat Duitse hulp voor het ‘stervende Vlaanderen’ niet kon worden afgewezen en dat de ‘Vrijstaat Vlaanderen’ een eigen wetgevende en uitvoerende macht moest krijgen. Ursi was lid van de tweede Raad van Vlaanderen Raad van Vlaanderen (1931-1940)
De Raad van Vlaanderen (1931-1933) moest leiding geven aan de Vlaamse strijd, maar had geen concrete politieke invloed. Haar maandblad Tijdingen van de Raad van Vlaanderen bleef verschij... Lees meer .

Ondanks de ruime oplage moest de redactie herhaaldelijk erkennen dat er bij de bevolking nauwelijks steun bestond voor het activisme. Uilenspiegel bevatte zowel een literaire kroniek, plaatselijk nieuws als mededelingen over geboorten, huwelijken en overlijdens. De toon was strijdbaar, maar niet polemisch. Over het bezettingsbestuur werd opvallend weinig geschreven, maar des te meer over het niet-activistische Leuvense schepencollege en het erbij aansluitende plaatselijk voedselcomité, die verantwoordelijk werden gesteld voor de ontoereikende voedsel- en brandstofvoorziening.

Einde van de oorlog en opheffing

De laatste maanden van de bezetting ging de meeste aandacht in Uilenspiegel uit naar de vredesvoorstellen, en dat ging niet gepaard met een eenzijdig pro-Duits discours. Het accent lag vooral op de gevolgen voor de Belgische bevolking. Zou het algemeen enkelvoudig stemrecht (voor mannen) er komen, en wat met de taal- en de sociale wetgeving? De regering in Le Havre bleef de boeman. Wat opviel, was dat er nauwelijks gesproken werd over het eindoffensief, zelfs niet toen Brugge bevrijd werd. Toen de Duitse troepen op 19 november 1918 Leuven verlieten, trokken Ursi en Magits mee naar Berlijn, waar ze begin 1919 deelnamen aan de communistische Spartacusopstand, die overigens mislukte. Nadien verbleven beiden in Nederland, waar zij actief waren in de socialistische beweging en in organisaties van  uitgeweken activisten. In de jaren 1930, nadat hun straffen uitgedoofd waren, kwamen zij terug naar België.