Bölke, Otto

Persoon

Otto Bölke (1873-1946) was een Duitse dominee en heemkundige. Hij was bevorderaar van een ‘Vlaams’ regionalisme in Midden-Duitsland

Geboorte
Berkau, 21 juni 1873
Overlijden
Blönsdorf, 5 juli 1946
Leestijd: 3 minuten

Otto Bölke volgde middelbaar onderwijs in de ‘Lutherstad’ Wittenberg. Van 1896 tot 1900 studeerde hij protestantse godsgeleerdheid in Marburg, Berlijn en Halle. In 1901 ging hij aan de slag als vicaris in Naumburg, en in februari 1904 werd hij dominee in Blönsdorf waar hij, naast zijn werkzaamheden als zielzorger, een intense heemkundige bedrijvigheid aan de dag legde. Hij deed opgravingen naar prehistorische vondsten, verzamelde materiële getuigenissen van de plaatselijke boerencultuur, deed aan historisch en taalkundig onderzoek en schreef gedichten en vertelsels in de streektaal.

Bölke bleef zijn hele leven lang geboeid door het verleden van zijn geboortestreek, de Fläming, die in de tweede helft van de 12de eeuw door inwijkelingen uit het hedendaagse Vlaanderen en Nederland was gekoloniseerd. Hij was ervan overtuigd dat de bewoners van de Fläming hun Vlaamse ‘volksaard’ en taal sindsdien ongerept hadden bewaard. Bölkes belangstelling voor het Vlaamse verleden van de Fläming zorgde ervoor dat hij reeds voor de Eerste Wereldoorlog in contact trad met Vlamingen. In 1912 correspondeerde hij met de priester Camiel Callewaert Callewaert, Camiel
Lees meer
, president van het Groot Seminarie in Brugge en uitgever van de Annales de la société d'émulation de Bruges. Daar verscheen in 1913 een bespreking van een streekhistorisch boek van Bölke.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog stortte Bölke zich volop in de propaganda voor de Duitse Flamenpolitik Flamenpolitik
Met het begrip ‘Flamenpolitik’ wordt verwezen naar de politiek die de Duitse bezetter voerde ten aanzien van de Vlaamse beweging tijdens de Eerste en de Tweede Wereldoorlog. Sommige aute... Lees meer
. Hij hield spreekbeurten en publiceerde opstellen en brochures over de Vlaamse kwestie. Nadat hij in januari 1917 in Berlijn Jan Derk Domela Nieuwenhuis Domela Nieuwenhuis Nyegaard, Jan
Jan Derk Domela Nieuwenhuis Nyegaard (1870-1955) was predikant en pangermanist. Tijdens beide wereldoorlogen collaboreerde hij met de Duitse bezetter met de bedoeling een zelfstandig Vlaa... Lees meer
ontmoette, ontbolsterde hij zich tot fervent pleitbezorger van de Jong-Vlaamse Jong-Vlaanderen (1914-1918)
Jong-Vlaanderen (1914-1918) was een in Gent opgerichte activistische drukkingsgroep, die tijdens de Eerste Wereldoorlog een radicaal Vlaams-nationalistisch en anti-Belgisch politiek progr... Lees meer
zaak. Hij was betrokken bij de oprichting van de Berlijnse tak van de Deutsch-Flämische Gesellschaft Deutsch-Flämische Gesellschaft
De Deutsch-Flämische Gesellschaft Was een propagandaorganisatie voor de Duitse Flamenpolitik in de Eerste Wereldoorlog die actief was tussen 1917 en 1922. Lees meer
in maart 1917. Als plaatselijke afdeling van deze vereniging stichtte Bölke in Blönsdorf de heemkundige kring Fläminger Bund. Op 4 augustus 1918 bracht Domela hem een bezoek in Blönsdorf en stak een activistische Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer
donderpreek af in de dorpskroeg.

In de tussenoorlogse periode bleef Bölke contacten onderhouden met kringen van activistische ballingen in Duitsland en met jonge Duitse sympathisanten van het Vlaams-nationalisme die op de erfenis van de Flamenpolitik wilden voortborduren. Antoon Frederik, de zoon van oud-activist Emiel Ver Hees Ver Hees, Emiel
Jurist en staatsambtenaar Emile ver Hees (1864-1928) nam tijdens de Eerste Wereldoorlog leidinggevende bestuursfuncties op in het activisme. Lees meer
, schreef hem in 1936: ‘U kunt ervan overtuigd zijn dat een nationaal ontwaakt Vlaanderen u tot de pioniers zal rekenen die tot het herstel van onze oude grootheid hebben bijgedragen’.

Bölke verwelkomde de machtsoverdracht aan de nationaalsocialisten in 1933 met geestdrift. In 1941 publiceerde hij een lofdicht op Adolf Hitler in het Fläming-dialect. Zijn laatste openbare optreden was in januari 1943 een spreekbeurt over de Fläming in Halle.

In Blönsdorf kreeg Bölke in 2009 een straatnaam.

Werken

Die Geschichte eines Flämingdorfes. Blönsdorf und Mellnsdorf einst und jetzt, nach alten Urkuneden und Chroniken, 1912.
Wittenberg-Antwerpen, die beiden echt flämischen Städte als Hochburgen evangelischen Glaubens, 1917.
Unter dem Banner der Versöhnung. Die Flamen in Belgien und die Flamen in Deutschland. Ein Brudergruß, 1917.
Wat van heem. Kleene Geschichten van'n Fläming, 1927.
Auf dem Fläming zwischen Wittenberg und Jüterbog: ‘Een klein Vlaanderen in Duitschland’, 1936.
– Hoffmann von Fallersleben und seine Beziehungen zu Flandern und Holland, in: Niederdeutsche Welt, jg. 16, 1941, nr. 9, pp. 157-163.

Literatuur

– H. Van Iperen, Flämische und holländische Erbschaft in Deutschland: Otto Bölke, Wat van heem. Kommentierte Übersetzung aus dem Flämingdialekt ins Niederländische und Deutsche, 2004.
– W. Dolderer, Een protestantse Flamenpolitik? Otto Bölke – dominee, heemkundige, Jongvlaams propagandist, in: WT. Tijdschrift over de geschiedenis van de Vlaamse beweging, jg. 72, 2013, nr. 4, pp. 303-327.
– M. Schütze, Der Flämingpastor Otto Bölke. Historiographisches Wirken des Pfarrers von Blönsdorf (= Die Lose Reihe. Beiträge zur Familienforschung im Land Brandeburg, nr. 5), 2015.
– W. Dolderer, Der Fläming. Geschiedenis van een Vlaams-Duits verhaal, in: WT. Tijdschrift over de geschiedenis van de Vlaamse beweging, jg. 76, 2017, nr. 2, pp. 143 -171.

Suggestie doorgeven

2023: Winfried Dolderer

Inhoudstafel