Boon, Jan
Jan Boon (1898-1960) was tijdens de Eerste Wereldoorlog betrokken bij het activisme. Later was hij hoofdredacteur van De Standaard. Van 1939 tot aan zijn overlijden had hij de leiding van het Nationaal Instituut voor Radio Omroep (NIR).
Was grotendeels op zelfstudie aangewezen en onderging veel invloed van kapelmeester en latere activist Antoon Moortgat Moortgat, Antoon
Antoon Moortgat (1862-1927) was een Antwerpse leraar, dichter, toneelauteur, drukker en journalist. Tijdens de Eerste Wereldoorlog engageerde hij zich in het activisme, wat ertoe leidde d... Lees meer , die hem zangonderricht gaf en hem de Vlaamse letterkunde leerde kennen. Als schooljongen was Boon actief lid van de plaatselijke Vlaamse studentenbond. In 1913 trad hij in dienst van de drukkerij Action catholique te Brussel. Samen met deken A. Michiels en directeur Magosse van het O.-L.-V.-Instituut behoorde hij tot de stuwende krachten van de V.B. in Halle, die overigens nauw verbonden was met het bewaren en ontwikkelen van het katholieke karakter van dit mariaal bedevaartsoord, onder andere via het Mariaspel van Moortgat, dat in 1910 voor het eerst werd opgevoerd en waarin Boon optrad.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog trad Boon in de activistische beweging, samen met heel wat van zijn katholiek- flamingant Flamingant
Flamingantisme is een term die met verschillende betekenissen wordt toegekend aan actoren binnen de Vlaamse beweging en het Vlaams nationalisme. Lees meer ische vrienden uit Halle en omgeving. Hij behoorde tot de harde kern van betaalde propagandisten in Halle en was redacteur van De Hallenaar, dat door de propagandadienst van de Raad van Vlaanderen Raad van Vlaanderen (1917-1918)
De Raad van Vlaanderen (1917-1918) was een activistisch marionettenparlement tijdens de Eerste Wereldoorlog, dat onderdeel was van de Duitse plannen om in Vlaanderen een blijvende invloed... Lees meer gesticht en gefinancierd werd. Hij bezorgde de Raad van Vlaanderen lijsten van Halse activisten, passieven en tegenstanders, en hoopte dat hij en zijn maats het Halse gemeentebestuur in handen konden nemen. Binnen het activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer koos hij uiteindelijk voor de unionisten. Boon vond de radicalere J ong-Vlamingen Jong-Vlaanderen (1914-1918)
Jong-Vlaanderen (1914-1918) was een in Gent opgerichte activistische drukkingsgroep, die tijdens de Eerste Wereldoorlog een radicaal Vlaams-nationalistisch en anti-Belgisch politiek progr... Lees meer te Duitsgezind, te autoritair ingesteld en te militaristisch. Hij vreesde een eventuele overgang van Wallonië naar Frankrijk Frankrijk & Vlaanderen
De verhouding tussen Vlaanderen en Frankrijk werd altijd gekenmerkt door een aanzienlijke dubbelzinnigheid. Hoewel er lange tijd een grote affiniteit met de Franse cultuur bestond, werd d... Lees meer . Dat zou de Franse grens tot bij Halle brengen, wat voor de sterk anti-Franse Boon te ver ging. Op persoonlijk vlak betekende zijn activistisch engagement een grote sociale promotie. Dankzij de bestuurlijke scheiding kon de Raad van Vlaanderen ambtenarenbanen aanbieden en Boon heeft die kans genomen. Het liefst was hij op de Koninklijke Bibliotheek terechtgekomen, een keuze die werd gemotiveerd door zijn literaire aanleg en belangstelling.
Na de Duitse nederlaag zette hij zijn activistisch engagement ondergronds voort. Er werd immers gehoopt dat de flamingantische frontsoldaten ( Frontbeweging Frontbeweging
Aan het IJzerfront manifesteerde zich tijdens de Eerste Wereldoorlog flamingantisch verzet tegen de taaltoestanden in het leger. Naarmate het zich meer en meer organiseerde en groeide, vo... Lees meer ) in opstand zouden komen en daarbij moest het activisme, met krachtige agitatie, een stimulerende rol spelen. Boon werd in maart 1919 gearresteerd, maar hij kreeg na twee weken voorarrest ontslag van rechtsvervolging. Daarna fungeerde hij als een van de koeriers tussen de gevangen August Borms Borms, August
August Borms (1878-1946) speelde een prominente rol in de activistische collaboratie tijdens de Eerste Wereldoorlog en groeide nadien uit tot hét symbool van de amnestiebeweging, die een ... Lees meer , de leiding van Het Vlaamsche Front Het Vlaamsche Front
Het Vlaamsche Front was een Vlaams-nationalistische partij, die werd opgericht in 1919 en ook bekend stond onder de couranter gebruikte officieuze benaming Frontpartij. Gesticht als een ... Lees meer en de activisten in Nederland. Door zijn activistisch engagement werd hij verdacht in de ogen van de België-getrouwe flaminganten van zijn geboortestad. Zo wilde deken H. Michiels hem in juli 1920 niet zien optreden als kardinaal Désiré Mercier Mercier, Désiré
Désiré Mercier (1851-1926) was van 1906 tot 1926 de kardinaal-aartsbisschop van het aartsÂbisdom Mechelen. Hij was een vurig propagandist van het Belgisch patriottisme en leefde tijdens ... Lees meer in het Mariaspel.
Na een mislukte poging bij de fronterskrant Ons Vaderland Ons Vaderland (1914-1922)
Lees meer werd hij in 1920 redactiesecretaris van De Standaard De Standaard (1914-)
Het eerste nummer van het dagblad De Standaard verscheen op 4 december 1918. De krant was gedurende vele decennia hét blad bij uitstek van de katholieke Vlaamse beweging in al haar varian... Lees meer . In 1921 ging hij als redacteur over naar het weekblad Ons Volk Ontwaakt Ons Volk
Ons Volk Ontwaakt begon in 1911 als Vlaamsgezind weekblad en evolueerde – vooral na de naamswijziging naar Ons Volk in 1932 – tot een katholiek gezinsmagazine. Lees meer . In 1924 keerde hij terug naar De Standaard. Naarmate Boon ouder werd en professioneel meer in de kringen van Frans van Cauwelaert Van Cauwelaert, Frans
Frans van Cauwelaert (1880-1961) was een Vlaamsgezinde katholieke politicus, die een hoofdrol speelde in de vernederlandsing van het openbare leven in Vlaanderen. Van Cauwelaert lag in 19... Lees meer -getrouwen verkeerde, wijzigde zijn politieke overtuiging en werd hij een tegenstander van het Vlaams-nationalisme. Toen de macht over De Standaard in 1929 overging in handen van de katholieke politicus Gustaaf Sap Sap, Gustaaf
Gustaaf Sap (1886-1940) was een invloedrijk en controversieel katholiek politicus, die op verschillende momenten in zijn leven een ministerpost bekleedde en vanaf 1929 tot zijn overlijden... Lees meer , volgde Boon Marcel Cordemans Cordemans, Marcel
De Vlaamsgezinde journalist-publicist, leraar, kabinetsmedewerker en ambtenaar Marcel Cordemans (1891-1991) was van 1922 tot 1929 hoofdredacteur van de krant De Standaard. Lees meer als hoofdredacteur op. Boon schreef dan, zij het niet altijd van harte, in functie van de politieke doeleinden van Sap.
Als lid van de raad van beheer had hij vóór 1925, toen hij Wies Moens Moens, Wies
Lees meer als secretaris opvolgde, reeds een rol gespeeld bij Het Vlaamsche Volkstooneel Het Vlaamsche Volkstooneel (1924-1932)
Lees meer (VVT). Hij was een groot voorstander van een Vlaamse aanwezigheid in Brussel Brussel
In de geschiedenis van de Vlaamse beweging speelde Brussel een unieke rol vanwege haar hoofdstedelijke functies, economische aantrekkingskracht en als symbool van verfransing, die zich v... Lees meer en wist het gezelschap onder te brengen in de Pletinckxstraat. Boon betrok de in het Frans schrijvende Vlaming Michel de Ghelderode De Ghelderode, Michel
Ambtenaar en toneelschrijver Michel de Ghelderode, pseudoniem van Ademar Martens (1898-1962), werd bekend door zijn toneelstukken voor het Vlaamsch Volkstooneel. Hoewel hij bijwijlen symp... Lees meer bij het Vlaamse theaterrenouveau, onder meer door zijn vertaaltalent in dienst te stellen van diens oeuvre. Toen het Paleis voor Schone Kunsten zijn deuren opende, waagde Boon zijn kans bij de Brusselse franskiljon Franskiljon
'Franskiljon' is in het traditionele flamingantische discours de benaming van een voorstander en bevorderaar van de verfransing in Vlaanderen. Het begrip kenmerkt iemand die overtuigd is ... Lees meer s. Vooral na de Parijse triomf met Lucifer stond het VVT er in aanzien. Op 4 juli 1929 mocht hij de bekroning van zijn streven beleven, toen zijn ensemble, door toedoen van Herman Teirlinck Teirlinck, Herman
Lees meer , de kans geboden werd om De Geschiedenis van de Soldaat in het hoftheater te Laken voor het voetlicht te brengen. Boon maakte van de gelegenheid gebruik om de Vlaamse verzuchtingen te evoceren. Hij wilde de toenadering tot België bevorderen door een voornamere, hoofsere levensstijl te propageren. Wat hij hiermee in strijd achtte, werd genadeloos aan de kaak gesteld, onder meer in de rubriek "Cultuurbolsjewisme – Kroniek der Vlaamse grofheid", een van zijn talrijke innovaties die de journalistieke modernisering van De Standaard ten goede kwamen.
Op 26 juli 1939 volgde Boon de onverwacht overleden Theo de Ronde De Ronde, Theo
Theo de Ronde (1894-1939) publiceerde over taalkunde en over toneel. In 1937 werd hij de eerste directeur-generaal van het NIR. Lees meer op als administrateur-directeur-generaal van het Nationaal Instituut voor Radio-omroep. Als ambtenaar werd hij ingeschakeld in de oorlogspolitiek en volgde de regering, na de Duitse inval, op haar terugtocht naar Frankrijk. Na de Franse overgave moest hij in Brussel zoveel mogelijk greep op de radiosector zien te bewaren, maar de Duitsers boden hem daartoe weinig gelegenheid. Vanwege zijn flamingantische en activistische achtergrond werd hij na zijn terugkeer nochtans gepolst of hij zich wilde inschakelen in de Nieuwe Orde onder leiding van het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer (VNV). Boon weigerde dit. Hij koos bovendien in het dispuut tussen koning en regering voor het regeringsstandpunt. Hij trad in het verzet, waar hij zich bedrijvig toonde in de sluikpers. Vanaf 15 december 1943 werd hij gezocht en moest hij onderduiken. Hij was een van de kopstukken achter de verzetsgroep Samoyède, die in opdracht van de geallieerden de hervatting van de uitzendingen bij de bevrijding moest voorbereiden. Op 4 september 1944 kon hij 's avonds vanuit een noodstudio in een radioapparatenfabriek te Ruisbroek de luisteraars opnieuw toespreken.
Na de bezetting deed Boon zijn best om een nieuw Vlaams cultuurnationalisme, binnen een Belgisch kader, te doen herleven. Hij speelde een belangrijke rol in het Brusselse flamingantisme en in de IJzerbedevaarten IJzerbedevaarten
De IJzerbedevaart is een jaarlijkse herdenking van de Vlaamse gesneuvelden tijdens de Eerste Wereldoorlog, die ontstond omstreeks 1920. Dit voor de Vlaamse beweging erg symbolische gebeur... Lees meer . Zijn doel was het bevorderen van een stevige verbondenheid van Vlaanderen en de Vlamingen met de democratie en met België. Naarmate de vroegere collaborateurs en hun geestesgenoten weer veld wonnen, gaf hij zijn betrokkenheid bij de IJzerbedevaart op. Vermeldenswaard is nog zijn geschrift Katechismus van de Vlaamse Beweging Katechismus van de Vlaamse Beweging
Lees meer uit 1950, zowat het credo van zijn flamingantisme.
Zijn vroegere inwijding in de muziek kwam de topambtenaar van de Vlaamse omroep Nationaal Instituut voor de Radio-omroep
Lees meer goed van pas. Muziek van eigen bodem kreeg altijd zijn bijzondere aandacht en hij zorgde voor de uitvoering en vulgarisering van composities van Peter Benoit Benoit, Peter
Peter Benoit (1834-1901) was een Vlaamsgezinde componist en muziekpedagoog. Lees meer , Lodewijk Mortelmans Mortelmans, Lodewijk
Lodewijk Mortelmans (1868-1952) was achtereenvolgens leraar en directeur van het Antwerpse conservatorium. Hoewel hij grote bewondering koesterde voor Peter Benoit, brak hij gaandeweg met... Lees meer en vele anderen. In de jaren 1950 liet hij koordirigent Jan van Bouwel van stad tot stad trekken om het publiek Vlaamse liederen aan te leren. Zijn Vlaamse waakzaamheid kwam ook tot uiting in de zogenaamde 'lijnenslag' voor de beginnende televisie, waarin hij koos voor een Europese standaard (625 lijnen) in plaats van een binding aan de Franse televisie-industrie met haar 819 lijnen. Daarnaast stuwde hij de culturele autonomie Culturele autonomie
Lees meer door mee te werken aan de voorbereiding van de nieuwe omroepwet van 18 mei 1960. Zij werd van kracht enkele maanden voor zijn plotseling overlijden.
Werken
– Herovering van Brussel, Prestigepolitiek!, 1933.
– De Vlaamse gentleman in de school der wereld, 1948.
– Een vaderland om te beminnen of de ontmoeting van de Vlaamse en de Belgische gedachte, 1949.
– Katechismus van de Vlaamse Beweging, 1950.
Literatuur
– Zo sprak Jan Boon, 1962.
– Zo was Jan Boon, 1962.
– Jan Boon anno 1970, 1970.
– P. Wouters, Jan Boon. Een autobiografische studie vanaf zijn geboorte tot zijn benoeming bij het N.I.R. (1898-1939), KUL, onuitgegeven licentiaatsverhandeling, 1981.
– R. Casert, 'De Belgische radio-omroep en het oplossen van de oorlogssituatie (1939-1947)', in BTNG (1984), p. 487-510.
– N. Bal, Mijn wankele wereld. Vier jaar in het socialistisch verzet, 1984.
– G. Durnez, De Standaard. Het levensverhaal van een Vlaamse krant, I, 1985.
– G. Boon, De Belgische radio-omroep tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het NIR-INR in het verzet 1939-1944, 1988.
– J.-C. Burgelman, Omroep en politiek in België. Het Belgisch audio-visuele bestel als inzet en resultante van de naoorlogse partijpolitieke machtsstrategieën (1940-1960), 1990.
– L. Vandeweyer, 'Van activisme naar verzet. Jan Boon als flamingant', in WT, jg. 51, nr. 4 (1992), p. 226-242.