Compromis van de Belgische Socialisten

Document
Harry Van Velthoven

Het ‘Compromis van de Belgische socialisten’ (herfst 1929) legde de houding van de Belgische Werkliedenpartij vast ten aanzien van de taalkwestie. Nadat de socialisten met het bekendere, maar minder invloedrijke ‘Compromis des Belges’ in maart dat jaar een eerste poging hadden ondernomen om tot een gezamenlijke visie te komen, bereikte de partij een half jaar later een totaalakkoord. Daardoor kon ze begin jaren 1930 een cruciale rol spelen in de realisering van de taalwetgeving

Alternatieve titel
Compromis des socialistes belges
Datering
november 1929
Leestijd: 3 minuten

In 1929 stond de Vlaamse kwestie zo hoog op de politieke agenda dat de Belgische Werkliedenpartij (BWP) intern tot een overeenkomst tussen Vlaamse en Waalse socialisten wilde komen. De eenheid van België België
Geen Vlaamse beweging zonder België. Het is ook onmogelijk om België te begrijpen zonder de geschiedenis van de Vlaamse beweging erbij te betrekken. Tussen het ontstaan van een culturele ... Lees meer
en van de partij stonden daarbij voorop. Deze zoektocht leidde in eerste instantie tot het ‘Compromis des Belges’. Buiten het partijbestuur om gesloten, werd het in maart opgesteld door Jules Destrée Destrée, Jules
Lees meer
en Camille Huysmans Huysmans, Camille
Camille Huysmans (1871-1968) was een Vlaamsgezinde socialistische politicus, die van 1933 tot 1940 burgemeester van Antwerpen was, tweemaal een ministerpositie bekleedde en een jaar lang ... Lees meer
en mede ondertekend door 14 Waalse en 11 Vlaamse volksvertegenwoordigers. De Waalse socialisten legden zich neer bij de Vlaamse culturele autonomie en de vernederlandsing van de Gentse universiteit, maar streefden ernaar om via gemeentelijke en provinciale autonomie ook de belangen van de francofonie en van de Waalse ambtenarenorganisaties in Vlaanderen (de Vlaamse tak van de Waalse beweging Waalse beweging
De Waalse beweging ontstond op het einde van de 19e eeuw en heeft zijn wortels in een culturele, politieke en taalkundige dimensie. Ze was verdeeld in verschillende stromingen, waarvan de... Lees meer
) nog te dienen.

Na de verkiezingsnederlaag van mei richtte het partijbestuur een taalcommissie op van veertien leden, waaronder Destrée en Huysmans. De commissie formuleerde eerst een basisprincipe en boog zich dan over de betekenis ervan voor het onderwijs Onderwijs
Lees meer
, het bestuur Bestuur
Het taalgebruik in het bestuur is een centraal aspect van de Belgische taalkwestie. Het omvat het proces van het afdwingen van taalrechten voor Vlamingen evenals de bestuurstaalwetgeving ... Lees meer
, het gerecht Gerecht
Lees meer
en het leger Leger
Lees meer
. Het resulteerde in een verslag van vijftig pagina’s en een radicaal partijstandpunt. Als basisprincipe werd het concept ‘culturele autonomie’ doorgetrokken tot regionale eentaligheid: ‘Het Frans is de taal van Wallonië, het Nederlands de taal van Vlaanderen’. De rechten van minderheden werden geschrapt. De taalgrens Taalgrens
Het begrip ‘taalgrens’ verwijst in het algemeen naar een grens die twee bevolkingsgroepen die een verschillende taal spreken van elkaar scheidt en in het bijzonder naar de grens tussen he... Lees meer
zou na een referendum in de betrokken gemeenten worden vastgelegd. De Brusselse agglomeratie moest een speciale regeling krijgen als ontmoetingsplaats tussen twee culturen.

Bevreesd voor een nationale tweetaligheid Tweetaligheid
Lees meer
en de wederkerige uitbouw van ‘klerikaal-Vlaamse’ eilanden in Wallonië lieten de Waalse socialisten de taalminderheid Taalminderheden
Lees meer
in Vlaanderen los. Ze plooiden terug op twee prioritaire wallingantische strijdpunten: de blijvende eentaligheid van Wallonië en de eis dat aan Walen geen tweetaligheid mocht worden opgelegd: niet in het onderwijs, niet in de magistratuur, niet in de centrale administratie, niet in het leger. Een tweetalig nationaal kader moest tot een minimum worden beperkt, eventueel met professionele vertalers. Ten slotte werden nog een aantal Waalse grieven opgesomd: de ongelijke zetelverdeling in het parlement en het recht op evenveel ministers, de ongelijke vrijstelling van de militaire dienstplicht, het gebrek aan decentralisering, de financiële discriminatie inzake Openbare Werken. Dit tweede akkoord, dat het ‘Compromis van de Belgische Socialisten’ werd genoemd, werd door de Algemene Raad van 29 oktober en het Congres van 10 en 11 november 1929 goedgekeurd. Een Luiks amendement om de Gentse Ecole des Hautes Etudes Ecole des Hautes Etudes
De Ecole des Hautes Etudes werd in 1923 door de francofone elite gesticht als reactie tegen de vernederlandsing van de Gentse rijksuniversiteit. Lees meer
als concurrent voor de vernederlandste Gentse universiteit te behouden, was ingetrokken. Vanuit de oppositie en vanuit die totaalvisie zou de BWP helpen om de fundamentele taalwetten Taalpolitiek en -wetgeving
Situaties van taalonderdrukking vindt men wereldwijd. Daarom besteedt deze bijdrage eerst aandacht aan gehanteerde taalpolitieke strategieën. Ook in België verzette een gedomineerde taalg... Lees meer
van 1930 en 1932 te realiseren, tegen vooral een onwillige liberale regeringspartij in. Vlak voor 1940 beklaagden de Waalse socialisten zich erover dat het compromis vooral de Vlaamse partijgenoten ten goede was gekomen.

Literatuur

– Commission linguistique du P.O.B., Le problème des langues en Belgique. Rapport, Commentaires et Résolutions, rapporteur Léon Troclet, Le Conseil Général du P.O.
 J. Hunin, Het enfant terrible Camille Huysmans 1871-1968, 1999.
 J. Clement, Taalvrijheid, bestuurstaal en minderheidsrechten. Het Belgisch model,  2003.
 H. van Velthoven, Bevriende vijanden. Hoe de Belgische socialisten uit elkaar groeiden, 2019.

Suggestie doorgeven

2023: Harry Van Velthoven

Inhoudstafel