de Broqueville, Charles

Politieke carrière

Charles de Broqueville begon zijn politieke loopbaan in 1892 als volksvertegenwoordiger voor het arrondissement Turnhout. Van 1919 tot 1925 was hij provinciaal senator voor Namen en tot 1936 gecoöpteerd senator. In 1910 werd hij minister van Spoorwegen, Post en Telegraaf. Hij vormde in juni 1911 zelf de volgende regering, die, op enkele wijzigingen na, in augustus 1914 nog steeds aan het bewind was. Het was vooral onder impuls van De Broqueville, die in november 1912 de portefeuille van Oorlog had overgenomen, dat de wet op de persoonlijke dienstplicht in 1913 door het parlement werd goedgekeurd.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer speelde De Broqueville een sleutelrol, niet alleen als regeringsleider (tot mei 1918), maar ook als minister van Oorlog (tot augustus 1917), van Buitenlandse Zaken (augustus 1917-januari 1918) en van Nationaal Herstel (januari-mei 1918). Op 24 mei 1918 nam hij ontslag als regeringsleider. De Broqueville werd nog minister van Binnenlandse Zaken in de eerste naoorlogse regering (november 1918-november 1919), maar hij kreeg daarna de rekening gepresenteerd voor zijn ongebreidelde machtsstreven tijdens de oorlog en nam tijdelijk afscheid van de nationale politiek. In 1926 keerde hij terug als minister van Landsverdediging, een portefeuille die hij tot 1931 behield. Van oktober 1932 tot november 1934 was hij opnieuw eerste minister.

Vlaamse eisen

De Broqueville kon, ook met zijn Turnhoutse kiezers in het achterhoofd, begrip opbrengen voor de Vlaamse eisen, maar bij de beoordeling van zijn houding tijdens de oorlog moet men rekening houden met verschillende factoren. Om de Belgische staatsstructuur op termijn veilig te stellen was hij, veel meer dan koning Albert I van Saksen-Coburg, Albert I
Koning Albert I (1875-1934) werd aan de vooravond van en tijdens de Eerste Wereldoorlog geconfronteerd met een radicaliserende Vlaamse beweging. De communautaire kwestie groeide daardoor ... Lees meer , tot toegevingen bereid. Anderzijds kon De Broqueville, als hij zijn aanzienlijke persoonlijke ambities wilde verwezenlijken, het zich niet veroorloven de steun van Albert te verliezen. In de loop van 1915 en 1916 probeerde hij de Vlaamse gemoederen te sussen met enkele beloften voor de naoorlog, onder andere inzake de vernederlandsing van de Gentse universiteit (zie Hoger onderwijs Gent Hoger onderwijs in Gent
Met de vernederlandsing in 1930 als hoogtepunt is de Gentse universiteit een belangrijk strijdpunt geweest in de Vlaamse beweging. Van het Latijn uit 1817 tot het Engels van vandaag: het ... Lees meer ) en verbeteringen in het normaal- en lager onderwijs Onderwijs
Lees meer . Veel leverde dit niet op: door het verzet van Albert en verscheidene ministers, ook uit De Broquevilles eigen katholieke partij Katholieke partij
De katholieke partij, later CVP (vanaf 1945) en CD&V (vanaf 2001) speelde een cruciale rol in de geschiedenis van de Vlaamse beweging. De partij had een belangrijk aandeel in onder m... Lees meer , kwam de regering op 10 oktober 1916 niet verder dan een vage belofte van volledige 'gelijkheid in rechte en in feite' aan de Vlamingen.

Vanaf 1916 werd De Broqueville in toenemende mate geconfronteerd met de onrust bij de Vlaamse soldaten aan het front. Op 13 januari 1916 verstuurde hij een eerste circulaire, waarin hij aandrong op de correcte toepassing van de taalwet Taalpolitiek en -wetgeving
Situaties van taalonderdrukking vindt men wereldwijd. Daarom besteedt deze bijdrage eerst aandacht aan gehanteerde taalpolitieke strategieën. Ook in België verzette een gedomineerde taalg... Lees meer van 1913 en de officieren aanspoorde om zich met de soldaten in hun eigen moedertaal te onderhouden. Ook daar kwam weinig van terecht, vooral omdat koning Albert I en de legeroversten ertegen gekant waren.

In de loop van 1917 nam de agitatie aan het front gevoelig toe (vorming van de Frontbeweging Frontbeweging
Aan het IJzerfront manifesteerde zich tijdens de Eerste Wereldoorlog flamingantisch verzet tegen de taaltoestanden in het leger. Naarmate het zich meer en meer organiseerde en groeide, vo... Lees meer , de Open Brief Open Brieven van de Frontbeweging
De Open Brieven van de Frontbeweging waren gestencilde of gedrukte clandestiene manifesten die tussen 11 juli 1917 en 11 juli 1918 aan het front werden verspreid. Daarbij mogen ook een aa... Lees meer van 11 juli aan Albert I). Op 4 augustus 1917 werd De Broqueville als minister van Oorlog vervangen door generaal Armand de Ceuninck De Ceuninck, Armand
Luitenant-generaal Armand de Ceuninck (1858-1935) was van augustus 1917 tot de wapenstilstand op 11 november 1918 minister van Oorlog in de Belgische regering. Hij aarzelde niet om discip... Lees meer , de vleugeladjudant van de koning. Toch probeerde hij nog steeds een matigende invloed uit te oefenen. Via Leo van der Essen Van der Essen, Léon
De Leuvense hoogleraar geschiedenis Léon van der Essen (1883-1963) was tijdens zijn studietijd Vlaamsgezind, ontwikkelde zich tijdens de Eerste Wereldoorlog tot een Belgische ‘patriottard... Lees meer , sinds augustus 1917 het nieuwe hoofd van zijn politiek kabinet, nam De Broqueville discreet contact op met de Frontbeweging en met prominente Vlamingen als Frans van Cauwelaert Van Cauwelaert, Frans
Frans van Cauwelaert (1880-1961) was een Vlaamsgezinde katholieke politicus, die een hoofdrol speelde in de vernederlandsing van het openbare leven in Vlaanderen. Van Cauwelaert lag in 19... Lees meer . Er werden maatregelen genomen tegen gewone militairen, maar de leiders van de Frontbeweging en hun beschermheren, onder wie Gustaaf Sap Sap, Gustaaf
Gustaaf Sap (1886-1940) was een invloedrijk en controversieel katholiek politicus, die op verschillende momenten in zijn leven een ministerpost bekleedde en vanaf 1929 tot zijn overlijden... Lees meer , werden ongemoeid gelaten. De krant Ons Vaderland Ons Vaderland (1914-1922)
Lees meer werd gecensureerd, maar niet verboden. Toen de krant eind 1917 in moeilijkheden verkeerde, benaderde Van der Essen, in opdracht van De Broqueville, de redactie.

Begin 1918 zocht De Broqueville vrij openlijk toenadering tot de Vlamingen. Dat lag niet alleen aan de gebeurtenissen in Vlaanderen en aan het front, maar in de slopende machtsstrijd in Le Havre had De Broqueville de steun van gematigde Vlaamse ministers als Prosper Poullet Poullet, Prosper
Hoewel hij afkomstig was uit een Franstalig aristocratisch milieu, realiseerde de katholieke burggraaf Prosper Poullet (1886-1937) mee de eentaligheid van Vlaanderen en leidde hij de eers... Lees meer en Aloïs van de Vyvere Van de Vyvere, Aloïs
Aloïs van de Vyvere (1871-1961) was een advocaat en katholiek politicus. Hij zetelde twintig jaar in de Kamer en vervulde meerdere ministerfuncties. Hij werkte onder andere mee aan initia... Lees meer hard nodig. Op de Kroonraad van 1 februari en 20 maart pleitte De Broqueville, met de steun van Poullet, Van de Vyvere en Joris Helleputte Helleputte, Joris
Joris Helleputte (1852-1925) heeft bijna een halve eeuw lang gewogen op de Belgische samenleving: als neogotisch architect, als gangmaker van sociale organisaties, inzonderheid de Belgisc... Lees meer , voor de onmiddellijke splitsing van legereenheden in Vlaamse en Waalse afdelingen. Hij trachtte ook zijn collega's te overhalen om een regeringsverklaring af te leggen waarin de Nederlandstalige eentaligheid in het onderwijs, het gerecht Gerecht
Lees meer en het bestuur Bestuur
Het taalgebruik in het bestuur is een centraal aspect van de Belgische taalkwestie. Het omvat het proces van het afdwingen van taalrechten voor Vlamingen evenals de bestuurstaalwetgeving ... Lees meer beloofd werd na de oorlog. De Broquevilles voorstel bleef andermaal zonder gevolgen. De beslissing van de Kroonraad om eindelijk een Vlaamse school voor onderofficieren op te richten werd niet uitgevoerd. Alleen de studiecommissie voor de Vlaamse problemen, die door De Broqueville was opgericht en voorgezeten werd door Van der Essen, vergaderde zesmaal tussen 10 april en 24 mei 1918.

De gematigde pro-Vlaamse opstelling van De Broqueville lag mede aan de basis van zijn ontslag als regeringsleider. Zijn toegeeflijkheid botste op toenemende kritiek bij verscheidene ministers. Na zijn kritiek op de aanstelling van generaal Cyriaque Gillain tot stafchef verloor hij definitief de steun van Albert I. De Broqueville raakte geïsoleerd en nam op 24 mei 1918 ontslag als regeringsleider.