De Paepe, César
César de Paepe (1841-1890) was medestichter van de socialistische beweging in België en een voorstander van Vlaamse ontvoogding.
César de Paepe volbracht zijn middelbare studies aan het Sint-Michielscollege te Brussel op 16- of 17-jarige leeftijd en behaalde daarna aan de Université libre de Bruxelles (ULB) zijn kandidaatsdiploma rechten. Na het overlijden van zijn vader in 1860 werd hij genoodzaakt aan de slag te gaan als typograaf om zijn familie te onderhouden, hetgeen niet belette dat hij tussen 1865 en 1872 ook nog geneeskunde studeerde aan de ULB.
Vrijzinnig socialist
In deze periode werd De Paepe gevormd als een militant die erg actief zou worden in de socialistische en vrijzinnige beweging, het eerst in Vlamingen Vooruit Vlamingen Vooruit
Vlamingen Vooruit was een Vlaamse en vrijzinnige organisatie in Brussel die in 1858 onder impuls van Eugène van Bemmel in Brussel werd opgericht. Het programma eiste de gelijkberechtiging... Lees meer . De Paepe was sterk aangetrokken tot François Haecks Haeck, François
François Haeck (1818-1889) was een Belgische ambtenaar en politicus. Hij pleitte als militante socialist voor economische en democratische hervormingen, wat onder andere tot uiting kwam i... Lees meer ideeën over de gelijkstelling tussen Vlamingen en Franstaligen, door onder meer een programma van economische welvaart gebaseerd op collectivisering van de grond. Meer nog dan door de Vlaamse gedachte werd De Paepe tot Vlamingen Vooruit aangetrokken door deze collectivistische idee.
Voor De Paepe was de sociale scheidingslijn tussen het Frans en het Nederlands essentieel. Het systematische in de hoek drummen van het Nederlands was een bewuste regeringspolitiek die asociaal was. Daarom moest het Nederlands gelijkberechtigd worden en moest de Vlaamse arbeider door de overheid in zijn eigen taal te woord gestaan worden. De Vlaamse ontvoogdingsstrijd hield voor De Paepe ook in dat het onderwijs in Vlaanderen op alle niveaus ingrijpend hervormd moest worden: Vlaamse kinderen moesten in het hoger en middelbaar onderwijs in de eigen taal les krijgen en de Vlaamse universiteiten moesten vernederlandst worden. De Paepe besefte maar al te goed dat ‘la langue qui constitue un instrument de civilisation d'un peuple servit au contraire à la dominer plus longtemps’.
De groeiende nadruk die Vlamingen Vooruit na 1859 op de taalkwestie zou leggen maakte dat De Paepe zijn strijd voor sociale emancipatie elders, in meer voor de hand liggende organisaties zou voeren. Dit verklaart de evolutie van De Paepe naar het proudhonisme, onder meer in de socialistische vrijdenkersvereniging Les Solidaires en haar politieke arm Le Peuple, Association de la démocratie militante. Door het collectivisme verder uit te werken, nam hij echter afstand van het proudhonisme om naar analogie met de Duitse sociaal-democratie de vorming van politieke (arbeiders)partijen te bepleiten. Het hoeft dan ook nauwelijks te verwonderen dat De Paepe een van de belangrijkste stichters van de Belgische Werkliedenpartij Belgische Werkliedenpartij
Lees meer (BWP) was.
Sociaal bewogen flamingant
De Vlaamse kwestie was in De Paepes beginjaren ook aanwezig in zijn vrijzinnig denken. De Kerk was toen in zijn ogen evenzeer een mechanisme om de Vlaamse bevolking onder de knoet te houden en haar taal te vernietigen. De oorzaak van deze Belgische situatie zocht hij in de scheiding der Nederlanden in 1830. Zoals De Paepe een zeker orangisme rijmde met een virulent republikanisme, zo rijmde hij ook zijn levendige belangstelling van de Nederlandse taal met zijn eigen archaïsch taalgebruik. Via zijn intieme vriendschap met Georges Rodenbach leerde hij het werk van Multatuli Douwes Dekker, Eduard
Lees meer kennen en bewonderen. Hij raakte zodanig in de ban van Multatuli dat hij een van de eersten was om diens werk in het Frans te vertalen (1889).
De Paepe had onmiskenbaar een Vlaamse bewogenheid, maar dit maakte niet dat de Vlaamse zaak voor hem een prioriteit was. Hijzelf was een voorbeeld van een verfranste hoofdstedelijke Vlaming. Zijn sympathie voor de Vlaamse zaak was in hoofdzaak ingegeven door sociale motieven. Hij bestreed dan ook de idee dat de Vlaamse beweging een zuiver nationalistische beweging was (of zou mogen zijn) en poneerde dat elke socialist (ook de Waalse) de eisen van de Vlaamse beweging moest steunen. Naar het einde van zijn leven toe bepleitte hij ook dat de Vlaamse beweging zich niet zou laten verengen tot een louter literaire aangelegenheid.
Werken
– Over de ziekten de schoenmakers eigen, in: De Werker, 1875.
– Le Mouvement Flamand, in: Le Socialisme Progressif, nrs. 22-23 (1878).
– Quelques considérations sur le mouvement flamand, in: L'Avenir social, januari 1897.
– Quelques pages de Multatuli. Avec notice biographique par César De Paepe, 1911.
Literatuur
– J. Kuypers, César De Paepe (1842-1890) of de Nederlandse gezindheid van een internationalist, in: Nieuw Vlaams Tijdschrift, jg. 18, 1965, pp. 150-181.
– M. Oukhow, César De Paepe en de evolutie van anarchisme tot reformisme, VUB, onuitgegeven doctoraatsverhandeling, 1972.
– B. Dandois, Entre Marx et Bakounine: César de Paepe, Correspondance, 1974.
– M. Oukhow, César De Paepe, in: Twintig eeuwen Vlaanderen, XIII, 1976, pp. 359-362.
– E. Gubin, Bruxelles au XIXe siècle: berceau d'un flamingantisme démocratique (1840-1873), 1979.
– L. Peiren, César De Paepe. Van Utopie tot Werkelijkheid, 1990.
– J.W. Stutje, César De Paepe, in: Nationaal Biografisch Woordenboek, 2014.