Jeugdgemeente
Jeugdgemeente was een overkoepelende activistische jeugdbeweging, opgericht in 1918 op initiatief van Lode Craeybeckx. Ze organiseerde twee succesvolle ‘jeugdvergaderingen’, maar werd na de Eerste Wereldoorlog onthoofd door Craeybeckx’ gevangenschap.
De eerste jeugdvergadering
De oprichter en drijvende kracht achter Jeugdgemeente was de latere Antwerpse burgemeester Lode Craeybeckx Craeybeckx, Lode
Lode Craeybeckx (1898-1976) was een socialistische politicus, die zich in zijn jeugd engageerde in het activisme tijdens de Eerste Wereldoorlog. Hoewel hij later afstand nam van het radic... Lees meer , die met de Johanneskring Johanneskring
De Johanneskring was een Antwerpse culturele studentenvereniging die zich inspireerde op het werk van Frederik van Eeden. Ze kan als de voorloper beschouwd worden van de in 1918 door Lode... Lees meer had getracht de vrije jeugd-idealen van de door hem bewonderde Frederik van Eeden te verspreiden. In de lente van 1918 trad hij in dienst van de Antwerpse afdeling van het Vlaamsche Propagandabureel (VPB), de door de Duitse bezetter gefinancierde propagandadienst van de Raad van Vlaanderen Raad van Vlaanderen (1917-1918)
De Raad van Vlaanderen (1917-1918) was een activistisch marionettenparlement tijdens de Eerste Wereldoorlog, dat onderdeel was van de Duitse plannen om in Vlaanderen een blijvende invloed... Lees meer . Die aanstelling liet Craeybeckx toe zich te manifesteren als spreekbuis van het jonge activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer . In juni 1918 lanceerde hij het pamflet ‘Aan de intellectueele jeugd van Antwerpen en omliggende’, waarin hij die jeugd aanspoorde tot grotere inzet in de activistische beweging en uitnodigde voor een grote vergadering die geldelijk via het VPB werd gesteund. Zowel het publiek als de studentenpers reageerde enthousiast en haalde Craeybeckx in als een nieuwe Rodenbach. De eerste Jeugdvergadering werd uiteindelijk op 17 augustus 1918 in de zaal Van Wesenbeke gehouden. Behalve Craeybeckx zelf namen ook zijn broer Herman, Antoon Wolfs Wolfs, Antoon
Antoon Wolfs (1896-1973) was professioneel actief in de christelijke arbeidersbeweging. Tijdens de Eerste Wereldoorlog propageerde hij het activisme en tijdens het interbellum stond hij d... Lees meer , Oskar de Smedt De Smedt, Oskar
Oskar De Smedt (1896-onbekend) was tijdens WOI betrokken bij het Antwerpse activisme. Daarna was hij actief in de Frontpartij. Ook publiceerde hij over de geschiedenis van Antwerpen. ... Lees meer en Firmin Mortier Mortier, Firmin
Antwerpenaar Firmin Mortier (1899-1972) was tijdens WOI betrokken bij het activisme. Daarna militeerde hij in de Frontpartij en de BWP. Na WOII was hij directeur van de Koninklijke Neder... Lees meer toen het woord. Volgens Marc Edo Tralbaut Tralbaut, Mark
Mark Edo Tralbaut (1902-1976), operazanger en Van Gogh-kenner, vond als adolescent aansluiting bij het radicaal-links geïnspireerde activisme van De Goedendag en Lode Craeybeckx. Na de oo... Lees meer werd tijdens dit congres ook Craeybeckx’ radicaal activistische strijdvers ‘De daad’ voorgedragen: ‘De grondwet? – De duivel hale de grondwet!’
De tweede jeugdvergadering
In de weken die volgden op de eerste succesrijke jeugdbijeenkomst werd – opnieuw op initiatief van Lode Craeybeckx – een leidinggevend orgaan opgericht, namelijk de Constituante voor Jeugdbeweging. De ‘hoofdraad’ voor de provincie Antwerpen bestond uit Anna Mortelmans Mortelmans, Anna
Anna Mortelmans (1893-1957) was tijdens WOI als feministe actief in het Antwerpse activisme. Later was ze schooldirectrice en actief in de Frontpartij en de Vlaamse Meisjesstudentenkring... Lees meer (voorzitster), August Breugelmans (secretaris) en Leo de Smet (penningmeester). Leona van Aerschot, Nora Ryckoord, Firmin Mortier en Robert van Roosbroeck werden vermeld als gewone leden. Het valt op dat dit bestuur goeddeels werd samengesteld uit propagandisten, werkzaam op het Vlaamsch Propagandabureel. In augustus 1918 verspreidde de Constituante een manifest met als bedoeling de Jeugdgemeente, zoals de beweging werd genoemd, beter te profileren en in een internationale context te plaatsen. Craeybeckx en zijn medewerkers verklaarden dat zij ondertussen reeds 700 formele toetredingen tot de Jeugdgemeente hadden ontvangen. Op 19 oktober 1918 zou een tweede jeugdcongres plaatsvinden in de prestigieuze feestzaal van het Koninklijk Atheneum. Craeybeckx zou er spreken over de doeleinden van de jeugdbeweging, Anna Mortelmans over het meisje in de Jeugdgemeente, Firmin Mortier over de opdracht van het nieuwe jeugdtijdschrift en ten slotte zou Paul van Ostaijen Van Ostaijen, Paul
Paul van Ostaijen (1896-1928) was een schrijver die met zijn poëzie, proza en kritische werk grote invloed heeft uitgeoefend op de Nederlandstalige literatuur. Zijn zoektocht naar een nie... Lees meer een lezing houden over ‘de nieuwe zending’.
Vooral naar de lezing van Van Ostaijen, die nog maar zelden in het openbaar had opgetreden, werd met belangstelling uitgekeken. Zowel zijn poëzie als essays hadden van de schrijver een soort ijkpunt van het jonge activisme gemaakt. De verwachtingen werden nog aangewakkerd toen enkele dagen voor het tweede jeugdcongres zijn tweede dichtbundel, Het Sienjaal, verscheen. Het draaide echter anders uit. Zelfs op de eerste rijen hadden de toehoorders grote moeite om Van Ostaijen te verstaan. Dat neemt niet weg dat verschillende aanwezigen zijn uiteenzetting erg belangwekkend vonden. Drie dagen na de tweede Jeugdvergadering vluchtte Van Ostaijen per trein naar Berlijn.
De derde jeugdvergadering
De internering van Craeybeckx wegens activisme onthoofde de Jeugdgemeente. Pas in augustus 1919 probeerde men de vereniging nieuw leven in te blazen. Vooral de erg actieve propagandist Firmin Mortier speelde hierin een voortrekkersrol. Samen met Victor J. Brunclair Brunclair, Victor
Victor J. Brunclair (1899-1944) was een avant-gardistische schrijver en journalist, die behoorde tot de groep rond Paul van Ostaijen. Hij ging de geschiedenis in als een van de weinige Vl... Lees meer en Herman van den Reeck Van den Reeck, Herman
Herman van den Reeck (1901-1920) was een Vlaamsgezinde links-radicale student, die zich van 1916 tot zijn overlijden in 1920 engageerde in de activistische jongerenbeweging. Toen Van den ... Lees meer pleitte hij in bladen als De Goedendag (1891-1940) De Goedendag (1891-1940)
Lees meer , Staatsgevaarlik Staatsgevaarlik
Lees meer en Ons Vaderland (1914-1922) Ons Vaderland (1914-1922)
Lees meer opnieuw voor een bundeling van alle jeugdorganisaties in Vlaanderen. De invloed van de naoorlogse internationalistische Clarté Clarté-groep
De Clarté-groep (1919-1921) was een internationale groepering van pacifistische intellectuelen, die ook in Vlaanderen een afdeling had. In haar tijdschrift De Nieuwe Wereldorde werden uit... Lees meer beweging bleek onder meer uit de vooropgestelde samenwerking met de Franstalige avant-gardisten van Lumière Lumière-groep
Lumière (1919-1940) was een internationaal gericht pacifistisch genootschap in Antwerpen, dat een gelijknamig tijdschrift uitgaf. Het steunde sommige eisen van de Vlaamse beweging, zoals ... Lees meer . Samen organiseerden ze een derde jeugdcongres, dat evenwel plaatsvond in een bijna lege zaal . Dat gebrek aan belangstelling was voor een deel te wijten aan het al te radicale programma dat de oprichters probeerden te slijten aan de ooit zo open Jeugdgemeente. Maar ook het wegvallen van financiële en logistieke steun van de Duitse bezetter speelde wellicht een rol.
Literatuur
— A. Mortelmans, L. de Smet en A. Breugelmans, Aan de Vlaamse, intellektuele jongeren! Manifest van de Jeugd- beweging.
— G. Bardemeyer [= V.J. Brunclair], Oorsprong en evolutie der Jeugdbeweging, in: Het Vlaamsche Nieuws, 18 oktober 1918.
— Carita, 2e Jeugdkongres van Zaterdag 19 Oktober in het Koninklijk Atheneum te Antwerpen, in: Ons Land, 26 oktober 1918.
— Jeugdbetoog en Grijsaardsvergaderingen, in: Ons Vaderland, 6 november 1919.
— Kamper [= F. Mortier], Wij geloven... aan Vlaanderen's vrije jeugd, in: De Goedendag, jg. 25, 1919, nr. 2, pp. 1-11.
— D. van Neck [= H. Van den Reeck], Oproep aan de Vlaamsgezinde Antwerpse studentenschaar!, in: De Goedendag, jg. 24, 1918, nr. 6, p. 109.
— R. Van Roosbroeck, Jeugdbeweging in Vlaanderen, in Ons Land, 18 oktober 1918.
— [Vlaamse Jeugdbeweging], Manifest der Vlaamse Jeugdbeweging, in: Staatsgevaarlik, jg. 1, 1919, p. 4, pp. 50-52.
— M.E. Tralbaut, En toen verscheen Rodenbach Redivivus…, 1977.
— A. Vrints, Bezette stad. Vlaams-nationalistische collaboratie in Antwerpen tijdens de Eerste Wereldoorlog, 2002.
— M. de Ridder, Staatsgevaarlik! De activistische tegentraditie in de Vlaamse letteren, 1912-1933, Universiteit Antwerpen, onuitgegeven proefschrift, 2009.
— D. Vandenbroucke, ‘Want het gebed zonder de daad is waardeloos’. Over ‘De nieuwe zending’, Paul van Ostaijens lezing op het tweede congres van de Jeugdgemeente, in: Zacht Lawijd. Literair-historisch tijdschrift, jg. 10, 2011, nr. 3, pp. 44-67.
— D. Vandenbroucke, Dansen op een vulkaan. Victor J. Brunclair: schrijver in een bewogen tijd, 2014. (ingekorte publieksversie van het proefschrift Dansen op een vulkaan. Victor J. Brunclair als representant van de activistische tegentraditie in de Vlaamse letteren (1899-1944). Universiteit Antwerpen, 2012.)