Mortelmans, Anna

Toonde zich reeds tijdens haar studiejaren aan de Rijksnormaalschool te Brugge vrijzinnig en Vlaamsgezind. In augustus 1912 behaalde Mortelmans het diploma van onderwijzeres en twee jaar (maart 1914) later trad ze in dienst van het gemeentelijk onderwijs te Antwerpen waar haar vader adjunct-politiecommissaris was. Als lid van de Vlaamse meisjesstudiekring Meisjesstudiekringen
De Meisjesstudiekringen waren de Vlaamsgezinde verenigingen van vrouwelijke scholieren in het officieel middelbaar onderwijs. Lees meer zou ze pas na rijp beraad kiezen voor het activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer . Zij werd voor Antwerpen wat Roza de Guchtenaere De Guchtenaere, Rosa
Rosa de Guchtenaere (1875-1942) was een Vlaams-nationalistisch activiste, onderwijzeres en feministe. Ze engageerde zich voor talrijke anti-Belgische comités en verwierf bekendheid als pr... Lees meer was voor Gent: een vrijzinnig, feministisch boegbeeld voor het activisme waarbij ze vooral op de pacifistische toer ging via het Verbond voor Wereldvrede. Zij stelde de creatie van een zelfstandig Vlaanderen voor als een voorwaarde tot een duurzame vrede. Zij was daarnaast actief in de Jeugdgemeente Jeugdgemeente
Jeugdgemeente was een overkoepelende activistische jeugdbeweging, opgericht in 1918 op initiatief van Lode Craeybeckx. Ze organiseerde twee succesvolle ‘jeugdvergaderingen’, maar werd na... Lees meer dat de jonge, vrijzinnige avant-garde vertegenwoordigde met mensen als L ode Craeybeckx Craeybeckx, Lode
Lode Craeybeckx (1898-1976) was een socialistische politicus, die zich in zijn jeugd engageerde in het activisme tijdens de Eerste Wereldoorlog. Hoewel hij later afstand nam van het radic... Lees meer , Firmin Mortier Mortier, Firmin
Antwerpenaar Firmin Mortier (1899-1972) was tijdens WOI betrokken bij het activisme. Daarna militeerde hij in de Frontpartij en de BWP. Na WOII was hij directeur van de Koninklijke Neder... Lees meer en Paul van Ostaijen Van Ostaijen, Paul
Paul van Ostaijen (1896-1928) was een schrijver die met zijn poëzie, proza en kritische werk grote invloed heeft uitgeoefend op de Nederlandstalige literatuur. Zijn zoektocht naar een nie... Lees meer . Zij voerde het woord op het jeugdcongres van 19 oktober 1918.

Na de Duitse aftocht werd Mortelmans op 25 november 1918 door het gemeentebestuur ontslagen wegens "wangedrag tijdens de bezetting". Reeds in maart 1919 zocht ze contact met de oude leiding om de Jeugdgemeente te doen verrijzen.

Op 4 november verscheen Mortelmans voor de correctionele rechtbank onder beschuldiging van het houden van een twintigtal Vlaams- en vredesgezinde voordrachten, het schrijven van een artikel in Het Vlaamsche Nieuws Het Vlaamsche Nieuws
Het Vlaamsche Nieuws was een Antwerps Duits-activistisch persorgaan, dat eerst onder de naam Vlaamsche Gazet – Het Laatste Nieuws verscheen. Het werd het belangrijkste activistische perso... Lees meer over de onrechtvaardige behandeling van de Vlaamse frontsoldaten, het na de wapenstilstand spreken op een vergadering, waarin tegen de herverfransing van Gent werd geprotesteerd. Ze verdedigde zichzelf en eiste de volle verantwoordelijkheid voor al haar woorden en daden. Ze kreeg vijf maanden voorwaardelijk. Haar memorie van toelichting werd in februari 1920 in brochurevorm uitgegeven met een aanvulling waarin ze pleitte voor amnestie Amnestie
Lees meer en de nadruk legde op de volstrekte willekeur in de vonnissen over de activisten ( repressie Repressie
Lees meer ). Ze steunde met briefwisseling, lectuur, pakjes en bezoeken de opgesloten activisten.

Mortelmans trad al heel snel weer naar voren, onder meer via de Frontpartij Het Vlaamsche Front
Het Vlaamsche Front was een Vlaams-nationalistische partij, die werd opgericht in 1919 en ook bekend stond onder de couranter gebruikte officieuze benaming Frontpartij. Gesticht als een ... Lees meer en schreef bijdragen in De Ploeg De Ploeg
Weekblad De Ploeg (1921-1925) was het orgaan van het Vlaamsche Front Antwerpen. Hoofdredacteur was Herman Vos. Lees meer . Met de Vlaamsche Meisjesstudiekring (Wij Willen), waarvan ze voorzitster geworden was, nam ze deel aan de dramatische 11 juli-betoging van 1920 op de Grote Markt te Antwerpen waar haar vriend Herman van den Reeck Van den Reeck, Herman
Herman van den Reeck (1901-1920) was een Vlaamsgezinde links-radicale student, die zich van 1916 tot zijn overlijden in 1920 engageerde in de activistische jongerenbeweging. Toen Van den ... Lees meer werd neergeschoten. Bij zijn uitvaart sprak ze een afscheidsgroet aan het graf. Op 9 december 1920 verloofde ze zich in de gevangenis te Leuven met Fossey en verzette hemel en aarde om hem vrij te krijgen. Ze organiseerde mee de grote amnestiebetoging van 16 januari 1921 en nam deel aan de tocht van meer dan honderd Vlaamse vrouwen naar het parlement om er een amnestiemanifest te overhandigen. Op 11 februari 1921 stichtte ze het Vrouwenfront. Op de amnestiemeeting van 15 maart sprak ze de historische woorden (in verband met de aanstaande gemeenteraadsverkiezingen): "Op 11 juli moeten we de Leeuwenvlag laten wapperen op het stadhuis, opdat de vlek die erop kleeft, zij uitgewist." Mortelmans stond als kandidaat op de lijst van de Frontpartij net als mevrouw Constant Gillis Gillis, Constant
Lees meer , de ziel van het Martelaarsfonds Martelaarsfonds
Het Martelaarsfonds werd vlak na de Eerste Wereldoorlog opgericht ter ondersteuning van de activisten. Het fonds bood materiële hulp en pleitte voor een zachter gevangenisregime. Maria de... Lees meer . De jaren nadien zou zij zich verder bezighouden met vormingsactiviteiten voor de jeugd en met de amnestieactie. Op 2 juni 1923 trad ze in het huwelijk met Fossey. Mortelmans werd gemeenteraadslid (28 juli 1924), ter vervanging van Emiel Wildiers Wildiers, Emiel
De Vlaamsgezinde advocaat Emiel Wildiers (1873-1957) was politiek actief voor zowel de daensistische, de katholieke als de Vlaams-nationalistische Frontpartij. Lees meer . Hendrik Picard Picard, Hendrik
Hendrik Picard (1883-1946) was een advocaat en Vlaams-nationalistisch politicus. Lees meer vond in haar een ijverige medestandster bij het bepleiten van bestuurlijke amnestie voor de gestrafte gemeenteambtenaren. De eerste rehabilitaties volgden in maart 1925. Ook Mortelmans zou weldra opnieuw in dienst genomen worden (21 december 1925). Op 16 november 1925 nam ze ontslag als gemeenteraadslid. Toen in januari 1926 het weekblad De Ploeg vervangen werd door Ons Vaderland Ons Vaderland (1926-1936)
Ons Vaderland was van 1926 tot 1936 het weekblad van de Frontpartij. Het blad kende een moeizaam bestaan, zowel ten gevolge van financiële problemen en ideologische spanningen als door de... Lees meer , werd ze opgenomen in de redactie, maar haar politieke bedrijvigheid werd beperkt door de eisen van haar beroep en gezin. Van een openbaar optreden zijn nauwelijks nog sporen te ontdekken. Van 1931-1937 was ze verbonden aan de Meisjesoefenschool. In 1937-1938 was zij directrice in de school in de Lamorinièrestraat en in januari 1943 kreeg ze de leiding van de oefenschool.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog raakte Mortelmans – vooral via haar man – in de collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer verstrikt en nam in september 1944 met haar gezin de wijk naar Duitsland. Een tweede maal ontsloeg het gemeentebestuur haar, ditmaal wegens "gebrek aan burgertrouw". Gearresteerd op 28 augustus 1945, bracht ze een jaar in de gevangenis door. Er werd geen proces tegen haar aangespannen. Haar man zou pas op 26 juli 1950 vrijkomen.