Münstereifel

Eerste bedevaarten naar Münstereifel

Bij de inhuldiging van een militaire begraafplaats op het stedelijke kerkhof van Münstereifel in 1954 was de weduwe aanwezig van een van twee Vlaamse vrijwilligers die als soldaten van de Waffen-SS en de Wehrmacht in de laatste maanden van de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer in de buurt waren gesneuveld. De vrouw bracht achteraf de gewezen oostfronter Oostfronters
Het begrip oostfronters duidt in de context van de geschiedenis van de Vlaamse beweging op Vlamingen die als vrijwilliger aan de zijde van Duitsland vochten tegen het Sovjetrussische Rod... Lees meer Alfons Rongé op de hoogte die in 1953 in Antwerpen van wal was gestoken met een Komitee voor Heldenhulde en Stille Hulp. Zo ontstond in kringen van oud-oostfronters het idee om in Münstereifel een jaarlijkse herdenkingsplechtigheid te houden, hetgeen in eigen land niet kon. Tot de vooraanstaande initiatiefnemers behoorde Piet van Rossem Van Rossem, Piet (sr.)
Lees meer (sr.) die tijdens de Eerste Wereldoorlog als krijgsgevangene in het kamp van Göttingen Göttingen
In Göttingen, gelegen in de hedendaagse Duitse deelstaat Nedersaksen, bestond tijdens de Eerste Wereldoorlog een activistisch propagandakamp voor krijgsgevangen Vlamingen. Lees meer bij het activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer betrokken was geweest.

Het Komitee voor Heldenhulde stond in voor de organisatie van de bedevaarten die in de bloeiperiode tot halverwege de jaren zestig telkens 150 tot 200, in 1957 zelfs meer dan 300, deelnemers telden. De bedevaarders verzamelden voor het middeleeuwse stadhuis en trokken dan met tromgeroffel en vlaggenvertoon naar het kerkhof. Daar droeg een priester de mis op, er werden toespraken gehouden en kransen neergelegd. Op de eerste bedevaart in 1956 was er sprake van Münstereifel te bestemmen als centrale begraafplaats voor Vlaamse oostfronters en er het stoffelijke overschot bijeen te brengen van zowat 600 gesneuvelden. Daar kwam niets van in huis.

Ideologisch kader

Het ideologische kader van de bedevaarten was gevormd door de overtuiging dat de Vlaamse oostfronters een soort voorhoede van het Westen waren geweest in wat later de Koude Oorlog zou worden. Het doel dat ze hadden bevochten, zo stelde Van Rossem in 1962, was ‘vandaag actueler dan ooit’, namelijk de ‘strijd tegen het kommunisme en voor het behoud van een vrij Europa’. Bijgevolg werd er in de jaren zestig ook hulde gebracht aan veteranen van de oorlogen in Korea en Vietnam en kwamen politieke ballingen aan het woord uit communistische landen. Eén van deze gastsprekers greep in 1965 de kans aan om openlijk lof te spreken over de Hongaarse fascistenleider Ferenc Szálasi.

Van meet af aan werd ook het verband gelegd met de IJzerbedevaarten IJzerbedevaarten
De IJzerbedevaart is een jaarlijkse herdenking van de Vlaamse gesneuvelden tijdens de Eerste Wereldoorlog, die ontstond omstreeks 1920. Dit voor de Vlaamse beweging erg symbolische gebeur... Lees meer . ‘Diksmuide en Münstereifel’, aldus Rongé in 1963, vormden de ‘brug tussen twee periodes waarin Vlaanderen en Europa zijn beste zonen offerde’.

De plaatselijke Duitse autoriteiten verleenden aanvankelijk hun volledige steun en medewerking. De burgemeester van Münstereifel en topfunctionarissen van het gemeentebestuur stapten mee in de stoet naar het kerkhof en begroetten de Vlaamse bezoekers in hun toespraken als ‘kameraden’ uit de oorlog. Het stadhuis werd tot 1962 elk jaar beschikbaar gesteld als onderdak voor de tentoonstelling van een zoekdienst met de bedoeling het lot van vermiste oostfronters op te helderen.

Kentering en teleurgang

De kentering deed zich voor in de tweede helft van de jaren zestig, toen de gruwelen van het nazibewind voor het eerst onder de aandacht kwamen van een breder Duits publiek. Het grote proces tegen een twintigtal SS-beulen uit het uitroeiingskamp Auschwitz dat van 1963 tot 1965 in Frankfurt plaatsvond, droeg daar aanzienlijk toe bij. In 1964 namen Franstalige Belgische kranten de bedevaarten op de korrel en tekenden Duitse anti-fascistische organisaties verzet aan tegen de ‘SS-bijeenkomst’ in Münstereifel. Sindsdien gingen de bedevaarten steevast gepaard met tegenbetogingen. In latere jaren trokken tegenbetogers telkens mee naar het kerkhof en legden er een krans neer op een massagraf van Oost-Europese dwangarbeiders uit de Tweede Wereldoorlog.

De politieke druk zorgde ervoor dat het stadsbestuur van Münstereifel besloot om afstand te nemen van de bedevaarten. In 1964 werd de optocht in de straten verboden en mocht de plechtigheid alleen nog op het kerkhof plaatsvinden. In 1968 kwam het tot een heuse rel toen Vlaamse bedevaarders op het kerkhof met tegenbetogers slaags raakten. Bij gebrek aan belangstelling deemsterden de bedevaarten in de jaren daarna geleidelijk weg. Het driemaandelijkse tijdschrift Kontakt dat het Komitee voor Heldenhulde sinds december 1966 uitgaf, hield in juli 1972 met het tiende nummer op te bestaan.