Peumans, Jan

Jan Peumans groeide op in een Vlaams-nationalistische familie in het Zuid-Limburgse dorpje Herderen, nu een deelgemeente van Riemst, waar hij een groot deel van zijn leven woonde. In 1943 werd een broer van zijn vader, die actief was betrokken bij de collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer , door het verzet Verzet
Het georganiseerde verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog in de Vlaamse provincies was doorgaans altijd Belgisch verzet: zowel op het vlak van de ideologische oriëntatie, de motieven en he... Lees meer doodgeschoten. Dat voorval zou de hele familie tekenen.

Middelbare studies volgde Peumans in het Heilig Kruiscollege in Maaseik. Aan de Leuvense universiteit behaalde hij in 1975 het diploma van licentiaat politieke en sociale wetenschappen. In Leuven vertoefde hij in linkse studentenmilieus en was hij even lid van de maoïstisch-communistische partij Alle Macht aan de Arbeiders) (AMADA). Deze ervaringen gaven hem een kritische, anti-autoritaire en non-conformistische mentaliteit mee, die kenmerkend is voor heel wat ‘soixante-huitards’.

Van Volksunie naar N-VA

Peumans startte zijn beroepsloopbaan in Nederlands-Limburg, aanvankelijk in het vormingswerk voor jong volwassenen in Maastricht. Daarna was hij aan de slag in Sittard, waar hij meewerkte aan het opstarten van een afdeling preventie en voorlichting bij het regionaal instituut voor geestelijke gezondheidszorg. In 1988 werd hij adjunct-kabinetschef van zijn streek- en generatiegenoot Johan Sauwens Sauwens, Johan
Johan Sauwens (1951) was een Limburgs kopstuk van de Volksunie. Hij was onder meer Vlaams volksvertegenwoordiger en bekleedde verschillende ministerposten in de Vlaamse regering. In 2001 ... Lees meer , die namens de Volksunie Volksunie
Tussen 1954 en 2001 bepaalde de Volksunie (VU) als Vlaams-nationalistische partij mee de politieke evolutie in België, van unitaire staat tot federaal koninkrijk. Ze groeide uit tot de tw... Lees meer (VU) minister was geworden in de Vlaamse regering (toen nog Vlaamse executieve genoemd). In 1991 werd Peumans directeur Marketing en Strategie bij de net opgerichte Vlaamse Vervoersmaatschappij De Lijn.

Ondertussen was Peumans zeer actief in de Limburgse milieubeweging die streed tegen de aanleg van de A24 en tegen de expreswegen in Limburg Limburg
Lees meer , acties ondernam tegen de mergelafgraving zowel in Nederland als in Wallonië en erg gekant was tegen de aanleg van een bijkomende start- en landingsbaan op het vliegveld van Maastricht. De stap naar de VU, aanvankelijk vooral in zijn eigen gemeente, lag voor de hand. Minister van Staat Jaak Gabriëls Gabriëls, Jaak
Jaak Gabriëls (1943-2024) werd in 1965 actief in de Volksunie (VU). Hij werd burgemeester in Bree, volksvertegenwoordiger en in 1986 partijvoorzitter van de VU. Hij trachtte de partij inh... Lees meer , die in het begin van de jaren 1990 overstapte van de VU naar de Vlaamse Liberalen en Democraten Vlaamse Liberalen en Democraten
Lees meer (VLD), beschouwt hij als zijn politieke vader. Peumans was een decennium lang diens medewerker en schreef vele parlementaire vragen en interpellaties.

Sinds 1983 zetelt Peumans ononderbroken in de gemeenteraad van Riemst, waar hij 12 jaar burgemeester (1995-2006) en 18 jaar schepen was (1983-1994; 2007-2012). Hij voerde er al die jaren een sterke aanwezigheidspolitiek, inclusief sociaal dienstbetoon en gaf tegelijkertijd blijk van een uitstekende dossierkennis. Ondertussen zetelde hij ook 14 jaar in de Limburgse provincieraad en leidde er al die tijd de VU-fractie. Na het uiteenvallen van de Volksunie in 2001 koos Peumans na enige aarzeling het kamp van Geert Bourgeois Bourgeois, Geert
Geert Bourgeois (1951) is een Vlaams-nationalistisch politicus voor de N-VA. Hij was van 2014 tot 2019 minister-president van Vlaanderen. Lees meer en de Nieuw-Vlaamse Alliantie Nieuw-Vlaamse Alliantie
De N-VA is op electoraal vlak de meest succesvolle Vlaams-nationalistische partij ooit en slaagde er ook in om de grootste Belgische partij te worden. Ze zit bijna 20 jaar in de Vlaamse R... Lees meer (N-VA).

In 2004 werd Peumans op een kartellijst van CD&V Christen Democratisch & Vlaams
Lees meer en N-VA verkozen tot Vlaams parlementslid voor de kieskring Limburg, nadat hij herhaaldelijk als opvolger had gefigureerd op VU- en N-VA- lijsten bij de parlementsverkiezingen. In zijn eerste legislatuur als parlementariër toonde Peumans zich een hardwerkende dossiervreter. Hoewel hij tot de meerderheid behoorde en vanaf 2007 zelfs de N-VA-fractie in het Vlaams Parlement Vlaams Parlement
Het Vlaams Parlement is de parlementaire vergadering van de Vlaamse deelstaat in het federale België. Zijn geschiedenis kent drie grote fasen: de periode van de Cultuurraad voor de Neder... Lees meer aanvoerde, legde Peumans geregeld eigen accenten. Hij beet zich vast in het dossier over de ontsluiting van de Antwerpse ring en de nieuw aan te leggen Oosterweelverbinding. Daarbij toonde hij zich niet alleen kritisch voor de Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel (BAM) die de werken coördineerde, maar ook voor de bevoegde ministers binnen de Vlaamse regering Vlaamse Regering
De Vlaamse regering is de uitvoerende macht van de Vlaamse Gemeenschap en het Vlaamse Gewest, geïnstalleerd na de staatshervorming van 1980 en aanvankelijk aangeduid met de term 'executie... Lees meer . Mede door zijn inzet en dossierkennis verwierf het parlement inzage in en controle op dit groot infrastructuurproject. Zowel de media als zijn collega-volksvertegenwoordigers riepen Peumans in 2009 uit tot het best presterende parlementslid van de voorbije legislatuur.

Vlaams parlementsvoorzitter

Na de parlementsverkiezingen van 2009 en met de N-VA opnieuw in de Vlaamse regering werd Peumans, die de N-VA-lijst in Limburg had getrokken en vlot was herverkozen, Vlaams parlementsvoorzitter. Hij zou tien jaar het Vlaams Parlement leiden en het op diverse manieren prominent in de media brengen.

Met Peumans kreeg het Vlaams Parlement voor het eerst een gezicht en kon het zich ook meer manifesteren ten opzichte van de regering. Hij gedroeg zich, in tegenstelling tot zijn voorgangers, niet als een ceremoniële voorzitter en kwam op voor ‘zijn’ parlement. De rode draad door Peumans’ tienjarig voorzittersmandaat bestond erin ervoor te zorgen dat de oppositie maximaal aan haar trekken kwam in het controleren van de uitvoerende macht. Zo deinsde hij er niet voor terug om, als de media aanwezig waren, ministers in de plenaire vergadering publiek terecht te wijzen. Dat maakte hem zeer geliefd bij de oppositie en minder bij de meerderheid, waartoe hij nochtans behoorde.

Peumans’ opmerkelijke en kleurrijke voorzitterschap gaf regelmatig aanleiding tot polemiek en controverse. Van bij zijn aantreden pleitte hij ervoor om zijn loon en vooral de extra vergoeding voor de voorzittersfunctie fors te reduceren, wat effectief gebeurde in 2011. Tot dan schonk Peumans een aanzienlijk deel van de vergoeding die hij ontving als parlementsvoorzitter aan goede doelen. In diezelfde periode pleitte hij er tevergeefs voor om het loon van de parlementsleden te koppelen aan het werk dat ze effectief presteerden. Tegelijk weigerde Peumans als republikein principieel en steevast om deel te nemen aan de jaarlijkse receptie van de zogeheten ‘gestelde lichamen’ in het koninklijk paleis. Daarnaast maakte hij er een erezaak van om de banden met de Franstaligen en het Waalse Parlement stevig aan te halen, vanuit zijn overtuiging dat een rechtstreekse dialoog van gemeenschap tot gemeenschap tot resultaten kan leiden. Ook met de Duitstalige gemeenschap onderhield hij een erg geprivilegieerde relatie.

Dwarsligger en ‘dissident’

Herhaaldelijk ging Peumans als Vlaams parlementsvoorzitter in de clinch met Spanje Spanje
De 19de-eeuwse Vlaamse beweging cultiveerde een overwegend negatief beeld van Spanje als vreemde overheerser tijdens de 16de eeuw. In de loop van de 20ste eeuw ontstond daarnaast een acti... Lees meer omdat Madrid de Catalaanse autonomie ‘on hold’ zette, waardoor hij in de Spaanse pers persona non grata werd. Vanwege zijn herhaalde uitspraken over het deficit van de Spaanse rechtsstaat, die politici omwille van hun politieke mening opsloot, verbrak Spanje in 2018 de diplomatieke banden met Vlaanderen en werd het diplomatieke statuut van de vertegenwoordiger van de Vlaamse regering in Madrid ingetrokken. Opmerkingen van de Belgische diplomatie aan het adres van Peumans ‘om zich koest te houden’, veroorzaakten een tegenovergesteld effect. Hij noemde de Spaanse staat steeds opnieuw ‘EU-onwaardig’ en verweet de Belgische diplomatie haar opdracht niet naar behoren te vervullen.

Ook met de Chinese ambassadeur zat Peumans regelmatig op ramkoers omdat hij bleef beklemtonen dat China de Tibetanen systematisch onderdrukt. Hij was immers een uitgesproken aanhanger van het boeddhisme, had geregeld contact met de Dalai Lama en was een van de sponsors van de Tibetaanse boeddhistische tempel in Hoei.

Peumans ontpopte zich ook meer en meer als dwarsligger binnen de N-VA en uiteindelijk tot het geweten van zijn partij of, volgens sommige tegenstanders, tot een dissident. Van in de jaren 1980 had Peumans binnen de VU en daarbuiten een groen, sociaal en uitgesproken flamingantisch imago, en dat bleef zo. Hij kantte zich tegen de neo-liberale koers van de N-VA en schroomde niet om zich publiek te kanten tegen de standpunten van sommige N-VA-boegbeelden. Omwille van zijn electoraal belang – bij de parlementsverkiezingen in 2014 haalde hij de meeste voorkeurstemmen in Limburg (63.780) – kon hij zich handhaven in de N-VA.

Bij de parlementsverkiezingen van 2019 werd Peumans als lijstduwer van de N-VA-lijst in Limburg opnieuw verkozen tot Vlaams parlementslid, maar hij verzaakte aan zijn mandaat. Hij trok zich terug in zijn thuisbasis in Riemst, waar hij zich onder andere bezighoudt met het schrijven aan een doctoraatsverhandeling over de geschiedenis van het partijpolitieke Vlaams-nationalisme in Limburg na 1945 met de Gentse hoogleraar Bruno de Wever De Wever, Bruno
Historicus Bruno de Wever (1960) is een specialist van de geschiedenis van het Vlaams-nationalisme en van de Tweede Wereldoorlog. Hij weegt sinds de jaren 1980 op het debat over het oorlo... Lees meer als promotor.