Van Bergen, Emiel

Persoon
Bruno Yammine (2023, herwerking), Nico Wouters (1998)

Emiel van Bergen (1885-?) was een onderwijzer, die al enkele maanden na het begin van de Eerste Wereldoorlog in Duitse dienst trad. Van Bergen evolueerde naar een radicaal activisme. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij opnieuw betrokken bij de Vlaams-nationalistische collaboratie.

Geboorte
Hoogstraten, 3 april 1885
Leestijd: 3 minuten

Emiel van Bergen werkte na zijn muzikale studies aan het Lemmensinstituut te Mechelen als onderwijzer en als organist, onder meer in Brussel en Breda. Hij publiceerde een aantal essays over cultuur in het algemeen en componisten in het bijzonder. Waarschijnlijk werd zijn völkisch bewustzijn al vóór de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer
gewekt via zijn interesse voor Duitse muziek en vooral door Richard Wagner en de cultus rond diens werk.

Vermoedelijk werd Van Bergen enkele maanden na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog samen met Jozef Haller von Ziegesar Haller von Ziegesar, Jozef
Lees meer
door de Duitse bezetter ingeschakeld om als verborgen hoofdredacteurs te fungeren van de Gazet van Brussel Gazet van Brussel (1914-1918)
Gazet van Brussel (1914-1918) was een Duits-activistisch persorgaan, dat als eerste Nederlandstalig dagblad in het bezette land verscheen. Als spreekbuis van het Duitse gouvernement-gener... Lees meer
, die op 29 november 1914 was opgericht door het gouvernement-generaal. In juni 1915 was Van Bergen als ‘hoofdredacteur van de Gazet van Brussel’ aanwezig op een vergadering tussen enkele Vlaamsgezinde Brusselaars (onder leiding van Jacob Lambrichts Lambrichts, Jacob
Jacob Lambrichts (1873-1951) was tijdens de Eerste Wereldoorlog een voorman van het Brusselse activisme. Hij was een prominent lid van de Raad van Vlaanderen en maakte in maart 1917 mee d... Lees meer
) en vertegenwoordigers van het Duitse bezettingsbestuur. Deze vergadering betekende het begin van georganiseerde contacten tussen de Duitsers en de hoofdstedelijke activisten Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer
, die zich verenigden in de Vereeniging van Vrienden der Vlaamsche Zaak Vereeniging van Vrienden der Vlaamsche Zaak
De Vereeniging van Vrienden der Vlaamsche zaak was een besloten groep van een beperkt aantal Vlaamsgezinden, die, zonder in de openbaarheid te treden, het activisme in Brussel hebben geve... Lees meer
, waarvan Van Bergen bestuurslid werd. In juni 1916 koos hij voor het radicale Jong-Vlaanderen Jong-Vlaanderen (1914-1918)
Jong-Vlaanderen (1914-1918) was een in Gent opgerichte activistische drukkingsgroep, die tijdens de Eerste Wereldoorlog een radicaal Vlaams-nationalistisch en anti-Belgisch politiek progr... Lees meer
en werd hij een van de leidende figuren van de Brusselse tak van deze beweging. Vanaf dat ogenblik werkte hij ook mee aan haar dagblad De Vlaamsche Post De Vlaamsche Post
Lees meer
, waarin hij zich een voorstander toonde van de Neder-Duitse beweging, die een taalkundige versmelting tussen het Nederlands en het Platduits beoogde. Van Bergen werd ook lid van de eerste Raad van Vlaanderen Raad van Vlaanderen (1917-1918)
De Raad van Vlaanderen (1917-1918) was een activistisch marionettenparlement tijdens de Eerste Wereldoorlog, dat onderdeel was van de Duitse plannen om in Vlaanderen een blijvende invloed... Lees meer
en behoorde er tot de zogeheten Zelfstandige Vlaamsche Groep. Wegens zijn activistisch engagement werd hij in 1920 door het Brusselse assisenhof tot 15 jaar gevangenisstraf veroordeeld.

Van Bergen bleef na zijn vrijlating actief zowel op muzikaal vlak als binnen de Vlaamse beweging, maar pas tijdens de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer
trad hij opnieuw op de voorgrond. Hij schreef een tweedelig werk over Kunst en Cultuur (1941) en leverde diverse bijdragen voor Volk en Kultuur Volk en Kultuur
Volk en Kultuur (1941-1944) was het orgaan van de werkgemeenschap Volk en Kunst, dat behalve door de romantisch-flamingantische traditie ook door het Nieuwe Orde-denken en de collaborati... Lees meer
en Volk en Staat Volk en Staat
Volk en staat (15 november 1936 - 3 september 1944) was een Vlaams-nationalistisch dagblad en orgaan van het Vlaamsch Nationaal Verbond. Het blad verscheen als opvolger van De Schelde (1... Lees meer
. Daarin propageerde hij de Germaanse gemeenschapscultuur en viel hij de individualistische moderne cultuur aan.

Werken

– Artikelen in De Vlaamsche Post (1915); Dietsche Stemmen; Gazet van Brussel (1916); Volk en Kultuur (1941).
– Kunst en Cultuur, 1941, 2 dln.

Literatuur

– Zaak Halsband en anderen, 1920.
– M. Basse, De Vlaamsche Beweging van 1905 tot 1930, 2 dln., Gent, 1933.
– A. Faingnaert, Verraad of zelfverdediging?, Antwerpen, 1933.
– W.W., Kultuurleven in Vlaanderen en elders. Kunst en Kultuur, in: Volk en Staat, 8 juni 1941.
– L. Wils, Flamenpolitik en aktivisme, Leuven, 1974.
– L. Buning, Nieuw licht op het Brussels activisme, in: WT, jg. 38, 1979, nr. 2, pp. 91-118.
– H. Roland, M. Beyen, G. Draye (red.), Deutschlandbilder in Belgien (1830-1940), Münster-New York-München-Berlijn, 2011.
– L. Wils, Onverfranst? Onverduitst? Flamenpolitik, activisme, frontbeweging, Tielt, 2014.
– B. Yammine, Fake News in Oorlogstijd, Duitse mediamanipulatie tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1915), Leuven, 2021.

Suggestie doorgeven

1973: Anne Van Herreweghen (pdf)

1998: Nico Wouters

2023: Bruno Yammine

Databanken

Inhoudstafel