Vanderkindere, Léon

Hoogleraar en liberaal politicus

Léon Vanderkindere was na studies aan de Université libre de Bruxelles in de rechten en de letteren en wijsbegeerte (1859-1865), hoogleraar middeleeuwse geschiedenis (1872-1906) en driemaal rector van deze universiteit (in 1880, 1881 en 1891). Hij voerde er in 1877 naar Duits model het seminariesysteem in.

Vanderkindere vertoonde, ondanks zijn Franstalig milieu, al vroeg affiniteit voor het Vlaams-liberale politieke kamp en voor het Willemsfonds Willemsfonds
Het Willemsfonds (1851-heden) is een liberaal-vrijzinnige culturele vereniging en drukkingsgroep die het gebruik van het Nederlands promoot en ondersteunt. Lees meer . Dit was te wijten aan invloed van Hippoliet Bauduin Bauduin, Hippoliet
Hippoliet Bauduin (1806-1882) ijverde voor de materiële lotsverbetering en de culturele verheffing van het Vlaamse volk en was geëngageerd in het Vlaamse Brusselse verenigingsleven. Baudu... Lees meer en van zijn schoonbroer Charles Buls Buls, Karel
Lees meer , maar ook aan zijn wetenschappelijke interesse voor het middeleeuwse Vlaanderen en aan zijn afwijzing van het toenmalige politieke bestel in Frankrijk. Dit dreef hem in de richting van Duitsland, tot en met de daar gecultiveerde superioriteit van het Germaanse ras.

In 1870 werd Vanderkindere liberaal provincieraadslid voor Brabant: van 1880 tot 1884 en van 1892 tot 1894 zetelde hij in de Kamer als liberaal parlementslid, en van 1900 tot 1906 was hij burgemeester van Ukkel. Hij was ook vrijzinnig activist en vanaf 1880 lid van de vrijmetselaarsloge Les Amis Philanthropes: als voorzitter van de Ligue de l'Enseignement (1884-1893) ijverde hij in het parlement voor de volstrekte secularisatie van de staat. Als verlicht Vlaamsgezinde steunde hij de vernederlandsing van het hoger onderwijs en diende hij in 1882 weliswaar zonder succes een amendement in dat voorzag in de tweetaligheid in het onderwijs. Hij bepleitte toen ook de organisatie van Vlaams normaalonderwijs, verbonden aan de Gentse universiteit, maar minister Pieter van Humbeeck ging er niet op in. In zijn rectorale rede van 1880 pleitte Vanderkindere voor de herwaardering van het Nederlands als actief instrument van beschaving, ook in het hoger onderwijs. Dankzij zijn rectoraal prestige kon hij bewerkstelligen dat althans een aantal grondgedachten van de Vlaamse beweging bekend en besproken werd in de zeer verfranste Brusselse burgerlijke milieus. In de Vlaamse beweging zelf bleef hij nochtans een randfiguur. In 1886 ondertekende hij het Manifest der liberale Vlamingen ten voordele van vrijzinnige propaganda door middel van de volkstaal. Hij werd lid van de Vlaamsgezinde vereniging Vlamingen Vooruit Vlamingen Vooruit
Vlamingen Vooruit was een Vlaamse en vrijzinnige organisatie in Brussel die in 1858 onder impuls van Eugène van Bemmel in Brussel werd opgericht. Het programma eiste de gelijkberechtiging... Lees meer .

Rassentheorie

In zijn historische werken, vooral dan in zijn Le Siècle des Artevelde (1879), ligt een onmiskenbare ondertoon van flamingantisch engagement en antiklerikalisme; het had grote invloed op de Vlaamse historiografie, in de lijn van de romantische rassentheorie van Joseph Kervyn de Lettenhove Kervyn de Lettenhove, Joseph
Baron Joseph C.M.B. Kervyn de Lettenhove (1817-1891) was een katholieke politicus en historicus, die vanuit zijn Belgisch nationalisme bijdroeg aan de verheerlijking van het Vlaamse verle... Lees meer . De Arteveldes waren Germanen, in verzet tegen Frankrijk, en in hun strijd met de feodale graaf ook nog voorlopers van het 19de-eeuwse liberalisme. Vanderkinderes rassentheorie had echter een bredere basis. Zijn aggregaatsdissertatie uit 1868 over ras als fundamentele motor van het menselijk handelen was een antropologisch en etnologisch onderzoek, dat hij in 1879 ging toepassen op de situatie in België. Zijn these over het bestaan van een Vlaams en Waals rassentype steunde aanvankelijk enkel op linguïstische en historische bronnen. Om het onderzoek te verbreken stichtte hij in 1872 een antropologisch genootschap, en in 1881 werd hij de medeoprichter van de leerstoel antropologie aan de Université libre de Bruxelles. Hij aarzelde zelfs niet er conclusies uit te trekken voor de politieke actualiteit. Hij pleitte voor volksfederalisme en voor aanleunen bij de Duitse cultuur. Met dit pro-Germanistisch standpunt stond hij in de vrijzinnige Vlaamse beweging vrij geïsoleerd. Deze sympathie was nochtans niet louter ideologisch, ze liep parallel met bewondering voor de superioriteit van de Duitse historische eruditie.