Verhaegen, Arthur

Arthur Verhaegen was de kleinzoon van Pierre-Théodore Verhaegen (1796-1862), vooraanstaand liberaal politicus, logemeester en voornaamste promotor van de Université libre de Bruxelles. Tijdens zijn middelbare studies aan het jezuïetencollege Saint-Michel in Brussel Brussel
In de geschiedenis van de Vlaamse beweging speelde Brussel een unieke rol vanwege haar hoofdstedelijke functies, economische aantrekkingskracht en als symbool van verfransing, die zich v... Lees meer volgde Verhaegen twee jaar lang de basisleergang Nederlands, hierin aangespoord door zijn vader, de liberaal-katholiek en democratisch georiënteerde jurist Eugène Verhaegen (1820-1878). Die elementaire kennis van het Nederlands zou hij later aanwenden in zijn contacten met de volksklassen.

Als briljant ingenieursstudent aan de Gentse universiteit kwam hij in contact met de ultramontaanse kringen rond de toonaangevende krant Le Bien Public Le Bien Public
Le Bien Public (1853-1940) was een Gents ultramontaans dagblad. Het blad had sympathie voor de volkstaal in zoverre die volkstaal kon bijdragen tot de verspreiding van de godsdienst. Het ... Lees meer . Hij engageerde zich in de ultramontaanse actie, met de ijver van een pauselijk zoeaaf wilde hij als het ware de smet van de vrijzinnige grootvader op het familieblazoen uitwissen. Zijn huwelijk in 1872 met Claire Lammens, dochter van de vermogende en Vlaamsvoelende notaris Jules Lammens, bijgenaamd ‘papa Bien Public’, bezegelde zijn ultramontaans engagement. Verhaegen stelde zich in de eerste decennia na zijn huwelijk als ingenieur-architect ten dienste van Jean Baptiste de Béthune de Bethune, Jean-Baptiste
Baron Jean-Baptiste Emmanuel de Bethune (1853-1907) was een politicus en gouverneur van West-Vlaanderen die door Guido Gezelle werd gestimuleerd om in het Nederlands te publiceren, bijvoo... Lees meer en diens Sint-Lucasneogotiek.

De wending naar het volk

Zoals meer ultramontanen was Verhaegen zich bewust van het belang van de binding van de volksklassen aan het kerkinstituut en de rol die de Vlaamse volkstaal en -cultuur konden spelen in het behoud van een christelijke samenleving. Op de sociaaleconomische en politieke mutaties van de jaren 1880-1890 reageerde hij met de formule van een beheerste democratie en de ontwikkeling van een centrumgerichte samenleving, gebaseerd op christelijk-corporatieve beginselen. De katholieke partij Katholieke partij
De katholieke partij, later CVP (vanaf 1945) en CD&V (vanaf 2001) speelde een cruciale rol in de geschiedenis van de Vlaamse beweging. De partij had een belangrijk aandeel in onder m... Lees meer moest in zijn ogen een standen- en centrumgerichte programmapartij worden. Daardoor raakten de daensisten geïsoleerd, maar dat leidde ook tot een scherp conflict met de conservatieve Charles Woeste Woeste, Charles
Charles Woeste (1837-1922) was een conservatief politicus. Hij was voorstander van de fundamentele vrijheden, wars van staatsinterventie in maatschappelijke aangelegenheden en kantte zich... Lees meer (zie: Adolf Daens Daens, Adolf
Priester Adolf Daens (1839-1907) was de grondlegger en het boegbeeld van de daensistische beweging en van de Christene Volkspartij. Lees meer ). Zijn betrokkenheid bij de Oost-Vlaamse Oost-Vlaanderen
Dit artikel onderzoekt de vraag of en in welke mate de Vlaamse beweging in Oost-Vlaanderen een specifieke identiteit vertoonde. Lees meer Landbouwersbond moet worden gesitueerd in dit kader van een ‘beheerste christendemocratie’ en hij stichtte, in navolging van Joris Helleputte Helleputte, Joris
Joris Helleputte (1852-1925) heeft bijna een halve eeuw lang gewogen op de Belgische samenleving: als neogotisch architect, als gangmaker van sociale organisaties, inzonderheid de Belgisc... Lees meer en met het oog op de organisatie van de ambachtslieden en kleine zelfstandigen, een Gilde van Ambachten en Neringen. Verhaegen ging de geschiedenis vooral in als de ‘vader der werklieden’. Dit had te maken met zijn in 1891 gestichte Antisocialistische Werkliedenbond van Gent, een stedelijke federatie van katholieke volkswerken waarin de Algemene Bond van Werklieden en Burgers van Herman Ronse Ronse, Herman
Apotheker en hortoloog Herman Ronse (1859-1922) is representatief voor de opkomende Vlaamse christendemocratie en de verstrengeling ervan met de ontluikende christelijke arbeidersbewegin... Lees meer en Gustaaf Eylenbosch Eylenbosch, Gustaaf
De Vlaamsvoelende Gustaaf Eylenbosch (1856-1939) was een van de pioniers van de christelijke arbeidersbeweging in Gent en rechterhand van Arthur Verhaegen. Hij was het boegbeeld van de k... Lees meer werd opgenomen. De flamingantische groep rond Ronse werd daarbij naar de achtergrond verdrongen. Zoals zijn schoonvader beperkte Verhaegens sympathie voor de Vlaamse beweging zich tot haar culturele dimensie waarbij de volksklassen in hun eigen taal moesten worden benaderd. In deze sociaal-culturele en politiek-maatschappelijke context moet de lancering van de arbeiderskrant Het Volk Het Volk
Het Volk (1891-2008) was de Gentse krant van de christelijke arbeidersbeweging. Lees meer worden gesitueerd.

Verhaegen en het Vlaamse emancipatiestreven

Hoewel hij zich zijn leven lang sociaal inzette kreeg hij onvoldoende hoogte van de achterliggende sociaal-maatschappelijke en emancipatorische dimensie van de Vlaamse beweging. Als politicus was hij eerst gemeenteraadslid van Merelbeke (1883-1892), provincieraadslid en bestendig afgevaardigde van Oost-Vlaanderen (1891 respectievelijk 1892-1900), en vanaf 1900 volksvertegenwoordiger voor het arrondissement Gent-Eeklo. In 1896 werd hij voorzitter van de in 1891 door zijn compagnon de route, Joris Helleputte, opgerichte Belgische Volksbond Belgische Volksbond
Lees meer .

Tijdens zijn voorzitterschap deemsterde de oorspronkelijke aandacht voor de Vlaamse zaak stilaan weg. In 1900 legde hij zijn eed als volksvertegenwoordiger wel in het Nederlands af. Verhaegen verdedigde een tweetalig onderwijsnet vanuit de taalkeuzevrijheid, wat in 1911 leidde tot het voorstel om aan de Gentse en Luikse universiteiten Nederlandse colleges te organiseren (zie: Onderwijs Onderwijs
Lees meer ). In het territorialiteitsbeginsel zag hij immers een bedreiging voor de eenheid van het land. Zijn verzet tegen de flamingantische eisen bracht hem zelfs wat dichter bij Charles Woeste. Verhaegen wees een algemeen Nederlandse taal van de hand, omdat het protestantse Noorden dan een bedreiging zou vormen voor het katholieke België, en joeg daarmee de aanhangers van Lodewijk Scharpé Scharpé, Lodewijk
Lodewijk Scharpé (1869-1935) was een taalkundige die aan het begin van de 20ste eeuw bijdroeg tot de vernederlandsing van de Leuvense universiteit. Na de Eerste Wereldoorlog zette hij zic... Lees meer en Willem de Vreese De Vreese, Willem
Willem L. de Vreese (1869-1938) was een filoloog, bibliothecaris en Gentse hoogleraar, die tijdens de Eerste Wereldoorlog een prominente rol speelde in het activisme. Lees meer in het harnas.

Aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer kreeg hij het in zijn kiesarrondissement Gent-Eeklo moeilijk met de aan invloed winnende flaminganten Flamingant
Flamingantisme is een term die met verschillende betekenissen wordt toegekend aan actoren binnen de Vlaamse beweging en het Vlaams nationalisme. Lees meer maar ook in de Belgische Volksbond waar zijn voorzitterschap door flamingantische en meer ouvriëristisch ingestelde syndicale voormannen in vraag werd gesteld. Hij slaagde er maar niet in de Belgische Volksbond te herpositioneren als de overkoepelende belangenorganisatie van de christelijke arbeidersbeweging. Daarvoor was het gewicht al te zeer op de gespecialiseerde landelijke organisaties als bijvoorbeeld de Landsbond van Christelijke Mutualiteiten en het Algemeen Christelijk Vakverbond Algemeen Christelijk Vakverbond
Het Algemeen Christelijk Vakverbond (1912) is de overkoepelende organisatie van het christelijk syndicalisme in België. Lees meer (ACV) komen te liggen.

Tijdens de oorlog werd de Belgisch-patriottisch ingestelde Verhaegen wegens zijn verzetsactiviteiten door de Duitse bezetter in 1915 veroordeeld tot twee jaar vestingstraf in Duitsland Duitsland & Vlaanderen
Van de eerste helft van de 19de eeuw tot 1945 stond het Duitse beeld van Vlaanderen in het teken van etnisch-culturele verbondenheid. Die romantische perceptie leefde vooral bij een beper... Lees meer . Hij schreef nog een blauwdruk voor een nationale partij en een corporatieve eenheidsvakbond. Deze significante ideologische wending werd door zijn oudste zoon Pierre Verhaegen (1873-1953), die sympathiseerde met de Action Française, in het interbellum doorgetrokken. De gevangenschap brak Arthur Verhaegen fysisch en psychisch. Hij overleed negen weken na zijn voorwaardelijke invrijheidsstelling op 11 september 1917 in Brussel.