Scharpé, Lodewijk
Lodewijk Scharpé (1869-1935) was een taalkundige die aan het begin van de 20ste eeuw bijdroeg tot de vernederlandsing van de Leuvense universiteit. Na de Eerste Wereldoorlog zette hij zich in voor gestrafte activisten, onder meer via wat later het Scharpé-fonds werd genoemd.
Veelzijdige taalkundige
Lodewijk Scharpé volgde middelbaar onderwijs, eerst te Nieuwpoort, vervolgens aan het atheneum te Brugge, dat hij in 1890 verliet als laureaat van de retorica. Zijn universitaire studies deed hij te Gent (1890-1894), als leerling van onder meer Jozef-Frederik Vercouillie Vercoullie, Jozef-Frederik
Lees meer (Nederlands), A. Bley (Oud-Noors) en L. de la Vallée Poussin (Sanskriet). Hij promoveerde tot doctor in de Germaanse filologie op 21 juli 1894 op een proefschrift over Eduward de Dene's Warachtighe Fabulen der dieren. Met een in de wedstrijd voor reisbeurzen verworven stipendium studeerde hij verder te Leiden (Verdam en Ten Brink), Straatsburg (Martin) en Parijs (Rousselot). Van 1898 af was hij hoogleraar te Leuven aan de aldaar nieuw opgerichte afdeling der Germaanse filologie: aanvankelijk in het Duits en het Middelnederlands, later ook in het Gotisch, de Germaanse taalvergelijking en de fonetica. In 1902 werd hij secretaris van de faculteit van wijsbegeerte en letteren en in 1904 docent Nederlands aan de handelshogeschool te Leuven. Samen met Emiel Vliebergh Vliebergh, Emiel
Emiel Vliebergh (1872-1925) was een centrale figuur in de katholieke Vlaamse beweging. Hij stuurde aan op taalwetgeving, culturele ontwikkeling en eenheid onder de katholieke flaminganten... Lees meer en Jozef Sencie Sencie, Pieter-Jozef
Pieter-Jozef Sencie (1865-1941) was als classicus verbonden aan de Katholieke Universiteit Leuven. Hij was actief in de katholieke Vlaamse studentenbeweging en was de stichter en eerste v... Lees meer droeg Scharpé bij tot de vernederlandsing van de Leuvense universiteit. In 1906 stichtte hij de reeks ‘Leuvense Tekstuitgaven’.
Van meet af aan steunde hij het Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond
Het Algemeen Katholiek Vlaams Studentenverbond (1903-1935) was de organisatorische vormgeving van de katholieke Vlaamse studentenbeweging: een jeugdbeweging met plaatselijke bonden van ka... Lees meer (AKVS) en bemiddelde (tevergeefs) bij Mgr. Gustave Waffelaert Waffelaert, Gustave
Gustave Waffelaert (1847-1931) was bisschop van Brugge van 1895 tot 1931. Hij was voorstander van de West-Vlaamse gewesttaal. Ondanks een zekere Vlaamslievendheid kwam hij in conflict met... Lees meer naar aanleiding van de tweede landdag van het AKVS te Brugge op 11 april 1904. In 1911 werd hij briefwisselend lid van de Koninklijke Vlaamsche Academie voor Taal- en Letterkunde Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde
De Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde (KANTL, 1886) is een instelling die zich in de loop van haar geschiedenis heeft ingezet zowel voor taalculturele, -wetenschappeli... Lees meer , in 1919 werkend lid als opvolger van Willem de Vreese De Vreese, Willem
Willem L. de Vreese (1869-1938) was een filoloog, bibliothecaris en Gentse hoogleraar, die tijdens de Eerste Wereldoorlog een prominente rol speelde in het activisme. Lees meer ( activist Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer , Nederland) en in 1926 bestuurder.
Scharpé was zeer veelzijdig van aanleg en ontwikkeling, talentvol onder meer op het gebied van de schilderkunst (connectie met de vroeg-Latemse school, Albijn vanden Abeele en Gustaaf vande Woestijne). Uit de vooroorlogse periode dateren zijn Geschiedenis der Vlaamsche letterkunde van het jaar 1830 tot heden (1910), samen met Theophiel Coopman, en zijn Nederlandse Uitspraakleer (1912).
Scharpé-fonds
Zijn confrontatie met het lot van de aan zichzelf overgelaten armere Leuvense bevolking tijdens de tragische augustusdagen 1914 leidde tot een grote sociale bewogenheid en hulpverlening. Na de oorlog was hij op 14 september 1919 te Roeselare aanwezig op de Rodenbach-herdenking. Zijn maatschappelijk engagement en zijn flamingantische overtuiging zetten hem er toe aan om voor de politiek te kiezen. Hij stelde zich in 1919 kandidaat voor de katholieke lijst te Brugge, onder de groep van de Katholieke Vlaamsche Landsbond Katholieke Vlaamse Landsbond (1919-1964)
De Katholieke Vlaamsche Landsbond (1919-1955) was de federatie van de Katholieke Vlaamsche Arrondissementsbonden, die als drukkingsgroep streed voor de vernederlandsing van Vlaanderen met... Lees meer van Frans van Cauwelaert Van Cauwelaert, Frans
Frans van Cauwelaert (1880-1961) was een Vlaamsgezinde katholieke politicus, die een hoofdrol speelde in de vernederlandsing van het openbare leven in Vlaanderen. Van Cauwelaert lag in 19... Lees meer , maar werd onder druk van de meestal Franstalige conservatieven niet verkozen. Tot spijt ook van de Brugse Frontpartij Het Vlaamsche Front
Het Vlaamsche Front was een Vlaams-nationalistische partij, die werd opgericht in 1919 en ook bekend stond onder de couranter gebruikte officieuze benaming Frontpartij. Gesticht als een ... Lees meer die geen zetel haalde. Deze maatschappelijke inzet wilde hij na de oorlog ook verlengen in een politiek mandaat maar hij werd in de verkiezingen van 16 november 1919 op de katholieke lijst te Brugge niet verkozen. In maart speelde hij een opmerkelijke bemiddelingsrol tussen de Leuvense academische overheid en de Vlaamse studenten naar aanleiding van het incidentrijke Algemeen Nederlands Studentencongres (het zogenaamde ‘Zoldercongres’). In datzelfde jaar 1920 zette hij zich in voor de beweging voor amnestie Amnestie
Lees meer en werd lid van het Comiteit tot bevordering van amnestie. Aan Alfons van de Perre Van de Perre, Alfons
Lees meer stelde hij voor over die problematiek een volkspetitionnement te organiseren. Samen met Hilaire Allaeys Allaeys, Hilaire
Tandarts Hilaire Allaeys (1873-1934) werkte mee aan tal van Vlaamsgezinde periodieken. In Antwerpen was hij medestichter van de Vlaamsche Zangersgilde. Lees meer en Emiel Vliebergh richtte hij in 1922 een Studiefonds voor kinderen van getroffen Vlamingen op, wat later het Scharpé-fonds Scharpé-fonds
Het Scharpé-fonds, opgericht in 1922, verleende aanvankelijk financiële studiesteun aan de kinderen van de ter dood veroordeelde activist August Borms. Later werd de doelgroep uitgebreid ... Lees meer werd. In 1924 werd hij opgenomen in het redactiecomité voor het Vlaggeboek ( De Vlaamsche Vlagge De Vlaamsche Vlagge (1875-1933)
De Vlaamsche Vlagge (1875-1933) was een West-Vlaams scholieren- en studententijdschrift onder wisselende redactie van seminaristen, universiteitsstudenten en priester-leraars. Het ademde ... Lees meer ).
Wetenschappelijke activiteit van enige omvang, behalve zijn onderwijstaak, die hij opvatte als een dienst aan de Vlaamse gemeenschap, en zijn commissiearbeid, waaronder de Nederlandse vertaling der wetboeken onder leiding van prof. Emiel van Dievoet Van Dievoet, Emiel
Lees meer , heeft Scharpé na de Eerste Wereldoorlog niet meer geleverd. Maar de Leuvense studentengeneraties van 1900-1935 heeft hij door zijn innemende persoonlijkheid diepgaand beïnvloed.
Werken
– Sedert het jaar 30, in: Biekorf, 7, januari 1896.
– Spelen van Cornelis Everaert (i.s.m. prof. H.W. Muller), Leiden, 1898 (1920)
– Geschiedenis der Vlaamsche letterkunde van het jaar 1830 tot heden (i.s.m. Th. Coopman), Antwerpen, 1899, in afleveringen tot 1910.
– Gezelle als Spoker, in: Dietsche Warande en Belfort, 5, 1904, p. 241-256, 363-379, 425-437; afz. uitg., Antwerpen, 1904.
– De Zuid-Nederlandsche letterkunde sedert 1830, in: Neerlandia (ANV), 8, 1904, nr. 6, nr. 7.
– De Verriesten, in Jaarboek der Algemeene Studentenvereeniging (Gent), 1909.
– Nederlandsche uitspraakleer, Lier, 1912.
– Prof. Dr. Persyn, in: Gedenkboek der feestelijkheden ter gelegenheid zijner 50e verjaring te Antwerpen op 9 september 1928, [Antwerpen], 1928.
Literatuur
– L.H. Grondijs, Les Allemands en Belgique: Louvain et Aerschot, notes d’un témoin hollandais, Parijs, 1915.
– P. Sobry, Academische herdenkingsrede van Prof. Scharpé (7 juni 1935), in: Dietsche Warande en Belfort, 1935, nr. 7/8; p. 552-575; zie ook Katholieke Universiteit Leuven. Jaarboek 1934-1936, 1936, p. 158-175.
– J.W. Muller, Lodewijk Scharpé, in: Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandsche letterkunde te Leiden, 1935-1936, p. 157-162.
– J. van Mierlo, Prof. Dr. L. Scharpé, in: Jaarboek van de Koninklijke Vlaamsche Academie voor Taal- en Letterkunde, 1942, p. 42-70.
– R. Roemans, Prof. Dr. Lodewijk Scharpé, Turnhout, 1942.
– J.F. Vanderheyden, L. Scharpé, de hoogleraar. Bij de 20ste verjaring van zijn overlijden, in: Verslagen en Mededelingen Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde, 1955, p. 225-238.
– H.J. Elias, Geschiedenis van de Vlaamse gedachte, Antwerpen, jg. 4, 1965, p. 121, 181, 306.
– Id. Vijfentwintig jaar Vlaamse Beweging, Antwerpen, 1969, 1, p. 254; 2, p. 38, 186.
– J.F. Vanderheyden, Scharpé, Lodewijk, in Nationaal Biografisch Woordenboek, 5, 1972, kol. 772-777.
– L. en L. Vos-Gevers, Dat volk moet herleven. Het studententijdschrift De Vlaamsche Vlagge 1875-1933, Leuven, 1976.
– W. Rombouts, De Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1886-1914, Gent, 1981.
– A. Vandoorne, Twee West-Vlaamse cultuurdragers: Hendrik Persyn en Lodewijk Scharpé, in: De Roede van Tielt, 16, 1, maart 1985, p. 31-44.
– I. van de Leest, Lodewijk Scharpé 1869-1935, professor in de Germaanse filologie te Leuven, licentiaatsverhandeling KU Leuven, 1989.
– M. de Smedt, Honderd jaar Germaanse filologie in Leuven 1894-1994, Leuven, 1994.
– Chr. de Borchgrave, Eerst Vlaanderen voor Christus. De pionierstijd van het Ruusbroecgenootschap, Averbode, 2001.
– R. Willemyns en W. Daniëls, Het verhaal van het Vlaams. De geschiedenis van het Nederlands in de Zuidelijke Nederlanden, Antwerpen, 2003.
– J. de Groof, Nederlandse taalpolitiek en taalplanning in Vlaanderen in de ‘lange a negentiende eeuw’ 1795-1914, proefschrift, VU Brussel, 2004, p. 241-242.
– L. Vos, Idealisme en engagement. De roeping van de katholieke studerende jeugd in Vlaanderen 1920-1990, Leuven, 2011.
– L. Wils, Frans Van Cauwelaert. Politieke biografie, Antwerpen, 2017.