Vlaanderen (1922-1933)

Oprichting

Vlaanderen was een nationalistisch weekblad dat verscheen van 14 mei 1922 tot 31 december 1933. De ondertitel was oorspronkelijk ‘Weekblad tot verspreiding der Vlaams-nationale gedachte’, maar werd vanaf 7 januari 1933 gewijzigd in ‘Onafhankelijk nationaal weekblad voor de Nederlanden’.

Het blad had zijn oorsprong eerst in het half geheime genootschap Veem ick wijck niet af Veem ick wijck niet af
Het Veem ick wijck niet af was na WOI een geheime organisatie om de Vlaamse beweging verder te ontwikkelen. Het Veem agiteerde onder meer tegen de Frontpartij. Lees meer (1919), waarbij Robrecht de Smet De Smet, Robrecht
Robrecht de Smet (1875-1937) was een West-Vlaamse priester en kapelaan. Hij evolueerde in radicale anti-Belgische en autoritaire richting en was betrokken bij het Verbond van Vlaamsche Na... Lees meer , Cyriel Verschaeve Verschaeve, Cyriel
Cyriel Verschaeve (1874-1949) was een West-Vlaamse priester, literair auteur, kunstbeschouwer en publicist, die bekend werd als icoon van de Frontbeweging en het opkomende Vlaams-national... Lees meer en Jozef Goossenaerts Goossenaerts, Jozef
Jozef Goossenaerts (1882-1963) was een Vlaams-nationalistische duivel-doet-al, die gedurende meer dan een halve eeuw betrokken was bij uiteenlopende socioculturele, (partij)politieke en i... Lees meer betrokken waren, en vervolgens in het op 4 december 1921 in Den Haag gestichte Verbond van Vlaamsche Nationalisten De Blauwvoet Verbond van Vlaamsche Nationalisten De Blauwvoet
Het Verbond van Vlaamsche Nationalisten De Blauwvoet (1921) ontstond in Nederland en had een antidemocratische inslag. Het initiatief stierf al snel een snelle dood. Lees meer . Uit Vlaanderen onderhandelden voornamelijk De Smet en Bob Standaert Standaert, Bob
Bob Standaert (1883-1958) was tijdens WOI betrokken bij het Gentse activisme. Ook was hij verbindingsman met de activisten in Nederland. Daarna bleef hij actief binnen de radicale vleuge... Lees meer en uit Nederland de uitgeweken activisten Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer Josué de Decker De Decker, Josué
Classicus Josué de Decker (1879-1953) was tijdens de Eerste Wereldoorlog een kopstuk van het activisme en hoogleraar aan de vernederlandste Gentse universiteit. Daarna week hij uit naar N... Lees meer en Reimond Speleers Speleers, Reimond
Lees meer . Zij behoorden allen tot de radicaal anti-Belgische en/of antidemocratische strekking en wilden de gehele Vlaams-nationalistische beweging, maar in het bijzonder de organisatie van Het Vlaamsche Front Het Vlaamsche Front
Het Vlaamsche Front was een Vlaams-nationalistische partij, die werd opgericht in 1919 en ook bekend stond onder de couranter gebruikte officieuze benaming Frontpartij. Gesticht als een ... Lees meer naar hun hand zetten. Het weekblad van deze partijpolitieke formatie, Ons Vaderland Ons Vaderland (1914-1922)
Lees meer (1914-1922), voor een ruim deel gefinancierd door de Tieltse aannemer Honoré Debusschere Debusschere, Honoré
De Tieltse aannemer Honoré Debusschere (1883-1968) was een belangrijke financier van verschillende Vlaams-nationalistische bladen, van Joris van Severen en van het Verdinaso. Lees meer , verkeerde in een diepgaande crisis en Goossenaerts poogde, samen met Debusschere, door de oprichting van een nieuw weekblad dat de naam Vlaanderen zou dragen, de situatie uit te klaren. Maar de activistische groep rond De Smet en De Decker haalde het initiatief naar zich toe. Het nieuwe blad werd in de kortste keren het strijdmiddel van het Verbond van Vlaamsche Nationalisten De Blauwvoet en daardoor de spreekbuis van de uitgeweken activisten. Het keerde zich zowel tegen de formaties van Het Vlaamsche Front als tegen de ideeën van Joris van Severen Van Severen, Joris
Joris van Severen (1894-1940) is vooral bekend als de oprichter en leider van het fascistisch geïnspireerde Verdinaso (Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen). Medio jaren 1930 verru... Lees meer .

Het nieuwe weekblad dat op 14 mei 1922 bij Achiel Geerardyn (broer van Maurits Geerardyn Geerardyn, Maurits
Oorlogsvrijwilliger en priester Maurits Geerardyn (1896-1979) was een aanhanger en medewerker van Cyriel Verschaeve. Tijdens het interbellum en de Tweede Wereldoorlog vertegenwoordigde hi... Lees meer ) van de persen rolde was in het Vlaams-nationalistische landschap een absolute innovatie. Het muntte uit door een opvallende taalvaardigheid en steunde op een stevige informatie waardoor, zeker tot in 1926 een onbetwiste monopoliepositie behouden bleef. Medewerkers als Verschaeve, Jeroom Leuridan Leuridan, Jeroom
Jeroom Leuridan (1894-1945), leraar en advocaat, was van 1929 tot 1944 parlementslid van het Vlaams Nationaal Verbond (VNV), en vanaf 1934 VNV-gouwleider van West-Vlaanderen. Hij was een ... Lees meer , Hendrik Elias Elias, Hendrik
Hendrik Elias (1902-1973) was een historicus en Vlaams-nationalistisch politicus die als leider van het Vlaamsch Nationaal Verbond collaboreerde met de Duitse bezetter tijdens de Tweede W... Lees meer , Berten Pil Pil, Berten
De scheikundige Albert ‘Berten’ Pil (1892-1940) was oud-strijder van de Eerste Wereldoorlog en lag mee aan de basis van het Verbond der Vlaamse Oud-Strijders (VOS). Pil was erg actief in ... Lees meer , Hendrik Cayman Cayman, Hendrik
Hendrik Cayman (1894-1946) engageerde zich in het activisme tijdens de Eerste Wereldoorlog. Na de oorlog beheerde hij het Algemeen Vlaamsch Nationaal Secretariaat in Gent en in 1925 lag h... Lees meer , Hendrik Mommaerts Mommaerts, Hendrik
Hendrik Mommaerts (1886-1980) werkte mee aan de voorbereiding en oprichting van de krant De Standaard en was tijdens de Eerste Wereldoorlog in leidinggevende functies betrokken bij het ac... Lees meer , Karel van der Espt Van der Espt, Karel
Karel van der Espt (1891-1938) was priester en docent aan het Amerikaans college in Leuven. Samen met Berten Pil en Odiel Spruytte werkte hij een katholiek Vlaams-nationalisme uit. ... Lees meer en anderen werden aangetrokken. Het redactionele duo De Smet-De Decker beheerste echter volledig het werk. Het was een sterk duo, maar beiden bleken een uiterst koppig karakter te bezitten dat hen na verloop van tijd deed vervreemden van de snelle evolutie van het Vlaams-nationalisme.

De oprichting op 12 januari 1924 van een Vlaams-nationaal secretariaat in Gent, met Cayman als sleutelfiguur, moest volgens De Smet zowel de Vlaams-nationalistische beweging als het nieuwe weekblad logistieke steun verlenen. Merkwaardig was de samenwerking van de katholieke priester De Smet met de vrijzinnige De Decker. Deze laatste hield niet van de Duitse contacten van De Smet met de kringen van Arthur Mahraum en Jungdeutsche Orden, en had evenmin veel over voor de in het buitenland opkomende totalitaire systemen.

Inhoud

Vlaanderen verdedigde een streng, 'jakobijns' nationalisme: een zelfstandig Vlaanderen, integrerend deel van Groot-Nederland Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer . Dit sloot België uit, want elke politieke tussenstap werd compromisloos verworpen. Vanaf 1924 werd zelfs elke vorm van Belgisch federalisme Federalisme
Sinds het begin van de 20ste eeuw behoort federalisme tot het programma van eerst de Waalse en vervolgens ook de Vlaamse beweging. Vanaf 1970 is de transformatie van België van unitaire t... Lees meer afgewezen. Zij die dit bleven verdedigen kregen het etiket 'neobelgicisten' opgeplakt. De primaire taak van het georganiseerde Vlaams-nationalisme bestond er niet in binnen de bestaande Belgische politieke verhoudingen reformistisch te werken, maar door het aanhouden van een strakke Groot-Nederlandse lijn en door de geesten voor te bereiden op een tweede activisme dat onvermijdelijk uit de bestaande internationale crisis moest opduiken. Een kleine groep van goed geïndoctrineerde en goedgeorganiseerde nationalisten zou dan klaarstaan om, beter dan tijdens de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer , van de geboden kansen gebruik te maken. Op deze wijze leunde De Smet niet alleen aan bij de ideeën van Mahraum, maar raakte het blad ook in de invloedssfeer van Robert P. Oszwald Oszwald, Robert P.
Robert P. Oszwald (1883-1945) was een Duits ambtenaar. Hij was betrokken bij de Flamenpolitik tijdens de Eerste Wereldoorlog. Ook tijdens het interbellum en het nationaalsocialistische re... Lees meer en de daaraan verbonden Duitse revanchistische verwachtingen.

Het blad beschouwde het Vlaams-nationalisme als een stevige bondgenoot van een anti-Franse coalitie, omdat België niets anders kon zijn dan een vazal van zijn grote zuiderbuur. Vandaar dat Vlaanderen elke week uitvoerig aandacht besteedde aan het internationale politieke gebeuren, in een anti-Franse geest. In het vraagstuk van het Belgisch-Nederlands Verdrag Belgisch-Nederlands Verdrag
Het Belgisch-Nederlands Verdrag werd afgesloten in april 1925 tussen België en Nederland, na uiterst slopende onderhandelingen die begonnen na de Vredesconferentie van Versailles. Het ver... Lees meer (1925-1927) schaarde het blad zich aan de zijde van de felste bestrijders ervan in Nederland, die niet alleen elke politieke, maar ook elke economische concessie (het Moerdijkkanaal) aan België verwierpen.

Daarnaast hield het weekblad felle pleidooien voor onvoorwaardelijke amnestie Amnestie
Lees meer ; tegen het ontwerp-Nolf met betrekking tot de vernederlandsing van de Gentse universiteit (Nolf-barak); tegen het Frans-Belgisch Militair Akkoord en tegen de Ruhrbezetting. Het schudde het hoofd over de lange en pijnlijke aarzelingen van Lodewijk Dosfel Dosfel, Lodewijk
Lodewijk Dosfel (1881–1925) was een jurist die in de Vlaamse beweging bekendheid verwierf door zijn engagement in de Vlaamse katholieke studentenbeweging en in de campagne voor Vlaamse ta... Lees meer om de Vlaams-nationalisten binnen de katholieke partij te houden en polemiseerde met geslepen theologische argumentatie over Kerk en Staat, met mandementen van de bisschoppen in 1925, 1927 en 1930 tegen de radicaliserende Vlaamse beweging. Het spuide onophoudelijk vernietigende kritiek op Frans van Cauwelaert Van Cauwelaert, Frans
Frans van Cauwelaert (1880-1961) was een Vlaamsgezinde katholieke politicus, die een hoofdrol speelde in de vernederlandsing van het openbare leven in Vlaanderen. Van Cauwelaert lag in 19... Lees meer en Herman Vos Vos, Herman
Herman Vos (1889-1952) engageerde zich tijdens de Eerste Wereldoorlog in het activisme. Vanaf 1925 was hij parlementslid voor de Frontpartij. Toen het Vlaams-nationalisme zich in de jaren... Lees meer .

Moeilijkheden

Toch geraakte Vlaanderen vanaf 1925 in een permanente crisis. Geldschieter Debusschere draaide de kraan dicht en hielp Van Severen aan een overwicht in De Westvlaming De West-Vlaming
Lees meer . Na het verschijnen van Jong Dietschland Jong Dietschland (1926-1933)
Jong Dietschland (1926-1933) was een radicaal Vlaamsgezind en Groot-Nederlands weekblad met veel interesse voor kunst en literatuur en met aandacht voor de Nieuwe Orde-stromingen. Het bla... Lees meer publiceerden Verschaeve en Odiel Spruytte Spruytte, Odiel
Odiel Spruytte (1891-1940) was een ‘petit vicaire’ en een dwarsdenker in het bisdom Brugge. Als Vlaams-nationalist behoorde hij tot de kernredactie van het weekblad Jong Dietschland, en w... Lees meer in dit nieuwe blad en zelfs Alfons Jonckx Jonckx, Alfons
Alfons Jonckx (1872-1953) was een katholieke Gentse jurist die tijdens de Eerste Wereldoorlog een belangrijke rol speelde in het activisme. Lees meer , medewerker van De Smet voor juridische studies over amnestie, liet zijn voorkeur blijken voor het blad van Victor Leemans Leemans, Victor
Victor Leemans (1901-1971) was een politiek en sociaaleconomisch theoreticus, die het gedachtegoed van de revolutie van rechts introduceerde in de Vlaamse beweging. Tijdens de Tweede Were... Lees meer . De Decker, die vermoeid en ziekelijk was, liet langzaam maar zeker los, zodat De Smet er haast alleen voor stond om geld bijeen te krijgen en een redactieploeg samen te houden.

Van 1926 af ging De Smet op zoek bij een jongere generatie die sterk geradicaliseerd was door het conflict in de Leuvense universiteit tussen het nationalistische Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond
Het Algemeen Katholiek Vlaams Studentenverbond (1903-1935) was de organisatorische vormgeving van de katholieke Vlaamse studentenbeweging: een jeugdbeweging met plaatselijke bonden van ka... Lees meer (AKVS) en de geestelijke overheid. Zo trok hij Wies Moens Moens, Wies
Lees meer aan en nadien Clemens Daenen Daenen, Clement
Clement Daenen (1901-1965) was actief in het onderwijs en besteedde veel aandacht aan taalgebruik, onder andere in de Vereniging voor Beschaafde Omgangstaal. Hij was bovendien redactiesec... Lees meer en Luc Indestege. Maar niemand bleek in staat om de richtlijnen van De Smet uit te voeren. Van zijn kant had De Decker Albert van de Poel Van de Poel, Albert
Albert van de Poel (1898-1971), die tijdens de Eerste Wereldoorlog aan de Von Bissing-universiteit studeerde, week in 1918 uit naar Nederland, waar hij promoveerde tot doctor in de recht... Lees meer naar voren geschoven, ex-gandavensis en net in Nijmegen afgestudeerd met een proefschrift Nationaliteit en Staat (1928). Ook hij viel te zwak uit. In deze kritieke situatie dachten De Decker en Standaert aan een fusie met Jong Dietschland. Zij stuurden Maurits Geerardyn voor verkennende gesprekken, maar het weekblad van Leemans had een exclusive tegen De Smet. Alleen de onberekenbare Ward Hermans Hermans, Ward
Ward Hermans (1897-1992) was een Vlaams-nationalistische schrijver, journalist en politicus, die in de loop van het interbellum radicaliseerde in nationaalsocialistische zin. Tijdens de T... Lees meer stapte probleemloos over van De Schelde De Schelde (1919-1936)
Lees meer (1919-1936) naar Vlaanderen, maar zijn verkiezing in Mechelen tot Vlaams-nationalistisch volksvertegenwoordiger (29 mei 1929) maakte een einde aan de medewerking.

Eind 1929 poogde De Smet nu het redactionele werk toe te vertrouwen aan Geerardyn, met wie hij op dat ogenblik druk samenwerkte om de Jong Vlaamsche Gemeenschap Jong-Vlaamsche Gemeenschap
De Jong-Vlaamsche Gemeenschap was een mislukt Groot-Nederlands en rechts-autoritair initiatief van de priesters Robrecht de Smet en Maurits Geerardyn om in het Vlaams-nationalisme een lei... Lees meer uit te bouwen. Toen viel De Smet terug op de laatste groep in Vlaanderen die sterke aandacht had voor de leidinggevende rol van het bedreigde weekblad, namelijk de Groot-Nederlandse studentenkringen. In de loop van 1930 sprak hij René Lagrou Lagrou, René
René Lagrou (1904-1969) was een Vlaams-nationalistisch politicus. Lagrou had contacten met het naziregime, stichtte in 1940 de Algemeene-SS Vlaanderen waar hij de eerste leider van werd e... Lees meer , Jef de Langhe De Langhe, Jef
Lees meer , Pol Heyns Heyns, Pol
Pol Heyns (1906-1960) werkte als journalist voor diverse media en was ook bijzonder actief als heem- en volkskundige, in het bijzonder wat betreft het verzamelen en repertoriëren van volk... Lees meer en Jan Brans Brans, Jan
Jan Brans (1908-1986) was een Vlaams-nationalistische journalist en publicist, die tijdens de oorlog collaboreerde als hoofdredacteur van Volk en Staat. Decennia later lag hij mee aan de ... Lees meer aan. Alleen Brans zou het tot in 1933 uithouden. Nog voor het Belgische eeuwfeestjaar ten einde was, verschoof De Smet wanhopig zijn rekruteringswerk naar het Noorden, in de kringen van het Dietsch Studentenverbond Dietsch Studentenverbond
Het Dietsch Studenten Verbond was een van oorsprong Nederlandse nationalistische studentenvereniging, die in de periode 1922-1941 actief was in Nederland en Vlaanderen. Op haar hoogtepunt... Lees meer : Willem Goedhuys Goedhuys, Willem
De Nederlander Willem Goedhuys (1899-1978) was radicaal Groot-Nederlands georiënteerd en speelde een belangrijke rol bij verschillende Vlaams-nationalistische en Groot-Nederlandse tijdsch... Lees meer , Hendrik van der Wielen Van der Wielen, Hendrik
Hendrik van der Wielen (1903-1990) was in zijn Amsterdamse studietijd een van de spilfiguren van het Dietsch Studentenverbond. Vanaf de jaren 1930 ontpopte deze doctor in de sociale geog... Lees meer , Johann Hülsmann Hülsmann, Johan
De Nederlandse jurist Johann Hülsmann (1902-1983) engageerde zich tijdens zijn Amsterdamse studententijd in de Groot-Nederlandse beweging. Lees meer , Bernard Vlekke, Jan Broekman Broekman, Jan H.
De Groot-Nederlander Jan H. Broekman (1907-1983) was lid van onder meer het Dietsch Studentenverbond en De Dietsche Bond, en publiceerde in het culturele Verdinaso-orgaan Dietbrand. Van ... Lees meer en anderen. De meesten van hen waren ook werkzaam in de Jong Nederlandsche Gemeenschap Jong Nederlandsche Gemeenschap
De Groot-Nederlandse en rechts-radicale Jong Nederlandsche Gemeenschap bestond van 1931 tot 1935 en was de laatste poging van priester Robrecht de Smet om impact te hebben in de Vlaamse e... Lees meer . Samen met De Smets ijver voor de oprichting van de zogenaamde Derde Raad van Vlaanderen Raad van Vlaanderen (1931-1940)
De Raad van Vlaanderen (1931-1933) moest leiding geven aan de Vlaamse strijd, maar had geen concrete politieke invloed. Haar maandblad Tijdingen van de Raad van Vlaanderen bleef verschij... Lees meer (1931), waren dit de laatste grote objectieven van het weekblad Vlaanderen. Het eerste nummer dat de volledig vernieuwde redactie zou verzorgen, verscheen op 10 januari 1931.

Fusie met Jong Dietschland en einde

Nadat vele oud-activisten vanaf 1928 hadden afgehaakt, wekten de vele theoretisch opgebouwde artikelen rond een solidaristische en organische staats- en economieleer van de hand van Spruytte in Jong Dietschland en de stichting op 6 oktober 1931 van het Verdinaso Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen
Het Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen (Verdinaso) (1931-1941) was een fascistisch geïnspireerde beweging onder leiding van Joris van Severen, die een staats- en maatschappijherv... Lees meer waarbij Van Severen ook een nationaal-solidaristische visie proclameerde, de grote woede van De Smet op, die bleef zweren bij het enkelvoudig en integraal nationalisme zonder enige connotatie met andere politieke en economische leerstelsels. Eigenlijk was er al jaren geen enkele inhoudelijke vernieuwing in Vlaanderen tot stand gekomen: het strakke anti-belgicisme voldeed niet meer. De Smet wilde dit niet inzien.

Vlaanderen geraakte in 1932 volledig in crisis. Het jaar daarop daalde de oplage van bijna 2400 exemplaren tot de helft. De allerlaatste hoop van priester De Smet rustte nu op Reimond Tollenaere Tollenaere, Reimond
Reimond Tollenaere (1909-1942) was een Vlaams-nationalistisch studentenleider in Gent en politicus in het VNV. Hij was parlementair (1936-1942) en propagandaleider. Hij stuurde het VNV in... Lees meer , die in de Jong Nederlandsche Gemeenschap eigenlijk de nieuwe stootorganisatie van het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer (VNV) van Staf de Clercq De Clercq, Staf
Staf de Clercq (1884-1942) was een Vlaams-nationalistische politicus, die zijn politieke carrière begon als kamerlid voor de Frontpartij. Hij staat vooral bekend als stichter en eerste l... Lees meer zag. Volledig geïsoleerd legde De Smet zich nu bij een fusie met Jong Dietschland neer en duidde Tollenaere aan als belangrijkste onderhandelaar namens Vlaanderen. Leemans en Spruytte slaagden erin De Smet op een zijspoor te rangeren. Op 14 januari 1934 verscheen het eerste nummer van Vlaanderen - Jong Dietschland. Het redactionele werk werd door Kamiel de Vleeschauwer De Vleeschauwer, Kamiel
Kamiel de Vleeschauwer (1873-1975) was een schoolinspecteur voor het lager onderwijs, die zich in de jaren 1920 en 1930 engageerde in het partijpolitieke Vlaams-nationalisme en betrokken ... Lees meer gedaan; hij moest zelf ongeveer alle nummers volschrijven. De fusie werd volgehouden tot 15 september 1934. Het karakter van het oorspronkelijke weekblad Vlaanderen geraakte helemaal zoek en in tegenstelling met de verwachtingen zegden vele leden na de fusie hun abonnement op. Van 23 september 1934 af werd nog een Jong Dietschland uitgegeven, met als ondertitel ‘Algemeen Tijdschrift voor Dietsch nationaal leven’. Deze poging strandde uiteindelijk op 7 juli 1935.

Het weekblad Vlaanderen heeft van 1922 tot 1933 de positie van het Vlaams-nationalisme in de Vlaamse beweging van het interbellum verscherpt door onophoudelijk het anti-belgicisme te prediken, de politieke formaties van het Vlaamsche Front of de Roomsch Katholieke Vlaamsche Nationale Vereeniging Roomsch Katholieke Vlaamsch Nationale Vereeniging
De Roomsch Katholieke Vlaamsch Nationale Vereeniging (1924-1925) was een kortstondige formatie onder impuls van Lodewijk Dosfel, die het katholieke nationalisme in Vlaanderen ideologisch ... Lees meer (RKVNV) moedwillig te verzwakken, de radicalisering van Groot-Nederlandse kringen in rechts-autoritaire zin te beïnvloeden, elke poging tot compromis of tot reformistische samenwerking agressief af te wijzen, en vervaarlijk dicht bij Duits-revanchistische ideeën te komen.