Bessem, Piet

Piet Bessem volgde middelbaar onderwijs aan het Koninklijk Atheneum van Mechelen en was vervolgens werkzaam als bediende. Tijdens de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer werd hij als gemobiliseerde militair krijgsgevangen genomen en overgebracht naar een interneringskamp in Göttingen Göttingen
In Göttingen, gelegen in de hedendaagse Duitse deelstaat Nedersaksen, bestond tijdens de Eerste Wereldoorlog een activistisch propagandakamp voor krijgsgevangen Vlamingen. Lees meer . Hij was er bibliothecaris en behoorde tot de harde flamingantische kern, die het activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer propageerde.

Na 1918 bleef Bessem in de historische Duitse universiteitsstad wonen en daar studeerde hij in 1923 af in de rechts- en bestuurswetenschappen met een eindverhandeling over Belgische Diskont- und Devisenpolitik von 1850 bis 1914. Na zijn promotie was hij werkzaam bij een bank in Göttingen en als directeur van een bedrijf in Amsterdam, waar hij ook bedrijvig was als publicist over economische aangelegenheden.

Spilfiguur van het Vlaams Economisch Verbond

Nadat de vorige onderdirecteur was overgestapt naar de firma Agfa van medeoprichter en voorzitter van het Vlaams Economisch Verbond Vlaams Economisch Verbond
Het Vlaams Economisch Verbond (VEV) is een Vlaamsgezinde belangengroep en patronale organisatie, die werd opgericht in 1926. Tijdens het interbellum zette het VEV zich in voor algemeen ec... Lees meer (VEV) Lieven Gevaert Gevaert, Lieven
Lees meer , werd hij in die functie in november 1930 opgevolgd door Bessem. Bessem werkte mee aan het fel anti-Belgische en revanchistische weekblad Vlaanderen Vlaanderen (1922-1933)
Vlaanderen was een radicaal Vlaams-nationalistisch weekblad dat verscheen tussen 1922 en 1933. Het stond voor het grootste deel onder leiding van Robrecht de Smet en Josué de Decker. Het ... Lees meer . Hij was door Jozef Goossenaerts Goossenaerts, Jozef
Jozef Goossenaerts (1882-1963) was een Vlaams-nationalistische duivel-doet-al, die gedurende meer dan een halve eeuw betrokken was bij uiteenlopende socioculturele, (partij)politieke en i... Lees meer , die hem kende sinds hun beider verblijf in het kamp van Göttingen tijdens de Eerste Wereldoorlog, geïntroduceerd bij Gevaert. In 1928 had Michiel van Caeneghem Van Caeneghem, Michiel
Michiel van Caeneghem (1893-1940) was een econoom en hoogleraar. Hij was betrokken bij de Vlaamsche Wetenschappelijke Congressen en bestuurder bij het Vlaams Economisch Verbond. Lees meer , de latere Gentse hoogleraar economie die nauw betrokken was bij de oprichting van het VEV en de uitbouw van het secretariaat, Bessem al gepolst voor een functie bij de Vlaams(gezind)e werkgeversorganisatie.

Maatschappijvisie

In 1935 volgde Bessem Hubert Melis Melis, Hubert
Hubert Melis (1872-1949) was een Vlaamse auteur en ambtenaar. Hij was van 1895 tot 1918 ambtenaar bij de stad Antwerpen, waarna hij werd geschorst op beschuldiging van activisme. Lees meer op als directeur van het VEV. Tijdens het daaropvolgende decennium ontwikkelde deze Vlaams-nationalist zich tot een van de spilfiguren van het VEV, dat hij dikwijls vertegenwoordigde in samenwerkingsverbanden en bij overleg met andere instanties en met de overheid. Hij liet daarbij niet na om vanuit zijn flamingantische oriëntatie herhaaldelijk te wijzen op ‘de belangen van bepaalde bank- en industriegroepen…, terwijl men geen oog schijnt te hebben voor de belangen van de Vlaamse industrieën’. Bessem ventileerde zowel in woord als geschrift herhaaldelijk zijn mening over de economische evolutie en het economisch beleid, in België zowel als internationaal, en beschikte ook over heel wat contacten in het Vlaamse academische milieu. Kort nadat hij bij het VEV in dienst was gekomen evalueerde hij in weinig verhullende bewoordingen in een bijdrage over de Kempische steenkoolmijnen in de V-.E.V.-Berichten (april 1931, p. 1-3) de economische en maatschappelijke verhoudingen in België: ‘Daarom vragen wij dan ook voor de kultureele en economische toekomst van het Vlaamsche volk: een einde te maken aan de verderfelijke politiek van verbastering, die de schatten van Vlaamschen bodem verknoeien en het Vlaamsche intellect ongebruikt talen!’

Hoewel het Vlaams-nationalistische milieu dat hij frequenteerde in sterke mate positief stond ten opzichte van het corporatisme, formuleerde hij daar kritische kanttekeningen bij omdat een maatschappelijke hervorming in die zin onvermijdelijk zou leiden tot een versterking van de rol van overheid op de economie, die hij principieel niet genegen was en omdat die bovendien ‘een versterking zou betekenen van het centraliserende regime en de macht van de Vlamingen “op zijn Brusselsch” zou beknotten’.

In de ongepubliceerde nota uit 1934 die hij over dat thema opstelde oordeelde hij echter wel positief over de beperking van zowel het parlementarisme als de klassenstrijd via een corporatief maatschappelijk bestel. In een vergadering van het VEV-bestuur op 12 januari 1940 stelde Bessem in min of meer dezelfde lijn voor om – mochten de communisten in deze gespannen tijden waarin een oorlog in de lucht hing – een staking opzetten, dat daartegen door de overheid zou dienen te worden ingegrepen en dat niet-Belgische communisten in dat geval het land zouden moeten worden uitgezet. Het waren twee intenties waarmee de overige bestuursleden zich volkomen akkoord verklaarden.

Met ingang van 1 februari 1936 werd – omwille van de toenemende bedrijvigheid en actieradius van het VEV – aan Bessem intussen een adjunct toegevoegd, die zich – na een bevoegdheidsconflict tussen beiden – in hoofdzaak concentreerde op de binnen- en buitenlandse handel, maar die het VEV al in 1939 verliet. Vanaf dat moment had Bessem het bestuur van het VEV weer volledig in handen.

De Tweede Wereldoorlog

Nadat op 23 augustus 1940 aan VEV-voorzitter Baldewijn Steverlynck Steverlynck, Boudewijn
Boudewijn Steverlynck (1893-1976) was een West-Vlaamse ondernemer en beleidsmaker. Als voorzitter van het  Vlaams Economisch Verbond (1935-1940) voer hij een krachtige Vlaamsgezinde koer... Lees meer door de Duitse bezetter werd verboden om zijn functie verder uit te oefenen, werd na veel discussies en lang aandringen Carlo Gevaert (1906-1949), zoon van oprichter en voormalig voorzitter Lieven Gevaert Gevaert, Lieven
Lees meer , bereid gevonden om vanaf februari 1941 in de voetsporen van zijn vader te treden. In de bestuursvergadering van 4 januari 1941 had Steverlynck, die deze bijeenkomsten bleef bijwonen, verklaard dat hij voorlopig betrokken bleef ‘omdat hij geen zekerheid heeft dat P. Bessem geen heer en meester over het V.E.V. zal spelen’.

Bessem, die tijdens de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer een nauwe samenwerking met de Duitse bezetter voorstond en daartoe via onder meer een uitbreiding van het personeelsbestand de werking van het VEV intensiveerde, was op deze manier begonnen aan een omstreden opmars. Hij probeerde – in het kader van de door de Nieuwe Orde opgelegde reorganisatie van het sociaaleconomisch leven en beleid –  het VEV uit te bouwen tot het representatief organisme bij uitstek en de enige spreekbuis van het bedrijfsleven in Vlaanderen. Hij dwarsboomde daarom de samenwerking met het Belgische Comité Central Industriel, de voorloper van het huidige Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO), dat zich bovendien ietwat terughoudender opstelde tegenover de bezetter. Bessem trad verder op als informant van de Dienststelle Hellwig, die verantwoordelijk was voor de reorganisatie van de patronale en syndicale organisaties in België en aanstuurde op de vorming van een patronale eenheidsorganisatie, waarvan hij de leiding op zich zou nemen. Dat plan ging uiteindelijk niet door, maar Bessem werd wel Verwalter of bewindvoerder over de socialistische coöperatieven. Hij was daarnaast nauw betrokken bij de economische activiteiten en plannen van het collaborerende Vlaams Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer (VNV).

Hoewel Bessem op 10 juli 1944 nog werd aangesteld (of zichzelf aanstelde?) als lid van een zogeheten Centrale Studiecommissie van het VEV, werd hij na de bevrijding in september 1944 door de Vlaamse patroonsorganisatie aan de kant gezet en op 3 januari 1945 ontslagen met uitbetaling van een opzegvergoeding. Een onderzoek van de Belgische justitie naar het optreden van het bestuur van het VEV in het algemeen en van Bessem in het bijzonder tijdens de Tweede Wereldoorlog leidde al snel tot een buitenvervolgingstelling.