Cézembre
Cézembre was tijdens de Eerste Wereldoorlog een strafkamp van het Belgische leger. Het verwierf een mythische status nadat de Belgische legerleiding de aalmoezenier Paul Vandermeulen erheen stuurde als tuchtstraf voor zijn Vlaamsgezinde geschriften.
Cézembre is een klein onbewoond eiland gelegen voor de Bretoense kust ter hoogte van Saint-Malo. Tijdens de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer installeerde het Belgische leger hier een strafkamp, waarin 400 tot 500 soldaten verbleven.
Het kamp verwierf beruchtheid door de affaire Vandermeulen. Paul Vandermeulen, die tijdens zijn studies theologie aan het Groot Seminarie Luik van 1912 tot 1914 voorzitter was geweest van de Limburgse gouwbond van het Algemeen Katholiek Vlaams Studentenverbond (AKVS) Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond
Het Algemeen Katholiek Vlaams Studentenverbond (1903-1935) was de organisatorische vormgeving van de katholieke Vlaamse studentenbeweging: een jeugdbeweging met plaatselijke bonden van ka... Lees meer , meldde zich bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in augustus 1914 vrijwillig aan als brancardier en werd in 1915 gedecoreerd omwille van de moed die hij aan het IJzerfront IJzerfront
Lees meer had betoond. Na zijn priesterwijding in 1916 werd hij aangesteld als adjunct van Jan Marinis Marinis, Jan
Priester Jan Marinis (1879-1942) was tijdens de Eerste Wereldoorlog hoofdaalmoezenier van het Belgische leger aan en achter het IJzerfront. Lees meer , de hoofdaalmoezenier van het Belgisch leger Leger
Lees meer . Op 1 april 1917 had Vandermeulen in zijn Limburgsch Studentenblaadje voor Oorlogstijd de oprichting van de Raad van Vlaanderen Raad van Vlaanderen (1917-1918)
De Raad van Vlaanderen (1917-1918) was een activistisch marionettenparlement tijdens de Eerste Wereldoorlog, dat onderdeel was van de Duitse plannen om in Vlaanderen een blijvende invloed... Lees meer veroordeeld, maar gaf tegelijkertijd aan dat de Vlaamse belangen altijd moesten primeren op de Belgische. Nadat de Duitse propaganda het artikel had opgepikt, liet minister van oorlog Armand de Ceuninck De Ceuninck, Armand
Luitenant-generaal Armand de Ceuninck (1858-1935) was van augustus 1917 tot de wapenstilstand op 11 november 1918 minister van Oorlog in de Belgische regering. Hij aarzelde niet om discip... Lees meer Vandermeulen degraderen en stuurde hij hem drie maanden lang naar Cézembre. Met deze tuchtmaatregel wilde De Ceuninck een sterk signaal geven naar de Frontbeweging Frontbeweging
Aan het IJzerfront manifesteerde zich tijdens de Eerste Wereldoorlog flamingantisch verzet tegen de taaltoestanden in het leger. Naarmate het zich meer en meer organiseerde en groeide, vo... Lees meer .
Zowel aan het front als in het bezette land zorgde de affaire Vandermeulen voor hevige beroering. De tuchtmaatregel werd algemeen veroordeeld als onrechtvaardig. Al snel slaagden de activisten erin om het gebeuren politiek te recupereren. Vandermeulen groeide uit tot een “martelaar van de Vlaamse strijd”. In het verlengde daarvan verkreeg Cézembre een mythische status als afgelegen strafkamp, waarheen de hardvochtige Franstalige legertop tientallen sympathisanten van de frontbeweging verbande. Nochtans verklaarde Vandermeulen later dat de omstandigheden er niet onaangenaam waren: ‘Ik ben daar drie maanden zeer gelukkig geweest. Daar met mij geen rekening gehouden was, had ik er ook niets te doen. Na de mis ’s morgens had ik een hele dag vrij en kon er naar believen mediteren en lezen.’ Na zijn gevangenschap werkte hij tot het einde van de oorlog als brancardier in Franse militaire hospitalen.
Net als de strafkampen van Auvours Kamp van Auvours
Auvours was tijdens de Eerste Wereldoorlog een strafkamp van het Belgische leger dat mythische proporties aannam in de Vlaamse collectieve herinnering. Lees meer (Normandië) en Fresnes Fresnes
Fresnes is de naam van een Franse gemeente in het Département de la Seine. Ze werd tijdens de Eerste Wereldoorlog bekend en berucht in de Vlaamse beweging vanwege de talrijke Belgische so... Lees meer (Ile de France) groeide Cézembre na de oorlog uit tot symbool van de Vlaamse onderdrukking. Deze plekken voedden de Vlaamse nationalistische tegenherinnering, want ze getuigden van de wantoestanden in het Belgische leger en de ellende van de Vlaamse frontsoldaten. Vandaag is de herinnering aan Cézembre nog aanwezig op de site van de IJzertoren IJzertoren
De IJzertoren is een Vlaamsgezind monument in Diksmuide, dat in 1928-1930 werd opgericht als eerbetoon aan de Vlaamse soldaten die sneuvelden aan het IJzerfront tijdens de Eerste Wereldoo... Lees meer , onder andere in een glasraam van de torenkapel en als doornenkroon in een nis van de Paxpoort. Omdat er amper archiefbronnen beschikbaar zijn, weten we weinig over Cézembre en daardoor kon de frontmythe erover lang kritiekloos worden doorgegeven.
Literatuur
– J. Florquin, Pater Lambertus Vandermeulen. Trappistenabdij ‘De Kluis’, 3581 Achel, in: J. Florquin, Ten huize van…, 1974, pp. 310-350.
– C. van Everbroeck, “Een bewustzijn geboren uit het vuur.” Vlaamse slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog, in: A. Morelli, De grote mythen uit de geschiedenis van België, Vlaanderen en Wallonië, 1996, pp. 215–222.
– D. Vanacker, De Frontbeweging. De Vlaamse strijd aan de IJzer, 2000.
– V. Kornicker, Cézembre, l'île interdite, 2008.
– S. Horvat, De vervolging van militairrechtelijke delicten tijdens Wereldoorlog I. De werking van het Belgisch krijgsgerecht, 2011.
– K. Shelby, Flemish Nationalism and the Great War: The Politics of Memory, Visual Culture and Commemoration, 2014.
– J. Huijbrechts, De Hel van Fresnes. Vlaamse soldaten in de Belgische militaire strafinstellingen in Frankrijk tijdens ’14-’18, 2019.
– T. Simoens & A. Vrints, Recensie van: De hel van Fresnes. Verdoemd, verguisd en achter tralies. Vlaamse soldaten in de Belgische militaire strafinstellingen in Frankrijk tijdens ’14-’18 / Jan Huijbrechts, in: WT. Tijdschrift over de geschiedenis van de Vlaamse beweging, jg. 79, 2020, nr. 2, pp. 181–183.