Per Crucem ad Lucem
Per Crucem ad Lucem was een katholieke, activistische en pacifistische vereniging, opgericht in Antwerpen op 12 juli 1917. Ze bleef zeker bijeenkomen tot in 1928. De vereniging steunde de Vlaamsche Hoogeschool in Gent tijdens de Eerste Wereldoorlog.
Per Crucem ad Lucem vormde de katholieke tegenhanger van de Antwerpse liberale activistische vereniging Voor Vrede en Vrijheid. De vereniging verbond katholieke Antwerpse intellectuelen die het opnamen tegen kardinaal Désiré Mercier Mercier, Désiré
Désiré Mercier (1851-1926) was van 1906 tot 1926 de kardinaal-aartsbisschop van het aartsÂbisdom Mechelen. Hij was een vurig propagandist van het Belgisch patriottisme en leefde tijdens ... Lees meer . Die veroordeelde het activisme en wantrouwde de priesters en katholieken die erin actief waren. Een van Merciers tekstenbundels Per Crucem ad Lucem (Door het Kruis naar het licht) heeft de Antwerpse activisten dan waarschijnlijk ook beïnvloed tot de naamkeuze van hun vereniging.
De bestuursleden, onder wie Lodewijk Sips Sips, Lodewijk
Lodewijk Sips (1858-1922) was voorzitter van de Nederduitsche Bond en werkte mee aan Ons Recht. Tijdens WOI was hij geëngageerd in het activisme. Lees meer , Jan Baptist Bellefroid Bellefroid, Jan Baptist
Jan Baptist Bellefroid (1888-1971) was een Vlaamsgezind vakbondsleider, die tijdens de Eerste Wereldoorlog lid werd van de Raad van Vlaanderen en tijdens de Tweede Wereldoorlog medesticht... Lees meer , J. Boumans, H. Manssens, E. Verbruggen, A. Cleiren, Constant Gillis Gillis, Constant
Lees meer , Adelfons Henderickx Henderickx, Adelfons
Adelfons Henderickx (1867-1949) was een Antwerpse katholieke volksvertegenwoordiger. Tijdens de Eerste Wereldoorlog engageerde hij zich in het activisme en tijdens het interbellum in het ... Lees meer en Edward Peeters Peeters, Edward
Edward Peeters (1873-1937) was een jeugdauteur, onderwijsuitgever en pedagoog. Hij bracht internationale theoretische vernieuwingen in de opvoedkunde tot bij een Vlaams leespubliek en ijv... Lees meer ijverden voor een frequenter gebruik van het Nederlands in de religieuze instellingen (van het bisdom tot het gezin). Ze waren bereid met de steun van de bezetter de taalwetgeving Taalpolitiek en -wetgeving
Situaties van taalonderdrukking vindt men wereldwijd. Daarom besteedt deze bijdrage eerst aandacht aan gehanteerde taalpolitieke strategieën. Ook in België verzette een gedomineerde taalg... Lees meer in het voordeel van het Nederlands aan te passen en steunden de vernederlandsing van de Gentse universiteit, onder meer door de uitgave van de brochure van Remi Bosselaers Bosselaers, Remi
Remi Bosselaers (1895-1985) was tijdens de Eerste Wereldoorlog betrokken bij het activisme. Daarna week hij uit naar Nederland. Lees meer die katholieke studenten wilde aanzetten zich in te schrijven aan de Vlaamsche Hoogeschool Hoger onderwijs in Gent
Met de vernederlandsing in 1930 als hoogtepunt is de Gentse universiteit een belangrijk strijdpunt geweest in de Vlaamse beweging. Van het Latijn uit 1817 tot het Engels van vandaag: het ... Lees meer . Blijkens een brief van de vereniging aan kardinaal Mercier was ze voorstander van een federaal België. Het ledental van de vereniging bleef beperkt tot 108 man over heel Vlaanderen, onder wie slechts acht priesters.
Per Crucem ad Lucem bond door middel van brochures de strijd aan met de katholieke loyale flaminganten in Antwerpen. Specifiek werd het katholieke publiek voorgespiegeld dat een overwinning van de Entente en dan in het bijzonder van Frankrijk de positie van de kerk in België zou ondergraven. De vereniging stelde zich ook pacifistisch op. Zo stuurde ze een manifest naar paus Benedictus XV om diens vredesonderhandelingen te steunen. In de loop van 1918 verenigden alle Antwerpse activistische organisaties zich in Het hoofdbestuur voor Vlaamsche Actie. Sips had voor Per Crucem ad Lucem zitting in deze overkoepeling. Na de oorlog werden verschillende leden vervolgd; enkelen namen de wijk naar Nederland. Ze bleven echter na de oorlog bijeenkomen, zeker nog tot 1928, toen ze de kandidatuur van August Borms Borms, August
August Borms (1878-1946) speelde een prominente rol in de activistische collaboratie tijdens de Eerste Wereldoorlog en groeide nadien uit tot hét symbool van de amnestiebeweging, die een ... Lees meer en Hendrickx steunden tijdens de zogenaamde Bormsverkiezing Bormsverkiezing
De Bormsverkiezing – de verkiezing van de onverkiesbare, in de gevangenis verblijvende ex-activist August Borms tot Kamerlid bij tussentijdse verkiezingen in 1929 – was een politiek feit ... Lees meer .
Literatuur
– D. Mercier, Per Crucem ad Lucem. Lettres pastorales discours, allocutions, etc., circa 1916.
– A. Baeyens, Bijdragen tot de studie van het Vlaams activisme. 3: Het activisme te Antwerpen; gedachteninhoud van de Antwerpse activistische pers, 1914-1918, KULeuven, onuitgegeven licentiaatsverhandeling, 1973.
– R. Boudens, Kardinaal Mercier en de Vlaamse Beweging, 1975.
– M. Brants, Activisme en activisten te Antwerpen (1914-1918). Analyse van houding en motieven, RUG, onuitgegeven licentiaatsverhandeling, 1980.
– D. Vanacker, Het aktivistisch avontuur, 1991.
– D. Luyckx, Adelfons Hendrickx en het activisme in Antwerpen, in: WT, jg. 53, 1994, nr. 1, pp. 21-33 en jg. 55, 1996, nr. 2, pp. 91-111.
– A. Vrints, Bezette stad. Vlaams-nationalistische collaboratie in Antwerpen tijdens de Eerste Wereldoorlog, 2002.