Dietsland Suid-Afrika

Dietsland Suid-Afrika was een tweemaandelijks tijdschrift dat van mei 1937 tot april 1940 uitgegeven werd door de Sint-Pietersabdij in Steenbrugge. Tijdens de eerste twee jaargangen heette het tijdschrift Dietschland Zuid-Afrika en werkte de Sint-Pietersabdij samen met de abdij van Dendermonde en bracht het tijdschrift zowel missienieuws als culturele inhoud over Zuid-Afrika Zuid-Afrika
Deze bijdrage belicht de relatie tussen de Vlaamse beweging en Zuid-Afrika van de 19de tot de 21ste eeuw. Lees meer . Daarna werd het blad ontdubbeld en werd het missietijdschrift onder de naam Het Zuiderkruis overgenomen door de abdij van Dendermonde. Steenbrugge zette voort met Dietsland Suid-Afrika als cultureel tijdschrift en startte het gelijknamige documentatiecentrum op, afgekort als DISAD, dat tot aan het einde van de oorlogsjaren actief bleef en beheerd werd door Dom Arnoldus Smits Smits, Arnoldus
Lees meer .

Ontstaan

Het tijdschrift was een initiatief van dom Modest van Assche Van Assche, Alfons
Alfons van Assche (1891-1945) was als dom Modest abt van de Sint-Pietersabdij van Steenbrugge. Hij was tijdens het interbellum geestelijk leider van de Katholieke Jongeren Vredesactie. Hi... Lees meer , abt van de Sint-Pietersabdij. Hij gaf ermee gevolg aan de vraag vanuit Rome om een impuls te geven aan de missie in Noord-Transvaal, een gebied dat vandaag overeenkomt met de provincie van Limpopo en waar de Benedictijnenabdijen van Dendermonde, Affligem en Steenbrugge sinds 1910 een missie uitbouwden, maar nooit resultaten kon voorleggen zoals bijvoorbeeld de missies in Congo.

Tegelijk zag Van Assche met de missie kans om uiting te geven aan zijn Vlaams ideaal via een hang naar Groot-Nederland Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer oftewel ‘Dietschland’. De abt, die tijdens het interbellum erkenning verworven had voor zijn vredesinitiatieven, onderhield goede contacten met de leden van het IJzerbedevaartcomité IJzerbedevaartcomité
Lees meer en met verschillende Vlaamsgezinde geestelijken. Tijdens de IJzerbedevaarten IJzerbedevaarten
De IJzerbedevaart is een jaarlijkse herdenking van de Vlaamse gesneuvelden tijdens de Eerste Wereldoorlog, die ontstond omstreeks 1920. Dit voor de Vlaamse beweging erg symbolische gebeur... Lees meer kreeg Zuid-Afrika steeds meer aandacht, wat bijdroeg aan het aanzien en aantrek van het Groot-Nederlands idee en wat ook impuls gaf aan een groeiende interesse voor Zuid-Afrika binnen de Vlaamse beweging.

Een van de aanleidingen voor Dietschland Zuid-Afrika was een ontmoeting met de Vlaamsgezinde priester Robrecht de Smet De Smet, Robrecht
Robrecht de Smet (1875-1937) was een West-Vlaamse priester en kapelaan. Hij evolueerde in radicale anti-Belgische en autoritaire richting en was betrokken bij het Verbond van Vlaamsche Na... Lees meer in 1936. De Smet overhandigde hem de documentatie van zijn poging uit 1908 om een congregatie op te starten voor de evangelisering van de Boeren (Afrikaners), wat destijds door de bisschop van Brugge werd tegengehouden wegens politiek onhaalbaar vanwege de dominante positie van Groot-Brittannië.

Geïnspireerd door deze voorgeschiedenis bracht de abt begin 1937 verschillende leden uit het culturele, wetenschappelijke en economische veld bijeen voor de stichtingsvergadering van het secretariaat ‘Zuid-Afrika Vlaanderen’. Onder meer Frans Daels Daels, Frans
Frans Daels (1882-1974) vormde de spil van de Vlaamsgezinde organisaties aan het IJzerfront en groeide in het interbellum als voorzitter van het IJzerbedevaartcomité en voorvechter van N... Lees meer was hier aanwezig. Het secretariaat zou zich ontfermen over verschillende initiatieven van culturele uitwisseling met Zuid-Afrika, waarbij er een rol was weggelegd voor de missie in Noord-Transvaal. De mogelijkheden van groepsreizen en studentenuitwisselingen werden onderzocht, maar uiteindelijk bleef Dietschland Zuid-Afrika over als enige verwezenlijking, die uiteindelijk autonoom door de Sint-Pietersabdij werd beheerd.

Dietschland Zuid-Afrika (1937-1939)

Na de opstart van het tijdschrift gaf abt van Assche het coördinerend werk door aan Dom Arnoldus Smits, die toen net zijn noviciaat had afgerond en van zijn abt de taak kreeg om voor de abdij rond het thema van Zuid-Afrika te werken. Arnoldus Smits was afkomstig van Noord-Brabant en was tijdens zijn studieperiode in Delft actief bij het Dietsch Studentenverbond Dietsch Studentenverbond
Het Dietsch Studenten Verbond was een van oorsprong Nederlandse nationalistische studentenvereniging, die in de periode 1922-1941 actief was in Nederland en Vlaanderen. Op haar hoogtepunt... Lees meer (DSV).

Tijdens de eerste twee jaargangen ging veel aandacht naar nieuws uit de missie. De meeste artikels werden geschreven door broeders uit Steenbrugge of Dendermonde, of werden ingezonden vanuit de missie zelf. Binnen het culturele luik was er aandacht voor Zuid-Afrikaanse geschiedenis en letterkunde waarbij er werd geappelleerd aan het idee van Groot-Nederland en van ‘stamverwantschap’, maar nog niet zoals in de laatste jaargang.

Hoewel het tijdschrift met een formeel schrijven verwelkomd werd door Gouverneur-Generaal van Zuid-Afrika Patrick Duncan en door voorzitter van de Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge Piet Meyer, was er van feitelijke culturele samenwerking met Zuid-Afrika nauwelijks sprake. Het tijdschrift had zelf geen afzet in Zuid-Afrika. De 760 abonnees situeerden zich voornamelijk binnen het adressenbestand van de abdijen van Steenbrugge en Dendermonde.

De toenadering werd bemoeilijkt door de kritische artikels over de sociale gevolgen van het steeds strenger wordende segregatiebeleid in Zuid-Afrika. Dom Anselmus de Meirsman uit Dendermonde publiceerde in 1936 het boekje Het Rassenvraagstuk In Zuid-Afrika en bouwde voort op dit discours bij zijn inzendingen voor het tijdschrift. Met minstens één bijdrage per nummer was hij de meest gepubliceerde auteur van tijdens de periode voor de ontdubbeling. De kritiek op het sociale beleid van Zuid-Afrika had wellicht tot doel om de katholieke missionering te promoten. Hun missiewerk zou in tegenstelling tot de overheid namelijk wel kansen geven aan niet-blanken voor sociale ontplooiing.

Het kritische discours van De Meirsman bleef niet zonder gevolg. Van Assche kreeg een misnoegde brief van de Zuid-Afrikaanse gezant Herman Dirk Van Broekhuizen met de vraag voor een rechtzetting, wat er nooit is gekomen. Het leidde tot een visaverbod voor missionarissen die naar Zuid-Afrika zouden trekken, wat pas een jaar later werd opgeheven na bemiddeling van oud-minister en christendemocratische politicus Philippe van Isacker Van Isacker, Philip
Philip van Isacker (1884-1951) was een Vlaamsgezind historicus, advocaat, katholiek minister en bankier. Hij drukte mee de democratisering en vervlaamsing van de katholieke partij en van ... Lees meer . In Amsterdam maakte de invloedrijke Afrikaanse dichter William Evart Gladstone Louw zijn teleurstelling over Dietschland Zuid-Afrika publiek in het tijdschrift Gudrun Gudrun
Gudrun was het bewegingstijdschrift van de Katholieke Vlaamse meisjes- en vrouwenbeweging tussen 1919-1942 en 1952-1964. Lees meer . Binnen de Nederlands-Zuid-Afrikaanse Vereniging werd het Vlaamse tijdschrift van onwetendheid beticht.

De spanning tussen Steenbrugge en Dendermonde kwam verder onder druk met de komst van dr. Elisabeth Conradie, een Zuid-Afrikaanse literatuurwetenschapper die promoveerde op het thema van Nederlandse literatuur in Zuid-Afrika. In 1938 verhuisde ze naar Amsterdam om daar de leerstoel Afrikaans te bekleden. Ze maakte van haar verblijf gebruik om Afrikaanse literatuur te promoten, waarvoor ze het Suid-Afrikaanse Instituut in Amsterdam oprichtte, dat vandaag bestaat als het Zuid-Afrikahuis.

Conradie behoorde tot de groep intellectuelen die van mening waren dat een goede band met de Nederlands taal, en dus met Nederland en Vlaanderen, zou helpen om het Afrikaans en de Afrikanercultuur te beschermen. Zij zag voor de Sint-Pietersabdij een rol weggelegd voor een Vlaamse tegenhanger van het Suid-Afrikaanse Instituut. Met haar goede connecties met Zuid-Afrikaanse uitgeverijen maakte zij een aanzienlijke overdracht van Zuid-Afrikaanse boeken en kranten naar Steenbrugge mogelijk, waarvoor de abdij een gebouw liet bijzetten in functie van de oprichting van het documentatiecentrum. Conradie zette druk op de abdij om het documentatiecentrum te verhuizen naar Brugge, wat voor bezoekers beter bereikbaar zou zijn, maar de broeders wilden geen compromissen maken op hun monastieke leven.

Dietsland Suid-Afrika (1939-1940)

Onder impuls van Conradie werd Dietschland Zuid-Afrika ontdubbeld. Zij deelde met andere Afrikaners de opvatting dat de Rooms-katholieke missies een bedreiging vormde voor de Afrikaner-identiteit, dat sterk steunde op de Gereformeerde Kerk.

De redactie van het ontdubbelde Dietsland Suid-Afrika bestond uit Van Assche; Jan H. Broekman Broekman, Jan H.
De Groot-Nederlander Jan H. Broekman (1907-1983) was lid van onder meer het Dietsch Studentenverbond en De Dietsche Bond, en publiceerde in het culturele Verdinaso-orgaan Dietbrand. Van ... Lees meer (Amsterdam), secretaris van de Nederlands-Zuid-Afrikaanse Vereniging (NZAV); Dr. E. Conradie (Kaapstad), die in oktober 1939 plots overleed en opgevolgd werd door taalkundige Dr. Anna De Villiers (Stellenbosch); Dr. A. Coetzee (Johannesburg) directeur van het Buro vir Taal- en Volkskundige Navorsing aan de Universiteit van Witwatersrand; Modest Lauwerijs Lauwerijs, Modest
Modest Lauwerijs (1887-1967) was een Vlaamsgezinde voordrachtkunstenaar en acteur. Hij was leraar aan het Conservatorium in Antwerpen. Ook promootte hij het gebruik van het ABN. Lees meer (Antwerpen) voordrachtkunstenaar die met zijn optredens enige bekendheid had verworven in Zuid-Afrika en Martha vande Walle Vande Walle, Martha
Martha vande Walle (1902-1980) was actief in de katholieke Vlaamse meisjesbeweging en de drijvende kracht achter de uitgeverijen Zeemeeuw en Wiek Op. Vande Walle speelde onder andere als ... Lees meer (Brugge), uitgever van het werk van Cyriel Verschaeve Verschaeve, Cyriel
Cyriel Verschaeve (1874-1949) was een West-Vlaamse priester, literair auteur, kunstbeschouwer en publicist, die bekend werd als icoon van de Frontbeweging en het opkomende Vlaams-national... Lees meer . Later trad ook Dr. Gerrit Dekker (Potchefstroom) toe, professor in Nederlandse en Afrikaanse Taal- en Letterkunde.

In de praktijk kwam het redactionele werk bijna volledig op dom Arnoldus Smits en Martha vande Walle. Vande Walle zag kans om met het tijdschrift het werk Verschaeve te promoten. Een jaar eerder publiceerde zij met haar uitgeverij Zeemeeuw nog het boek Voortrekkerspad van Cyriel Verschaeve en er leefde een hoop om met deze Boerenidolatrie ingang te vinden op de Zuid-Afrikaanse markt. Het abonneebestand zakte terug naar 547. Het netwerk van Dendermonde maakte plaats voor het adressenbestand van Vande Walle.

Het tijdschrift publiceerde nu onomwonden ‘Dietse’ propaganda. Met bijdragen van Odiel Spruytte Spruytte, Odiel
Odiel Spruytte (1891-1940) was een ‘petit vicaire’ en een dwarsdenker in het bisdom Brugge. Als Vlaams-nationalist behoorde hij tot de kernredactie van het weekblad Jong Dietschland, en w... Lees meer , Wies Moens Moens, Wies
Lees meer en Cyriel Verschaeve bood Dietsland Suid-Afrika een forum aan invloedrijke personen binnen rechts-autoritaire organisaties als het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer (VNV) en Verdinaso Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen
Het Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen (Verdinaso) (1931-1941) was een fascistisch geïnspireerde beweging onder leiding van Joris van Severen, die een staats- en maatschappijherv... Lees meer .

De Duitse aanval in mei 1940 betekende het einde van het tijdschrift. De hoogste bezettingsinstanties hadden het niet op met een Groot-Nederlandse constructie aan de westgrenzen, maar zagen wel potentieel in de propaganda van anti-Britse ‘Boeren’-gevoelens. Dom Arnoldus Smits en Martha vande Walle vroegen in 1941 toestemming aan de bezetter om het tijdschrift opnieuw op te starten, maar kregen een besliste weigering. De twee redacteurs veranderden van strategie. Vande Walle kreeg toelating om een reeks boeken over Zuid-Afrika te publiceren. Dit gaf Arnoldus Smits in 1943 de mogelijkheid om zijn boek Betrekkingen tussen Vlaanderen en Zuid-Afrika te laten uitgeven.

Na de bevrijding bevond de abdij zich in stormweer. Abt Modest Van Assche werd gearresteerd onder beschuldiging van collaboratie. Dom Arnoldus Smits trok terug naar Nederland, omdat de Belgische staatsveiligheid een oog op hem had. Dit betekende het einde van de romantiserende Zuid-Afrika periode van de abdij.