Drie Kraaiende Hanen

De 'drie kraaiende hanen' was de benaming voor de volksvertegenwoordigers Frans van Cauwelaert Van Cauwelaert, Frans
Frans van Cauwelaert (1880-1961) was een Vlaamsgezinde katholieke politicus, die een hoofdrol speelde in de vernederlandsing van het openbare leven in Vlaanderen. Van Cauwelaert lag in 19... Lees meer ( katholieke partij Katholieke partij
De katholieke partij, later CVP (vanaf 1945) en CD&V (vanaf 2001) speelde een cruciale rol in de geschiedenis van de Vlaamse beweging. De partij had een belangrijk aandeel in onder m... Lees meer ), Camille Huysmans Huysmans, Camille
Camille Huysmans (1871-1968) was een Vlaamsgezinde socialistische politicus, die van 1933 tot 1940 burgemeester van Antwerpen was, tweemaal een ministerpositie bekleedde en een jaar lang ... Lees meer ( socialistische partij Socialistische partij
De socialistische partij werd in België in 1885 opgericht als de Belgische Werkliedenpartij (BWP), veranderde in 1945 haar naam in Belgische Socialistische Partij (BSP) en viel in 1978 u... Lees meer ) en Louis Franck Franck, Louis
De inzet van Louis Franck (1868-1937) voor de vernederlandsing van het middelbaar onderwijs en de Gentse universiteit bracht hem rond 1910 op het hoogtepunt van zijn Vlaams-liberale roem.... Lees meer ( liberale partij Liberale partij
De verhouding tussen de liberale partij en het partijpolitieke liberalisme in België enerzijds, en de Vlaamse beweging anderzijds levert een gevarieerd en ingewikkeld beeld op dat evoluee... Lees meer ), tijdens en vanaf hun eerste gezamenlijke optreden voor de vernederlandsing van de Rijksuniversiteit Gent. Franck werd soms vervangen door zijn partijgenoot, de Vlaamsgezinde volksvertegenwoordiger Leo Augusteyns Augusteyns, Leo
Lees meer . In deze samenwerking weerspiegelde zich de eensgezindheid van de in 1907 opgerichte Tweede Hogeschoolcommissie (zie Vlaamse hogeschoolcommissies Vlaamse Hogeschoolcommissies
Van 1896 tot de realisatie ervan in 1930 organiseerden vijf opeenvolgende hogeschoolcommissies het studiewerk over en de propaganda voor de vernederlandsing van de Gentse universiteit. Zo... Lees meer ).

Het volk wakker maken

Opmerkelijk is dat geen van de drie volksvertegenwoordigers uit Oost- of West-Vlaanderen kwam. De uitdrukking 'drie kraaiende hanen' werd door Huysmans zelf bedacht tijdens die eerste gemeenschappelijke meeting, die op 18 december 1910 in Antwerpen in de zaal van de Harmonie (toen in de Vaartstraat) plaatsvond. Terwijl Huysmans Van Cauwelaert, die net als hijzelf pas enige maanden voordien (mei 1910) voor het eerst tot Kamerlid was gekozen, en Franck, die al sinds 1906 in het parlement zat, bij de hand nam, zei hij tot de ongeveer vijfduizend aanwezigen als slot van zijn speech: 'Het is onze plicht van hieruit naar andere steden te gaan. Wij zullen de drie kraaiende hanen zijn die het volk zullen wakker maken.'

Van Cauwelaert schreef in zijn memoires ook over die meeting: 'Het werd een overweldigende betoging, zowel wat de macht van het aantal als het enthousiasme van de aanwezigen betreft. Het is bij deze gelegenheid dat C. Huysmans het gevleugeld woord van 'de drie kraaiende hanen' heeft gevonden en dat de drie sprekers, in een vlaag van romantisme, die geheel aan de stemming van de juichende menigte beantwoordde, de handen in mekaar, als voor een nieuw eedverbond de belofte aflegden, tot de eindoverwinning voor de strijd verbonden te blijven.'

Wetsvoorstel

In diezelfde meeting kondigde Franck aan weldra met zijn twee collega's en nog andere Kamerleden een wetsvoorstel voor de vernederlandsing van Gent in te dienen. Dat gebeurde op 24 maart 1911 en opnieuw in 1912 – voor de socialisten tekende niet kraaiende haan Huysmans maar de Gentenaar Edward Anseele Anseele, Edward
Edward Anseele (1856-1938) was een Gents socialist en lag in 1885 mee aan de basis van de Belgische Werkliedenpartij. Hij was decennialang een van de tenoren van het socialisme in België.... Lees meer .

Dit wetsvoorstel voorzag een geleidelijke invoering van het Nederlands aan de Gentse universiteit vanaf het schooljaar 1916-1917. Het voorstel was er gekomen na een massale campagne die gevolgd was op het eerste succes van de ‘drie kraaiende hanen’ in december 1910 in Antwerpen. Driehonderdtwintig meetings later hadden ze een monsterpetitionnement verzameld met honderdduizend handtekeningen en de steunbetuiging van vijfhonderd gemeentebesturen. Maar ook de tegenstand kwam in actie. Als een gevolg van het optreden van de 'drie kraaiende hanen' mobiliseerde die zich in de in 1910 opgerichte Union pour la Défense de la Langue française à l’Université de Gand, die de verfranste elite bij elkaar bracht. De Fransgezinde studenten richten in december 1910 de Ligue des etudiants contre la Flamandisation de l'Université de Gand op.

Erkenning

Door allerlei vertragingsmanoeuvres en het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog werd het door de drie politici ingediende wetsvoorstel nooit in de Kamer besproken. Maar als een late inlossing van hun optreden werd de Rijksuniversiteit Gent in 1930 vernederlandst. Bij gelegenheid van de vijfentwintigste verjaardag van de vernederlandsing van de onderwijsinstelling, in 1956, ontvingen zowel Huysmans als Van Cauwelaert een eredoctoraat; Franck was al overleden. Door tussenkomst van historicus Jan Dhondt schonk de weduwe van Alfons Sevens Sevens, Alfons
Alfons Sevens (1877-1961) was een Vlaamsgezinde onderwijzer en auteur, die onder meer medestichter was van Jong Vlaanderen (1902). Tijdens de Eerste Wereldoorlog belandde hij in de gevang... Lees meer in 1961 het restant van het vooroorlogse monsterpetitionnement aan de toenmalige Rijksuniversiteit Gent (zie Hoger onderwijs in Gent Hoger onderwijs in Gent
Met de vernederlandsing in 1930 als hoogtepunt is de Gentse universiteit een belangrijk strijdpunt geweest in de Vlaamse beweging. Van het Latijn uit 1817 tot het Engels van vandaag: het ... Lees meer ).