Elckerlyc

Beheer, redactie en publiek

Omstreeks 1935 werd het Vlaams minimumprogramma Minimumprogramma
Het Minimumprogramma was de benaming voor het eisenpakket dat de Belgisch-loyale flaminganten, in het bijzonder inzake taalwetgeving, in de periode tussen de beide wereldoorlogen nastreef... Lees meer van Frans van Cauwelaert Van Cauwelaert, Frans
Frans van Cauwelaert (1880-1961) was een Vlaamsgezinde katholieke politicus, die een hoofdrol speelde in de vernederlandsing van het openbare leven in Vlaanderen. Van Cauwelaert lag in 19... Lees meer , nadat dit al goeddeels in de praktijk was omgezet, naar de achtergrond verdrongen door een krachtige federalistische Federalisme
Sinds het begin van de 20ste eeuw behoort federalisme tot het programma van eerst de Waalse en vervolgens ook de Vlaamse beweging. Vanaf 1970 is de transformatie van België van unitaire t... Lees meer stroming, die ook binnen Vlaams-katholieke partijrangen snel aan invloed won. De pro-federalisten vonden in het weekblad Nieuw Vlaanderen Nieuw Vlaanderen (1934-1944)
Nieuw Vlaanderen (1934-1944) had als uitgangspunt de eentaligheid van Vlaanderen. Door zijn federalistische stellingname midden jaren 1930 was het blad radicaler dan de katholieke partij ... Lees meer (1934-1944), dat vanaf eind 1934 verscheen, een militante spreekbuis. Daartegenover plaatsten van Cauwelaert en zijn neef Karel van Cauwelaert Van Cauwelaert, Karel
Karel van Cauwelaert (1905-1987) was de Vlaamsgezinde hoofdredacteur van het dagblad Het Volk en werd ook senator voor de CVP. Lees meer een eigen publicatie, die zich vooral richtte tot de Vlaamse christendemocratische intelligentsia die het federalisme afwees. Elckerlyc nam vanaf het eerste nummer krachtig stelling tegen ideeën die het in De Standaard De Standaard (1914-)
Het eerste nummer van het dagblad De Standaard verscheen op 4 december 1918. De krant was gedurende vele decennia hét blad bij uitstek van de katholieke Vlaamse beweging in al haar varian... Lees meer , Nieuw Vlaanderen en elders aan bod zag komen en bepleitte daartegenover de formule ‘culturele autonomie op grond van een publiekrechtelijk statuut’.

Het blad werd vanaf 9 november 1935 in Schaarbeek uitgegeven en vanaf 1937 in Antwerpen. De kernredactie was samengesteld uit mensen die nauw aanleunden bij de politieke filosofie van Van Cauwelaert, onder wie zijn broer en letterkundige August van Cauwelaert Van Cauwelaert, August
De Vlaamsgezinde katholiek August van Cauwelaert (1885-1945), die professioneel aan de slag was als advocaat en rechter, was ook literair actief als dichter en essayist. Hij was betrokken... Lees meer , zijn neef Karel, de Gentse katholieke politicus Edgar de Bruyne De Bruyne, Edgar
Edgar de Bruyne (1898-1959) was een professor filosofie, die zich tevens in de politiek engageerde. De Bruyne was senator voor de katholieke partij en bekleedde na de oorlog een ministerp... Lees meer en Antoon Breyne Breyne, Antoon
De West-Vlaamse jurist en Leuvense hoogleraar Antoon Breyne (1910-1986) werkte vrijwel zijn hele beroepsleven als journalist en was onder meer van 1959 tot 1975 hoofdredacteur van de kran... Lees meer . Naast geestelijken leverden ook August de Schryver De Schryver, August
Lees meer , Robert Vandeputte Vandeputte, Robert
Robert Vandeputte (1908-1997) was een advocaat en hoogleraar en vervulde meerdere hooggeplaatste functies. Zo was hij onder meer voorzitter van de Nationale Maatschappij voor Krediet aan ... Lees meer , Philip van Isacker Van Isacker, Philip
Philip van Isacker (1884-1951) was een Vlaamsgezind historicus, advocaat, katholiek minister en bankier. Hij drukte mee de democratisering en vervlaamsing van de katholieke partij en van ... Lees meer en Gaston Craen kopij.

Frans van Cauwelaert, die nauwgezet toezicht hield op de redactionele activiteiten van zijn weekblad en samen met zijn familieleden het leeuwendeel van de artikels voor zijn rekening nam, zorgde er tevens voor dat de meerderheid van de aandelen van Brabantia, uitgever van Elckerlyc, in handen bleef van de familie Van Cauwelaert. De overige aandelen behoorden toe aan De Vlijt, uitgever van de christendemocratische Gazet van Antwerpen Gazet van Antwerpen
De krant Gazet Van Antwerpen verschijnt sinds 1891 en betoonde van bij de start belangstelling voor de Vlaamse beweging. Aanvankelijk werd de Antwerpse Meetingpartij gesteund en later Fra... Lees meer , waarmee Elckerlyc ideologisch verwant was. Het werd gedrukt op de persen van De Vlijt.

Het lezerspubliek van het weekblad bestond voornamelijk uit leden van de geestelijkheid en de intellectuele middenklasse in de grotere steden van de provincies Antwerpen, Brabant en Oost-Vlaanderen. De verkochte oplage schommelde van 1275 exemplaren in 1936 tot nauwelijks 1000 in 1938 of minder.

Hoewel Elckerlyc omstreeks 1937 in een financieel zorgwekkende toestand verkeerde – de onderneming bleek van bij de aanvang een geldverslindend project – en hoewel de komst van het nieuwe dagblad De Courant De Courant
De Courant was een katholieke Vlaamse krant die tussen 19 september 1937 en 10 mei 1939 in Brussel werd uitgegeven door de samenwerkende vennootschap De Beiaard. Lees meer even liet vermoeden dat er een aanvaardbaar alternatief voor het weekblad was gevonden, zette Van Cauwelaert de uitgave voort, ten koste van zware financiële inspanningen. De redactie van de afgeslankte nieuwe versie kwam in handen van de katholieke politicus en advocaat Jan Valvekens Valvekens, Jan
Jan Valvekens (1894-1951) was een Vlaamsgezinde Antwerpse advocaat en katholiek politicus in de lijn van Frans van Cauwelaert, die onder andere secretaris was van de Katholieke Vlaamsche ... Lees meer . Het laatste nummer van Elckerlyc verscheen vlak na de Duitse inval in België, op 11 mei 1940.

Inhoud, thematiek en strekking

De antifederalistische opstelling van het weekblad verhinderde niet dat het consequent de flamingantische lijn binnen de katholieke partij Katholieke partij
De katholieke partij, later CVP (vanaf 1945) en CD&V (vanaf 2001) speelde een cruciale rol in de geschiedenis van de Vlaamse beweging. De partij had een belangrijk aandeel in onder m... Lees meer bleef verdedigen. Er werd ook gepleit voor samenwerking met andere Vlaamsgezinde strekkingen. Na de wetgevende verkiezingen van 24 mei 1936 werd die drang tot samenwerking over de partijgrenzen heen belichaamd in de Vlaamsche Concentratie Vlaamsche Concentratie
Vlaamsche Concentratie (1935-±1940) was de naam voor de idee en de beweging die streefde naar de hergroepering van alle katholieke Vlamingen. Lees meer , waartoe ook Elckerlyc, bij monde van De Bruyne, formeel toetrad. De toon van het weekblad werd snel terughoudender toen de uitgesproken pro-federalistische en rechtse ondertoon van het concentratieplatform duidelijk werd. De groep rond Elckerlyc kantte zich tegen het autoritarisme en antiparlementarisme dat tijdens de jaren 1930 in het binnen- en buitenland aan kracht won. Van Cauwelaert legde meer dan ooit de nadruk op die vorm van concentratie die hem het meest mogelijk en wenselijk leek: deze rond de Vlaamse vleugel van de katholieke partij.

Van Cauwelaert, die vanaf het eerste nummer voor een ruime redactionele inbreng had gezorgd, ging in zijn bijdragen meer en meer stelling nemen tegen de rechts-autoritaire strekkingen die zich binnen Rex Rex
Rex was een Belgische politieke partij (1935-1940) en een collaboratiebeweging in Franstalig België (1940-1944). Lees meer en het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer (VNV) profileerden en tegen de invloed die door nazi-Duitsland op deze partijen werd uitgeoefend. Op meer sympathie kon het Verdinaso Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen
Het Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen (Verdinaso) (1931-1941) was een fascistisch geïnspireerde beweging onder leiding van Joris van Severen, die een staats- en maatschappijherv... Lees meer rekenen, nadat het met de Nieuwe Marsrichting van 1934 voor een unitaire koers had gekozen. Elckerlyc stond pal achter de Onafhankelijkheidspolitiek die in 1936 door België was afgekondigd en neerkwam op een strak aangehouden neutrale koers tussen Duitsland Duitsland & Vlaanderen
Van de eerste helft van de 19de eeuw tot 1945 stond het Duitse beeld van Vlaanderen in het teken van etnisch-culturele verbondenheid. Die romantische perceptie leefde vooral bij een beper... Lees meer en de westerse mogendheden. Die richting die de Belgische buitenlandpolitiek was ingeslagen werd ook hier als een bij uitstek Vlaamse optie beschouwd.

Geluiden pro toenadering tot de ‘Noorderlanden’, namelijk Scandinavië Scandinavië & Vlaanderen
Lees meer en Finland, waren even typisch voor een Vlaamsgezind milieu als die voor een volwaardige Vlaamse deelname aan de kolonisatie van Belgisch- Congo Congo
Lees meer . 

Hoewel in Elckerlyc de meeste aandacht naar de binnenlandse en buitenlandse politieke situatie ging, kwamen ook sociale en economische Economie
Dit artikel gaat over de relatie tussen economie en Vlaamse beweging. Daarmee beoogt deze tekst geen economische geschiedenis te schetsen van wat we vandaag Vlaanderen noemen. Integendee... Lees meer thema’s aan bod. Op maatschappelijk gebied was in dit tijdschrift de kerkelijke sociaaleconomische leer dan ook richtinggevend. Daar hoorde klassensamenwerking bij, maar dat ging wel gepaard met pleidooien voor een modernisering van de economie die net de welvaart voor alle lagen van de bevolking zou kunnen vergroten. De kritiek die geuit werd op de Belgische haute finance hing daarmee samen. Daarom ook werd samenwerking met de sociaaldemocraten niet uitgesloten en konden de nieuwe ideeën van Hendrik de Man De Man, Hendrik
Lees meer op sympathie rekenen. Het communisme werd dan weer beslist afgewezen. De verdediging van een hernieuwing van de economie lag helemaal in de lijn van wat de katholieke politicus en econoom Gaston Eyskens Eyskens, Gaston
Gaston Eyskens (1905-1988) was een Vlaamsgezinde katholieke econoom en politicus, die onder andere eerste minister was ten tijde van de Koningskwestie en aan de basis lag van de eerste st... Lees meer als beleid aanprees, ook al behoorde die laatste tot de voorstanders van een vorm van federalisme en was hij betrokken bij Nieuw Vlaanderen. Eyskens was de grote uitdager van Van Cauwelaerts minimumprogramma, omdat dat gebaseerd was op het geloof dat taalrechten en het Vlaamse demografische Demografie
Lees meer overwicht de Vlaamse kwestie op termijn zouden oplossen, terwijl Eyskens de machtsmechanismen die schuilgingen achter de toenemende overheidsinterventie in de economie die strategie zag ondermijnen. Toch wilden zowel hij als Van Cauwelaert de tegenstelling tussen beide strekkingen en hun respectieve tijdschriften niet op de spits drijven.

Net zoals in de hele katholieke wereld stonden ook bij Elckerlyc vernieuwers van economie en samenleving naast meer behoudsgezinde krachten. Een soortgelijke spanning leefde in het weekblad eveneens tussen degenen die wel en anderen die nauwelijks voordeel zagen in economische samenwerking tussen België en Nederland Nederland
Nederland is met Vlaanderen verbonden door de economische infrastructuur, de taal en de geschiedenis. Vanaf eind 18de eeuw kreeg die verbondenheid in taal en cultuur op uiteenlopende mani... Lees meer .