Grootjans, Frans

Frans Grootjans behaalde het diploma van licentiaat in de handels- en consulaire wetenschappen aan de Rijkshandelshogeschool Antwerpen (1945). Grootjans was actief bij de liberale studenten en werd nationaal voorzitter van de Liberale Jonge Wacht (1946). Van 1949 tot 1954 was hij liberaal raadslid in de Antwerpse provincieraad. Op 11 april 1954 werd hij Kamerlid voor het arrondissement Antwerpen; hij bleef dat tot in 1987. In 1966-1968 was hij minister van nationale opvoeding in het katholiek-liberale kabinet- Paul vanden Boeynants Vanden Boeynants, Paul
De rechts-conservatieve christendemocraat Paul vanden Boeynants (1919-2001) werd twee keer premier, in 1966-1968 en in 1978-1979. Tegelijk drukte hij zijn stempel op het bestuur van de st... Lees meer - Willy de Clercq De Clercq, Willy
Willy de Clercq (1927-2011) was een Vlaamse liberale politicus. Hij was een van de stichters en de eerste voorzitter van de Vlaamse Partij voor Vrijheid en Vooruitgang (PVV). Lees meer . In 1974 werd hij minister van Staat. In 1985 werd hij, door het vertrek van De Clercq naar de Europese Commissie, kortstondig minister van financiën. In 1987 verkoos de Vlaamse Gemeenschapsraad hem tot haar voorzitter.

Journalistieke activiteit

Grootjans was gedurende zijn hele politieke loopbaan tevens journalist, eerst in 1946 op de Antwerpse redactie van Het Laatste Nieuws Het Laatste Nieuws
Het Laatste Nieuws was een liberaal en Vlaamsgezind dagblad, waarvan het eerste nummer op 7 juni 1888 verscheen. In 2023 bestaat de krant nog steeds als een populair dagblad voor een bree... Lees meer , daarna vanaf 1957 als redacteur, nadien als directeur, van het Antwerpse dagblad De Nieuwe Gazet De Nieuwe Gazet
De Nieuwe Gazet (1897-2022) was een liberaal dagblad dat ontstond op initiatief van Antwerps burgemeester Jan van Rijswijck. Na lange tijd de concurrent van Het Laatste Nieuws te zijn gew... Lees meer . Deze machtspositie in een Vlaamsgezind persorgaan verklaart dat hij in 1954 een parlementair mandaat kon verwerven zonder steun van de door Franstaligen beheerste Association Libérale d'Anvers, zoals tot dan toe de regel was.

Vlaamsgezind politiek engagement

Grootjans verdiende zijn sporen als Vlaamsgezinde reeds in zijn studentenjaren als preses van de Nederlandse Studentenkring Nederlandse Studentenkring
De Nederlandse Studentenkring (1884-1965) ontstond aan het Hooger Handelsgesticht in Antwerpen. In 1965 werd het omgevormd tot de faculteitskring van toegepaste economische wetenschappen ... Lees meer aan de Antwerpse Rijkshandelshogeschool. De doorbraak van de Vlamingen in het politiek personeel van de liberale partij Liberale partij
De verhouding tussen de liberale partij en het partijpolitieke liberalisme in België enerzijds, en de Vlaamse beweging anderzijds levert een gevarieerd en ingewikkeld beeld op dat evoluee... Lees meer realiseerde hij via zijn krant, via het Willemsfonds Willemsfonds
Het Willemsfonds (1851-heden) is een liberaal-vrijzinnige culturele vereniging en drukkingsgroep die het gebruik van het Nederlands promoot en ondersteunt. Lees meer en via het Liberaal Vlaams Verbond Liberaal Vlaams Verbond
Liberaal Vlaams Verbond (LVV) is een autonome, sociaal-progressieve, liberale en Vlaamsgezinde vereniging die werd opgericht in 1913. Van een overkoepelend en coördinerend orgaan voor lib... Lees meer (LVV), waarvan in 1960 voor het eerst sinds Julius Hoste (jr.) Hoste, Julius (jr.)
Julius Hoste jr. (1884-1954) was een Vlaamsgezinde liberaal die actief was in de pers en de politiek. Hij behoort tot de kopstukken van de Vlaamse beweging. Lees meer een medestander (De Clercq) lid werd van de regering. In 1961 lanceerde Grootjans in Het Volksbelang de slagzin: ‘Het liberalisme in Vlaanderen zal Vlaams zijn, of niet zijn.’

Tegen de unitaristische koers van Omer Vanaudenhove Vanaudenhove, Omer
Omer Vanaudenhove (1913-1994) was al vroeg betrokken bij de liberale partij en werd burgemeester van Diest (1947-1958 en 1976-1978), senator en minister van Openbare Werken en Wederopbouw... Lees meer kon deze strekking toen echter nog niet optornen, en in 1965 moesten Grootjans en de andere parlementsleden van het LVV node diens voor de Vlaamse beweging ongunstige 'Taalvergelijk van Luik' aanvaarden. Deze tactische toegeving bracht in 1966 wel drie LVV'ers, onder wie Grootjans, in de regering-Vanden Boeynants. Het was de eerste stap naar een reële machtsuitoefening van Vlaamsgezinde Vlamingen binnen de liberale partij, én in de Belgische politiek.

Met zijn liberale medeministers zorgde Grootjans voor de publicatie van de uitvoeringsbesluiten van de taalwetgeving Taalpolitiek en -wetgeving
Situaties van taalonderdrukking vindt men wereldwijd. Daarom besteedt deze bijdrage eerst aandacht aan gehanteerde taalpolitieke strategieën. Ook in België verzette een gedomineerde taalg... Lees meer , voor de invoering van de taalinspectie en voor de besluiten die de taalwetten van 1962 en 1963 uitvoerbaar moesten maken. Zo kon de Vaste Commissie voor Taaltoezicht Vaste Commissie voor Taaltoezicht
De Vaste Commissie voor Taaltoezicht (VCT) is een orgaan dat toezicht uitoefent op de toepassing van de bestuurstaalwet. De Commissie werd eerst opgericht in 1932 en later heropgericht in... Lees meer haar bij wet opgelegde taak vervullen. De taalwetten voorzagen ook in de oprichting van tien Nederlandstalige scholen in het Brusselse en Grootjans gaf opdracht tot het ophefmakende rapport-Kint, waarin werd nagegaan waar in de Brusselse agglomeratie gebrek was aan Nederlandstalig onderwijs. Hij legde verder de basis tot de polyvalentie-idee van het latere Vernieuwd Secundair Onderwijs (VSO).

De taalkundige splitsing van de PVV

In de breed-maatschappelijke emancipatiebeweging van 1968 zag Grootjans een unieke kans voor een ethisch-progressief liberalisme, waarvoor zijn partijgenoten in Brussel en Wallonië echter niet meteen warmliepen. Tegelijkertijd gaven de verkiezingen van 1968 de belgicistische formule van Vanaudenhove ongelijk. Als goed strateeg maakte Grootjans van deze twee premissen gebruik om de taalkundige splitsing van de Partij voor Vrijheid en Vooruitgang Partij voor Vrijheid en Vooruitgang
Lees meer (PVV) door te voeren. In 1970 kwam er een eigen Vlaamse vleugel, in 1971 een door hem opgesteld Manifest van de Vlaamse liberalen, in mei 1972 een formele Vlaamse PVV.

Toen de liberalen in 1973 in de regering traden, werd Grootjans hun gezaghebbende voorzitter. Dit gezag liet hem toe in liberale kring het taboe te doorbreken dat tot dan woog op de noties regionalisatie en federalisme Federalisme
Sinds het begin van de 20ste eeuw behoort federalisme tot het programma van eerst de Waalse en vervolgens ook de Vlaamse beweging. Vanaf 1970 is de transformatie van België van unitaire t... Lees meer . Grootjans voegde daar echter een belangrijk voorbehoud aan toe, namelijk de vrijwaring van de levenskansen van de vrijzinnige minderheid in Vlaanderen, die veiliggesteld moesten worden via een Cultuurpact Cultuurpact
Lees meer . Hij koppelde daaraan tevens de idee dat dit nieuwe Vlaanderen moest getuigen van een grotere mentale openheid, wars van censuur en ethische betutteling.

Ethiek, sociaal liberalisme en vertrek uit de politiek

Op het door hem in 1972 belegde ethisch congres van de PVV stond voor het eerst de idee van liberalisering van abortus centraal. Andere van zijn congressen, over de ontvetting van de staat, de vrije onderneming en het doorbreken van het BRT-monopolie, kondigden het neoliberalisme van Guy Verhofstadt Verhofstadt, Guy
Guy Verhofstadt (1953) is een liberaal politicus die actief was en is op het nationale en internationale niveau. Onder zijn voorzitterschap vond er een verruiming plaats van de liberale p... Lees meer aan, met deze belangrijke nuance dat een ander cruciaal congres in 1976 pleitte voor sociaal liberalisme in de pure lijn van Lord Beveridge. Deze aanpak sloeg volgens Grootjans bij het kiezerspubliek onvoldoende aan: hij nam in 1977 dan ook ontslag als voorzitter.

Grootjans was eveneens ontgoocheld over de geringe respons op zijn in 1973 gelanceerde idee van een grote Centrumpartij, als antwoord op de travaillistische oproep van Leo Collard uit 1969. Grootjans' ideologische activiteiten gingen na 1977 nochtans onverminderd door als journalist. Hij bleef ook synthese-teksten produceren die de partijstrategie fundamenteel oriënteerden, zoals die over de sociale correcties bij het neoliberalisme in de speech in het Von Mises-instituut in 1984.

In 1987 trok Grootjans zich terug uit de actieve politiek. In mei 1988 legde hij op een congres van het LVV zijn politiek testament voor, met de nadruk op de ethische kwesties en op de rol van de vrouw in de politiek, en waarin hij zijn vroegere these van een sterke liberale centrumpartij nogmaals met passie verdedigde. In 1991 werd hij na de verkiezingen door Koning Boudewijn met een informatie-opdracht belast, en poogde hij vruchteloos een paars kabinet op de been te brengen. In 1994 kende het LVV hem de driejaarlijkse prijs Herman Vanderpoorten toe voor de baanbrekende rol die hij had gespeeld binnen de Vlaamse PVV.