Joris, Edward

Jeugd

Edward Joris, enig kind uit een bescheiden gezin, ging naar school tot zijn dertiende. Vervolgens werkte hij als bediende in zijn geboortestad Antwerpen, vooral bij maritieme firma’s en ook een half jaar bij De Nederlandsche Boekhandel.

Socialist en anarchist

In 1895 werd Joris aangesteld tot secretaris van de afdeling Borgerhout van de Belgische Werkliedenpartij Belgische Werkliedenpartij
Lees meer (BWP) en van een socialistische bediendenvakbond in de regio Antwerpen. Tegelijk frequenteerde hij – net als een aantal socialistische stadsgenoten - het intellectueel-anarchistische milieu in de Scheldestad, met onder meer de ontmoetingsplaats De Kapel en het door Victor Resseler Resseler, Victor
Victor Resseler (1877-1955) was een Antwerpse boekhandelaar, journalist, uitgever en politicus van liberaal-vrijzinnige strekking. Lees meer geleide blad Ontwaking Ontwaking
Ontwaking (1896-1910) was een anarchistisch tijdschrift dat sympathiseerde met de Vlaamse beweging. Het blad kwam op voor de Vlaamse taal en de ‘in het volk gewortelde’ Vlaamse literatuur... Lees meer , waaraan hij tussen 1901 en 1904 meewerkte onder het pseudoniem Edward Greene.

Een mislukte aanslag op de Turkse sultan

In 1901 emigreerde Joris naar Constantinopel, waar hij bij een Duits scheepvaartbedrijf werkte en – nadat hij daar was ontslagen - bij naaimachinefabriek Singer. Volgens zijn in het Letterenhuis bewaarde autobiografische aantekeningen ‘Armenië 1905’ zette hij die, zeker toen, ongebruikelijke stap vooral uit zucht naar avontuur en in de hoop meer geld te kunnen verdienen.

Vanaf januari 1902 publiceerde hij in Ontwaking bijdragen over het Turks-Osmaanse imperium, die vanaf de herfst van dat jaar – afgezien van twee stukken over Macedonië- uitsluitend handelden over de onderdrukking van de Armeense bevolking in deze veelvolkerenstaat. Vanaf het nummer van 4 oktober 1902 signeerde Joris met het pseudoniem Garabed, een typisch Armeense naam, waarmee hij zijn sympathie voor de Armeniërs duidelijk maakte. Ondertussen had hij zijn Antwerpse verloofde laten overkomen en trouwden zij in de Turks-Osmaanse hoofdstad in de zomer van 1902.

De inmiddels geradicaliseerde Armeense sympathisant Joris was mee verantwoordelijk voor de mislukte terroristische aanslag op sultan Abdulhamid II (1842-1918) op 21 juli 1905 – de Belgische nationale feestdag - in Istanboel, waarbij 26 personen om het leven kwamen en 58 gewond raakten. Die bomaanslag werd opgezet door een groep nationalistische Armeniërs, met wie hij tijdens de voorbije jaren in contact was gekomen en was gaan samenwerken. Joris deed geen poging om te vluchten en werd onmiddellijk gearresteerd door de Turkse autoriteiten. Op 19 december 1905 werd hij ter dood veroordeeld.

Na een internationale pers- en diplomatieke campagne, geïnitieerd door Resseler en de eveneens in Antwerpse intellectueel-anarchistische kringen verkerende Emmanuel de Bom De Bom, Emmanuel
Emmanuel de Bom (1868-1953) was een Vlaamse schrijver, redacteur, journalist en bibliothecaris. Lees meer , werd Joris op 22 december 1907 op vrije voeten gesteld en reisde hij terug naar Antwerpen. In het Letterenhuis wordt over deze destijds geruchtmakende zaak een uitgebreid knipseldossier bewaard.

Wat later nam Joris boekhandel 't Kersouwken over van Resseler en bracht hij die in korte tijd tot bloei. Hij nam ook het Antwerpse secretariaat van de Liga voor de Rechten van de Mens op zich.

Activisme

Tijdens de Eerste Wereldoorlog engageerde Joris zich in het socialistisch activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer . Emil Charlet (1878-1962), een Duitse socialistische journalist en vertaler die in 1905-1907 lid was geweest van het internationale steuncomité voor Joris, werd er in het kader van de internationale strategie van Duitsland om de geallieerde mogendheden te ondermijnen, door de Politische Abteilung in Brussel mee belast om hem ertoe aan te zetten te om namens de socialistische activisten deel te nemen aan de door Camille Huysmans Huysmans, Camille
Camille Huysmans (1871-1968) was een Vlaamsgezinde socialistische politicus, die van 1933 tot 1940 burgemeester van Antwerpen was, tweemaal een ministerpositie bekleedde en een jaar lang ... Lees meer in Stockholm bijeengeroepen vredesconferentie. Joris reisde in juli 1917, in gezelschap van onder andere collega-activisten zoals Frans Primo Primo, Frans
Lees meer en Antoon Jacob Jacob, Antoon
Antoon Jacob (1889-1947) was een atheneumleraar en later hoogleraar in Hamburg en Gent. Hij was actief bij activistische tijdschriften, nadien in de amnestiebeweging en later de culturele... Lees meer , via Berlijn naar de Zweedse hoofdstad. Joris & Co werden echter wandelen gestuurd door Huysmans, die niet gediend was van contacten met activisten. Joris werd bovendien gedesavoueerd door de Antwerpse federatie van de Belgische Werkliedenpartij (BWP).

Vanaf juni 1917 gaf Joris in Antwerpen mee het activistische weekblad De Nieuwe Tijd De Nieuwe Tijd (1917-1918)
De Nieuwe Tijd (1917-1918) was tijdens WOI het blad van de Antwerpse minderheidssocialisten. Het pleitte voor Vlaams zelfbestuur en wilde met steun van het Duitse bezettingsbestuur een p... Lees meer (1917-1918) uit, dat werd gefinancierd door de Duitse bezetter. In september 1918 werd hij lid van de Commissie van Zaakgelastigden Commissie van zaakgelastigden
De Commissie van Zaakgelastigden (1918) was een activistisch bestuursorgaan dat de Duitse bezetter adviseerde. De commissie werd in de zomer van 1918 ingesteld, ter vervanging van de afge... Lees meer , die zowel het activisme in België afhandelde als de (poging tot ) voortzetting ervan in het buitenland voorbereidde.

Na 1918

Joris week aan het einde van de Eerste Wereldoorlog uit naar Amsterdam. Na de Uitdovingswet Uitdovingswet
Lees meer van 1929 kwam hij terug naar Antwerpen, waar zijn echtgenote Anna Nellens (1871-1926) – met de hulp van Maurits de Meyer De Meyer, Maurits
Maurits de Meyer (1895-1970) was tijdens de Eerste Wereldoorlog student aan de vernederlandste Gentse universiteit. Daarna was hij directeur van de Standaard Boekhandel en medeorganisator... Lees meer - na de vlucht naar Nederland van haar man de boekhandel ’t Kersouwken had voortgezet.

Joris engageerde zich bij de Socialistische Arbeiders Radio Omroep voor Vlaanderen en werd hoofdredacteur van het onafhankelijke weekblad Radiopost (1927-1936). Boekhandel 't Kersouwken hield op te bestaan in 1935.