Lutkie, Wouter
Wouter Lutkie (1887-1968) was een Noord-Brabantse katholieke priester die de Groot-Nederlandse gedachte verdedigde en voorstander was van het corporatisme en Italiaanse fascisme.
Wouter Lutkie was de zoon van een importeur van overzeese runderhuiden. Lutkie volgde de handelsopleiding aan het Canisiuscollege in Nijmegen, maar brak deze studie voortijdig af, naar eigen zeggen wegens de zwakke gezondheid van zijn vader. Vervolgens werd hij actief in de familiezaak, eerst in Luik en later in Rijen. Lutkie had een voorliefde voor de Letteren, en studeerde in zijn vrije tijd privatim filosofie en schoolde zich in het Engels, Frans, Spaans en Latijn. Later zou hij ook overtuigd esperantist worden.
Sterk francofiel aangelegd raakte Lutkie in de jaren 1910 onder invloed van Franse katholieke denkers zoals Leon Bloy en Ernest Hello, wier politiek geëngageerde katholicisme hem diep beïnvloedde. Hiernaast werd ook de ontmoeting met Hendrik Moller Moller, Hendrik
Hendrik Moller (1896-1940) was tussen 1900 en 1940 een van de voornaamste culturele voormannen in het katholieke volksdeel van Nederland. Via onderwijsvernieuwing, studentenverenigingen ... Lees meer bepalend. Beiden vonden elkaar in hun kritiek op het democratisch denken, een strenge geloofshouding en een voorliefde voor taal – zowel Moller als Lutkie hanteerden de toen vernieuwende Kollewijn-spelling. Lutkie besloot in 1909 voor priester te studeren, achtereenvolgens aan het kleinseminarie Beekvliet in Sint-Michielsgestel en later het grootseminarie in Haaren. Lutkie werd in 1919 priester voor het bisdom ’s Hertogenbosch. Hij zou slechts kort in de zielzorg actief zijn, als kapelaan in Gemonde. Op eigen verzoek trok hij zich vanaf het voorjaar 1922 terug op het landgoed van de familie Ras-Eerenbeemt in het Brabantse Nuland. Lutkies band met bisschop A.F. Diepen was gespannen, wat niet los te zien viel van zijn steun voor Moller. Samen met Gerard Knuvelder schaarde Lutkie zich achter de Groot-Nederlandse Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer idealen die Moller in de Brabantse studentenvereniging Sint-Leonardus inbracht. Ze voerden openlijk campagne toen hij zijn positie als rector van de Rooms-Katholieke Leergangen moest neerleggen.
De spanningen met de bisschop liepen op toen Lutkie, onder invloed van de Oostenrijkse filosoof Richard Kralik, het katholieke integralisme ging verdedigen en hij met Moller plannen maakte voor een nieuw tijdschrift voor katholieke idealistische jongeren, getiteld Vreugde. Vanaf 1922 nam zijn kritiek op het democratische denken toe en vatte hij sympathie op voor het Italiaanse fascisme en zijn leider Mussolini. Lutkie verdedigde diens invulling van het corporatisme Corporatisme
Het corporatisme was in het interbellum, vooral in de crisisjaren 1930, een wijdverspreid, maar tegelijk vaag alternatief maatschappelijk en politiek model. Na de Tweede Wereldoorlog zou ... Lees meer onder het pseudoniem ‘exspectans’ in Katholieke Staatkunde, een blad dat door het bisdom zou worden afgewezen. In de jaren 1926 tot 1930 versterkte Lutkie zijn contacten met Mussolini, die hij net zoals de schilder Jan Toorop bewonderde op zowel artistieke als politieke gronden.
Vanaf 1930 redigeerde Lutkie het tijdschrift Aristo Aristo
Aristo (1930-1964) was een conservatief-katholiek Nederlands maandblad, dat sympathiseerde met het Verdinaso en het Italiaanse fascisme. Lees meer , waar regelmatig Vlamingen in publiceerden en waarmee hij de ideeën van de Groot-Nederlandse historicus Frederik C. Gerretson Gerretson, Frederik C.
Frederik Carel Gerretson (1884–1958) was een Nederlandse historicus, zakenman en politicus, die vanuit zijn Groot-Nederlandse overtuiging het Vlaams-nationalisme trachtte te beïnvloeden.... Lees meer hoopte te verspreiden. Aristo steunde de Vlaamse emancipatiestrijd en zag de provincie Noord-Brabant als een soort brug tussen Holland en Vlaanderen, zoals Lutkie schreef in ‘Vlaanderen-Holland-Brabant’ (Aristo-, 1930). Vanuit zijn francofiele aanleg had hij vooral sympathie voor de Bourgondische idee van Joris van Severen Van Severen, Joris
Joris van Severen (1894-1940) is vooral bekend als de oprichter en leider van het fascistisch geïnspireerde Verdinaso (Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen). Medio jaren 1930 verru... Lees meer . Medio jaren 1930 onderhield hij intensieve contacten met diens Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen
Het Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen (Verdinaso) (1931-1941) was een fascistisch geïnspireerde beweging onder leiding van Joris van Severen, die een staats- en maatschappijherv... Lees meer (Verdinaso). Minder sterk was Lutkies sympathie voor de opvattingen van Arnold Meijer Meijer, Arnold
Arnold Meijer (1905-1965) was Nederlandse fascist en Groot-Nederlander. Hij was de oprichter van Zwart Front (1934-1940) en Nationaal Front (1940-1941). Lees meer . Hoewel hij deze katholieke Nederlandse fascist 1932 steunde bij de publicatie van Wij vergaan, vormde Meijers sympathie voor het Duitse nationaalsocialisme voor Lutkie een struikelsteen. Om dezelfde reden wees de priester de Nationaal-Socialistische Beweging Nationaal-Socialistische Beweging
De Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) was een Nederlandse politieke partij, op 14 december 1931 opgericht en geleid door Anton Mussert. Lees meer (NSB) van Anton Mussert Mussert, Anton
Anton Mussert (1894-1946) was een Nederlandse politicus. Hij was de oprichter en leider van de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB). Lees meer af. In 1933 verbood bisschop Diepen Lutkie om het fascisme te bevorderen, wat deze naast zich neerlegde. Zo bleef hij nauw in contact staan met de entourage van Mussolini. Vanaf 1938 kwam er gestaag verandering in deze goede verhouding, toen Lutkie de alliantie van Mussolini met Nazi-Duitsland betreurde als de teloorgang van het fascisme.
Aristo stelde zich tijdens de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer afstandelijk op tegenover de Duitse bezetter, die het tijdschrift in 1943 verbood. Tijdens de oorlog richtte Lutkie zich op het lesgeven in besloten kring in Nuland, en spande hij zich in om geïnterneerden door de Duitse bezetter vrij te krijgen. Na de oorlog zette Lutkie Aristo verder, zonder daarbij zijn fascistische overtuigingen bij te stellen.
Werken
— bijdragen in Aristo.
— Wereld-taal, ‘s-Hertogenbosch 1909.
— Nooddruft en liefdedrang, Tilburg, 1920.
— Christen-synthese, 1921.
— Dokter Moller,  Tilburg, 1921.
— Esperanto, Amsterdam, 1921.
— Herleving, Oisterwijk, 1923.
— met V. Cleerdin, Richard Kralik, Oisterwijk, 1926.
— Leekenreligio, Oisterwijk, 1927.
— De man ’n man, Oisterwijk, 1927.
— Van Toorop naar Mussolini, Oisterwijk, 1928.
— Dwazen, Oisterwijk, 1931.
— Italië dat mijn hart heeft. Gesprekken met Mussolini, Oisterwijk, 1934;
— Het derde stadium, in: F.C. Gerretson (red.), Charter van het Nederlandsche Volksfascisme, Oisterwijk, 1934.
— De partijen en de Nieuwe Orde, in: F.C. Gerretson (red.), Charter van het Nederlandsche Volksfascisme, Oisterwijk, 1934.
— Van boven af, Oisterwijk, 1935.
— Brood en woord, Oisterwijk, 1937.
— Onze rol spelen..., Nuland, 1963.
— De weelde.
Literatuur
— H. van Lieshout, Onze onevenwichtige jongeren, Tilburg 1934.
— L.J. Rogier, Katholieke herleving, ’s-Gravenhage, 1956.
— W. Zaal, De herstellers. Lotgevallen van de Nederlandse fascisten en van Wouter Lutkie’s tijdschrift Aristo, Utrecht, 1966.
— A.A. de Jonge, Crisis en critiek der democratie, 1968.
— W. Zaal, De Nederlandse fascisten, Amsterdam, 1973.
— L.M.H. Joosten, Katholieken en fascisme, 19822.
— H. de Valk, en N. Nelissen, Het Mussolini-regime en de Nederlandse fascisten, in: M. Dumoulin en J. Willequet (red.), Aspects des relations de la Belgique, du Grand-Duché de Luxembourg et des Pays-Bas avec l’Italie, 1925-1940, Brussel, 1983, pp. 207-249.
— L. Buning, Lutkie, Wouterus Leonardus, in: BWN.
— J.P. de Valk, Roomser dan de paus? Studies over de betrekkingen tussen de Heilige Stoel en het Nederlands katholicisme, 1815-1940, Nijmegen, 1998.
— G.R. Zondergeld, Een kleine troep vervuld van haat. Arnold Meijer en het Nationaal Front, 1986.
— W. Huberts, Er moest iets nieuws komen! Getuigenissen van Nederlandse fascisten 1940-1950, Nijmegen, 2019.
— W. Huberts, Wouter Lutkie, priester en fascist, 1887-1968, Amsterdam, 2022.