Swertvaeger, Irma
Irma Swertvaeger (1904-1945) werd terechtgesteld nadat zeven verzetslieden om het leven kwamen na haar tussenkomst bij Duitse soldaten, om haar door het Geheim Leger gevangen genomen zoon te bevrijden. Ze werd een symbool in de herinnering van de repressierechtspraak.
De gebeurtenissen
Irma Swertvaeger trouwde in 1924 met Henri Laplasse, met wie zij in Oostduinkerke een hoeve uitbaatte. De familie was actief in de collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer . Vader Henri militeerde in het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer (VNV), zoon Fred en dochter Angèle waren lid van de Nationaal-Socialistische Jeugd Vlaanderen Nationaal-Socialistische Jeugd Vlaanderen
Lees meer (NSJV). Fred sloot later aan bij de Fabriekswacht. Swertvaeger zelf was bij geen enkele vereniging aangesloten. Op 21 december 1944 werd zij door de krijgsraad in Brugge ter dood veroordeeld wegens verraad en verklikking. Ze werd ervan beschuldigd dat door haar tussenkomst bij Duitse soldaten, om haar door het Geheim Leger gevangengenomen zoon te bevrijden, zeven verzetslieden om het leven kwamen. Op 10 februari 1945 bevestigde het krijgshof in Gent de doodstraf. Swertvaeger werd op 30 mei 1945 in Brugge terechtgesteld.
Symbool van de repressie
Al snel werd Swertvaeger vooral voor Vlaams-nationalisten een symbool: zij zou het slachtoffer geweest zijn van een repressierechtspraak die niet correct en onrechtvaardig was en als dusdanig model stond voor het grootste deel van de repressie Repressie
Lees meer . De publicatie van haar gevangenisdagboek bij NV Luctor Luctor
Lees meer in 1947, op initiatief van Walter Bouchery Bouchery, Walter
Walter Bouchery (1908-1961) was een Antwerpse advocaat, die achtereenvolgens actief was in de studenten- en jeugdbeweging (AKVS en AVNJ). Na de oorlog zou hij in de Vlaamse beweging voora... Lees meer en met een voorwoord van journalist en voormalig verzetsstrijder Louis de Lentdecker De Lentdecker, Louis
Louis de Lentdecker (1924-1999) was tijdens de Tweede Wereldoorlog actief in het gewapend verzet, maar toonde als rechtbankverslaggever ten tijde van de processen tegen collaborateurs beg... Lees meer , bevestigde dit beeld. In 1970 werd het dagboek heruitgegeven door De Nederlandsche Boekhandel De Nederlandsche Boekhandel
De Nederlandsche Boekhandel was een Antwerpse boekhandel en uitgeverij die in 1892 werd opgericht. In 1986 werd ze omgedoopt tot Uitgeverij Pelckmans en vandaag opereert ze onder de naam... Lees meer , met een inleidende studie door Karel van Isacker Van Isacker, Karel
Karel van Isacker (1913-2010) was priester van de Sociëteit van Jezus, historicus, publicist, hoogleraar UFSIA, advocaat, volksvertegenwoordiger voor de katholieke partij (1919) en minist... Lees meer . Het onderzoek van de historicus gaf nieuw voedsel aan polemieken en zorgde tevens voor parlementaire initiatieven. Van Isacker betwijfelde of het onderzoek en het proces tegen Swertvaeger wel correct verlopen waren en richtte in dat verband zijn pijlen vooral op krijgsauditeur Jean Vossen, die de doodstraf geëist had. Op initiatief van minister van Justitie Alfons Vranckx Vranckx, Alfons
Alfons Vranckx (1907-1979) was een hoogleraar rechten en een socialistische politicus met een Vlaamsgezinde overtuiging, die zich op diverse gebieden inzette voor de ‘Vlaamse zaak’, maar ... Lees meer kon Van Isacker op 22 juni 1970, samen met de parlementsleden van de Volksunie Volksunie
Tussen 1954 en 2001 bepaalde de Volksunie (VU) als Vlaams-nationalistische partij mee de politieke evolutie in België, van unitaire staat tot federaal koninkrijk. Ze groeide uit tot de tw... Lees meer (VU) Mik Babylon Babylon, Mik
Mik Babylon (1935-2006) was actief in de Volksunie (VU), onder meer als volksvertegenwoordiger en gemeenteraadslid in Roeselare. Hij werd bekend om zijn uitdagende en spectaculaire stijl.... Lees meer , Jo Belmans, Edgard Bouwens Bouwens, Edgard
Edgard Bouwens (1927-1926) was als politicus actief in de Volksunie, onder meer als senator. Zijn interesse ging vooral uit naar het leger, taaltoestanden en onderwijs. Lees meer en Maurits Coppieters Coppieters, Maurits
De progressieve Vlaams-nationalist en christelijke humanist Maurits Coppieters (1920-2005) was vanaf het midden van de jaren 1960 een van de boegbeelden van de Volksunie (VU). Lees meer , parlementslid van de Christelijke Volkspartij Christelijke Volkspartij
Lees meer Paul de Vlies en De Lentdecker het dossier inkijken. In een tweede publicatie (1971) trok Van Isacker opnieuw hard van leer tegen Vossen.
Een tweede proces
Auditeur-generaal John Gilissen gelastte daarop substituut-auditeur-generaal Jacques Maes een nieuw onderzoek te doen. Tussen 1971 en 1976 stootte Maes op een aantal nieuwe elementen, die mogelijk aanleiding konden geven tot de herziening van het proces. Zijn bevindingen werden door de opeenvolgende ministers van Justitie evenwel niet gehonoreerd. In de loop van de jaren 1970 vroegen de echtgenoot en kinderen van Swertvaeger wel om eerherstel. De aanvraagprocedure viel evenwel stil na het overlijden van één van de advocaten.
In 1993 werd het dossier voor een aanvraag tot herziening van het proces door minister van Justitie Melchior Wathelet ter hand genomen, na aandringen van onder anderen gewezen VU- senator Guido van In Van In, Guido
Guido van In (1930-2020) was een van de grondleggers van de Volksunie in Brugge en was in de jaren 1970 en 1980 senator voor die partij. Hij legde zich niet enkel toe op communautaire dos... Lees meer en VU-senator Jan Loones Loones, Jan
Jan Loones (1950) was advocaat en senator voor de Volksunie (VU) en Vlaams parlementslid voor de Nieuw-Vlaamse Alliantie (N-VA). Lees meer . Deze laatste was gemeenteraadslid (en later schepen) van Koksijde en de zoon van de oorlogsburgemeester (1942-1944) en burgemeester (1965-1977) van Oostduinkerke. Op 16 maart 1994 diende Wathelet een aanvraag tot herziening in bij procureur-generaal Jacques Vélu van het hof van cassatie. Bij deze beslissing kan het algemeen maatschappelijk klimaat naar aanleiding van de 50ste verjaardag van het einde van de bezetting niet veronachtzaamd worden. De oproep van koning Boudewijn van Saksen-Coburg, Boudewijn I
Boudewijn (1930-1993) moest als gevolg van de koningskwestie op jonge leeftijd en onvoorbereid zijn vader opvolgen. Zijn koningschap werd getekend door de Congolese dekolonisatie, staatsh... Lees meer tot verzoening en het door premier Jean-Luc Dehaene Dehaene, Jean-Luc
Lees meer in het vooruitzicht gestelde 'signaal' hiertoe, hebben mogelijk de herziening bevorderd. De niet-aflatende campagne, waarbij vooral het Taal Aktie Komitee Taal Aktie Komitee
Het Taalaktiekomitee (TAK) (1972) is een partijpolitiek-onafhankelijke Vlaams-nationalistische actiegroep met – zeker tot in de jaren 1990 – als handelsmerk ludieke stunts en verrassende ... Lees meer en de Vlaamse Volksbeweging Vlaamse Volksbeweging
De Vlaamse Volksbeweging (VVB) was een Vlaams-nationalistische drukkingsgroep, die werd opgericht in 1952 en tot het begin van de jaren 1970 een breder publiek mobiliseerde voor Vlaamsge... Lees meer het voortouw namen, hadden van Swertvaeger een symbool van de 'ontspoorde repressierechtspraak' gemaakt in de ogen van een brede Vlaamsgezinde opinie. Na onderzoek werd op 30 mei 1995 het arrest van het krijgshof van 1945 vernietigd. Op 7 december 1995 begon het Militair Gerechtshof in Brussel onder grote belangstelling met het proces over te doen.
Het geval-Swertvaeger werd door voorstanders van de herziening aangegrepen als een test. Zij hoopten dat een eventuele vrijspraak als breekijzer zou dienen om andere processen te laten herzien, en dat die zou aantonen dat de repressie op alle gebied nefast was. Tegenstanders van de herziening vreesden dat een vrijspraak de poort zou openzetten voor een opleving van extreemrechts en voor het verlenen van amnestie Amnestie
Lees meer voor gewezen collaborateurs.
Het arrest van 14 februari 1996 bevestigde evenwel het eerste vonnis, maar hield wel rekening met de verzachtende omstandigheid dat Swertvaeger gehandeld had uit bezorgdheid om haar zoon. De doodstraf (inmiddels afgeschaft in België) werd omgezet naar levenslang. Het arrest betekende een teleurstelling voor de verdedigers van Swertvaeger. De publieke belangstelling voor haar geval doofde langzaam uit.
Literatuur
Het dagboek van vrouw Laplasse, gefusilleerd te Brugge op 29 mei 1945, 1947.
– E. de V., Uit het dossier van 't Pallieterke. Irma Laplasse, in: ’t Pallieterke, 27 mei 1965 en 3 en 10 juni 1965.
– K. van Isacker, De Zaak Irma Laplasse. Stukken voor een dossier, 1970.
– K. van Isacker, Het dossier Irma Laplasse, 1971.
– K. van Isacker, Irma Laplasse: haar gevangenisdagboek; de kritiek van haar strafdossier, 1994.
– M. Reynebeau, Irma's kleine oorlog, in: Knack, jg. 24, 1994, nr. 9, pp. 12- 15.
– W. Moons, Het proces-Irma Laplasse, 1996.
– J.-M. Pylyser, Arrest na executie. De ontmaskering van een politieke intrige, 1996.
– J. Anthierens, Zonder vlagvertoon, Van Halewyck, 1998.
– J. Anthierens, Les liaisons dangereuses d’Irma Laplasse… et de la Flandre, 1996.
– J.-M. Pylyser, Verzwegen schuld. Het 'drama' Irma Laplasse, 2009.
– F. Seberechts, Laplasse (eig. Swertvaeger) Irma, geraadpleegd op: https://www.belgiumwwii.be/nl/belgie-in-oorlog/persoonlijkheden/laplass…, geraadpleegd op 17/10/2023.