De Nieuwe

Het eerste nummer verscheen op Goede Vrijdag 3 april 1964, exact één week na het laatste nummer van De Linie De Vlaamse Linie
Lees meer , dat kort daarvoor failliet was gegaan en was er de facto de rechtsopvolger van. Op 9 maart 1964 hadden de leken-redacteuren van De Linie de naamloze vennootschap De Nieuwe Pers opgericht. Mark Grammens Grammens, Mark
Mark Grammens (1933-2017) was van het begin van de jaren 1960 tot enkele jaren vóór zijn overlijden een Vlaamsgezinde opiniemaker in Vlaanderen: aanvankelijk via het weekblad De Nieuwe, l... Lees meer , politiek redacteur van De Linie, werd aangesteld als directeur en hoofdredacteur van De Nieuwe. Hoewel in het eerste nummer werd benadrukt dat het niet om een voortzetting van De Linie ging, was De Nieuwe wel degelijk de opvolger van het teloorgegane jezuïetenweekblad. Heel wat medewerkers en redacteuren van De Linie stapten over naar De Nieuwe.

Forum voor onafhankelijke journalistiek

De Linie werd bij het verdwijnen gedrukt op 15.000 exemplaren. Over de oplage van De Nieuwe lopen de meningen uiteen. Vast staat dat het blad commercieel en financieel nooit een succes was. Na zijn kruistocht tegen het Egmontpact Gemeenschapspact
Het Egmontpact of Egmontakkoord maakt samen met de Stuyvenbergakkoorden deel uit van het zogenaamde Gemeenschapspact, dat de definitieve pacificatie van de communautaire problemen tot doe... Lees meer in 1977-1978 verloor het een pak abonnees en daalde ook de losse verkoop. De Nieuwe genoot gedurende meer dan 20 jaar echter wel veel aanzien, niet het minst in het politieke en het journalistieke milieu en was een persstem die werd gehoord en beluisterd. Grammens ontpopte zich met ‘zijn’ De Nieuwe in Vlaanderen als een ‘maïtre à penser’ voor een generatie die vanaf de jaren 1960 de verzuiling en de geijkte paden achter zich liet.

Het blad stelde zich nadrukkelijk onafhankelijk op, los van welke politieke partij ook. Het richtte zich tot een intellectueel publiek met een sterke politiek-maatschappelijke belangstelling of engagement en plaatste ook de culturele bijdragen in een socio-politieke context. De Nieuwe werd de vreemde eend in de bijt in de Vlaamse media en hoofdredacteur Grammens, die in Groot-Brittannië als journalist had gewerkt, spiegelde zich sterk aan de Angelsaksische perstraditie. Gevestigde machten werden scherp bekritiseerd en ter verantwoording geroepen.
Vanaf de late jaren 1960 vormde De Nieuwe een leerschool en platform voor kritische en onafhankelijke journalisten, die later naam en faam verwierven, zoals Johan Anthierens (1937-2000) en Frans Verleyen (1941-1997). Cartoonist Gerard Alsteens (GAL) verzorgde een tijdje de lay-out en bleef tot op het einde de vaste tekenaar/cartoonist. Zijn schoonzus, schrijfster Brigitte Raskin, was van 1971 tot 1976 journaliste en redactiesecretaresse en bleef daarna geregeld voor het blad schrijven.

Spreekbuis van het linkse flamingantisme

Grammens, die vooral in zijn editorialen de politieke lijn van het blad uitzette, pleitte voor een samengaan van Vlaamse en socialistische beweging en bestreed de volgens hem arrivistische mentaliteit van de toenmalige Vlaamse elite. Na ‘Leuven Vlaams’ en ‘Mei ‘68’ werd hij hierin bijgetreden door een jonge generatie medewerkers met een linkse oriëntering, zogeheten ‘achtenzestigers’, die de (Leuvense) studentenrevolte van meer of minder dichtbij hadden meegemaakt. De Nieuwe werd zo dé spreekbuis van het linkse flamingantisme en van een welbepaald maatschappijkritisch radicalisme. Inzake de internationale politiek werd dezelfde kritische objectivering voorgestaan, wat ertoe leidde dat het gebruikelijke, polariserende Koude Oorlogdenken niet aan de orde was en dat de strategie en het optreden van de NAVO en de VSA even kritisch werden benaderd als die van andere allianties en grootmachten. 

Al heel vroeg in zijn bestaan werd De Nieuwe afgestraft voor een té concrete stellingname. Bij de parlementsverkiezingen van mei 1965 probeerden de zogeheten Vlaamse Demokraten Vlaamse Demokraten
De Vlaamse Demokraten was de naam van een groep rond Antoon Roosens, Staf Verrept en Roger Bourgeois. Ze kwamen uit de sociaal-flamingante, niet-partijpolitieke Vlaamse beweging en probee... Lees meer via een frontvorming de Volksunie Volksunie
Tussen 1954 en 2001 bepaalde de Volksunie (VU) als Vlaams-nationalistische partij mee de politieke evolutie in België, van unitaire staat tot federaal koninkrijk. Ze groeide uit tot de tw... Lees meer (VU) te verbreden en te verlinksen. Tot die groep behoorden twee van de initiatiefnemers van De Nieuwe, Staf Verrept Verrept, Staf
Staf Verrept (1921-1985) engageerde zich op jonge leeftijd in de Dietse jeugdbeweging. Als sociaal-flamingant richtte hij in de jaren 1960 mee de Vlaamse Demokraten op. Lees meer en Antoon Roosens Roosens, Antoon
Antoon Roosens (1929-2003) was een flamingantisch en links georiënteerd denker, opiniemaker, publieke intellectueel en (para)politicus, die zijn hele leven consequent heeft geprobeerd om ... Lees meer . De rechtervleugel in de Volksunie en de partijvoorzitter schoten de beoogde frontvorming echter af. Grammens schreef zijn ergernis over de ontwikkelingen in de VU uit op de frontpagina: ‘Wij willen niet een Vlaanderen, maar een schoon Vlaanderen’. Het stuk kostte De Nieuwe een pak abonnees, die de VU niet afgeschreven wilden zien als ‘een partij zoals de andere’.

Vanaf het midden van de jaren 1960 startte De Nieuwe met een operatie doorbraak en evolueerde het van een hoofdzakelijk katholiek weekblad naar een pluralistisch persorgaan. Maar het blad was nooit geliefd in de socialistische volkshuizen, waar ‘flamingant’ geen compliment was en ‘ amnestie Amnestie
Lees meer ’ - een eis van De Nieuwe - werd afgewezen. In het begin van de jaren 1970 kende het blad zijn glorietijd. Nieuwe linkse en progressieve stromingen en een bescheiden progressistische flamingantische achterban vormden de kern van het lezerspubliek. Het ontwikkelde zich echter niet tot de stem van de nieuwe (radicaal-linkse) emancipatie- en vormingsbewegingen, die meestal de flamingantische invalshoek van De Nieuwe niet deelden of zelfs afwezen en die ook meer algemeen een ander soort politiek activisme voorstonden dan Grammens en zijn medewerkers. Tegelijk positioneerde het blad zich als een kritische observator van de VU, die na 1970 haar electoraal hoogtepunt beleefde. Elke vorm van compromisbereidheid en salonfähigkeit van die partij maakte Grammens met de grond gelijk.

Moeilijkheden en einde

Omstreeks dezelfde tijd werd De Nieuwe nog meer dan vroeger vereenzelvigd met hoofdredacteur Grammens. Hij schreef het blad in belangrijke mate vol, zeker wat betreft politieke aangelegenheden in de brede zin van het woord. Grammens probeerde weliswaar de stok door te geven en de navelstreng door te knippen, maar telkens opnieuw liep dat faliekant af, ook al omdat hij de controle over het blad niet kon loslaten. Zo probeerde Karel Anthierens, broer van Johan, het in 1974 heel even als hoofdredacteur. Ook het interregnum van Rita Mulier in 1976 was van korte duur en mislukte omdat Grammens haar niet de ruimte gaf om het blad te heroriënteren. De Nieuwe zonder Grammens bleek niet te kunnen. Grammens was De Nieuwe en De Nieuwe was Grammens.

Het blad kende vanaf het eind van de jaren 1970 grotere financiële moeilijkheden. Binnen de redactie ontstonden ook meer en meer interne inhoudelijke en ideologische conflicten, vooral vanwege de kruistocht van hoofdredacteur Grammens en zijn redactiesecretaris Piet de Moor tegen het Egmontpact Gemeenschapspact
Het Egmontpact of Egmontakkoord maakt samen met de Stuyvenbergakkoorden deel uit van het zogenaamde Gemeenschapspact, dat de definitieve pacificatie van de communautaire problemen tot doe... Lees meer (1977) en de regeringsdeelname van de Volksunie. Iedereen die bereid was om kritiek te spuien op het Egmontpact en de regering Tindemans Tindemans, Leo
De Vlaamse christendemocraat Leo Tindemans (1922-2014) leidde vier Belgische regeringen. Hij werd nadien CVP-voorzitter en later ook minister van Buitenlandse Zaken. Als minister van Geme... Lees meer , ongeacht of hij of zij van extreemrechtse of extreemlinkse signatuur was, kreeg een forum in De Nieuwe. Na verloop van tijd ontspoorden de meningsverschillen dusdanig dat een groot deel van de redactie afhaakte. Ten slotte greep de raad van bestuur van De Nieuwe in en werd Grammens ontslagen.

De Moor, die midden 1979 het blad had verlaten, werd teruggehaald en tot hoofdredacteur aangesteld. De Nieuwe vervelde tot een blad met een enorme cultuurbijlage maar een slinkende politieke slagkracht. In de periode 1982-1983 was het dermate verlieslatend dat geldschieter Martin Lemmens, die tot de entourage van Hugo Schiltz Schiltz, Hugo
Hugo Schiltz (1927-2006) was een advocaat en politicus voor de Volksunie. Hij zetelde in de Antwerpse gemeenteraad, de Kamer en maakte deel uit van een Vlaamse Regering. Hij zetelde in he... Lees meer (VU) behoorde, de kans wilde grijpen om het blad over te nemen. Uit protest tegen dit mogelijke verlies aan redactionele onafhankelijkheid namen hoofdredacteur De Moor en een deel van de redactie in april 1984 ontslag. De VU koppelde in juni 1984 via het Kantoor Mediabemiddeling, met mensen uit de entourage van Hugo Schiltz, een kapitaalinbreng aan de eis dat Grammens, die zich na de hetze tegen het Egmontpact en de toenmalige VU-voorzitter, weer met Schiltz had verzoend, als hoofdredacteur zou terugkeren. Zowel tegen de VU-overname als de terugkeer van Grammens rees verzet van een minderheidsfractie van linkse flaminganten binnen de groep van aandeelhouders. Paul Eyben (1926-1995), Roger Bourgeois Bourgeois, Roger
Roger Bourgeois (1928-2023) was een van de boegbeelden van de Vlaamse Demokraten, sociaal-flaminganten die bij de parlementsverkiezingen van 1965 een poging ondernamen om een kartel met d... Lees meer , Willy Courteaux (1924-2017) en Antoon Roosens (1929-2003) wilden het blad een onafhankelijke links-progressieve koers laten varen en dus buiten de bevoogding van de VU houden. Toen bleek dat zij een minderheid vertegenwoordigden, namen ze in juni 1984 ontslag uit de beheerraad. De Nieuwe Pers werd ontbonden.

Dit maakte de weg vrij voor de overname van het blad door de entourage van Schiltz. Grammens werd opnieuw even (een klein jaar) hoofdredacteur. Nadien volgde Henri Floris Jespers (1944-2017), auteur-publicist en perschef van toenmalig Vlaams gemeenschapsminister Schiltz, hem op. Of er al dan niet van de kant van de kringen rond Schiltz en de VU druk werd uitgeoefend op de journalistieke lijn van het blad, is niet geheel duidelijk. De reddingsoperatie mocht echter niet baten, want de verkoopcijfers bleven stagneren. De Nieuwe had niet meer de ongebonden uitstraling en soms provocerende aantrekkelijkheid van vroeger. Het blad had zichzelf overleefd en in augustus 1986 verdween het definitief.