Tindemans, Leo

Leo Tindemans werd op 16 april 1922 geboren in het Waaslandse Zwijndrecht als zoon van een technicus van de Antwerpse haven. Zijn jeugdjaren – ‘tot 1940 beleefde ik een heerlijke tijd’, schrijft hij in zijn memoires – werden gekleurd door zijn engagement bij de scouts. Dat vulde aan wat gezin en school niet altijd konden brengen, en het leerde hem wat ‘sociabel zijn’ betekent.

Zijn universitaire studies werden onderbroken door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. Tindemans behoorde tot de rekruteringsreserve die door de Belgische overheid werd opgeroepen om te evacueren, eerst naar het westen van het land en daarna naar Frankrijk. Hij zou pas na de oorlog zijn legerdienst vervullen in het bezettingsleger in Duitsland.

Na zijn terugkeer uit Frankrijk studeerde hij handelswetenschappen aan de Sint-Ignatius Handelshogeschool in Antwerpen, en nadien behaalde hij aan de universiteit van Gent een licentiaat in de economische wetenschappen. Jaren later behaalde hij nog een licentiaat in de politieke en sociale wetenschappen aan de KU Leuven.

Studiedienst van de CVP-PSC

Na omwegen als journalist bij Gazet van Antwerpen Gazet van Antwerpen
De krant Gazet Van Antwerpen verschijnt sinds 1891 en betoonde van bij de start belangstelling voor de Vlaamse beweging. Aanvankelijk werd de Antwerpse Meetingpartij gesteund en later Fra... Lees meer en als ambtenaar op het ministerie van Landbouw werd hij in 1953 aangezocht als secretaris van het Studie- en Documentatiecentrum, het latere Centrum voor Politieke, Economische en Sociale Studies (CEPESS), de studiedienst van de nog unitaire Christelijke Volkspartij - Parti social-chrétien Christelijke Volkspartij
Lees meer . Als medewerker van het Studiecentrum voerde hij mee de pen voor het Sleutelplan waarmee de CVP naar de verkiezingen van 1 juni 1958 trok. Het plan zou worden uitgevoerd door de minderheidsregering geleid door premier Gaston Eyskens Eyskens, Gaston
Gaston Eyskens (1905-1988) was een Vlaamsgezinde katholieke econoom en politicus, die onder andere eerste minister was ten tijde van de Koningskwestie en aan de basis lag van de eerste st... Lees meer .

Partijsecretaris

Nog in 1958 werd Tindemans nationaal secretaris van de partij, wat hij bleef tot 1966. In 1961 trad hij de Kamer van Volksvertegenwoordigers binnen als opvolger van de overleden Frans van Cauwelaert Van Cauwelaert, Frans
Frans van Cauwelaert (1880-1961) was een Vlaamsgezinde katholieke politicus, die een hoofdrol speelde in de vernederlandsing van het openbare leven in Vlaanderen. Van Cauwelaert lag in 19... Lees meer . Tot 1989 zetelde hij onafgebroken in de Kamer. Door het dubbelmandaat maakte hij van 1971 tot 1980 deel uit van de Cultuurraad voor de Nederlandse Cultuurgemeenschap Cultuurraad voor de Nederlandse Cultuurgemeenschap
Lees meer , om dan vanaf 1981 tot 1989 ook te zetelen in de Vlaamse Raad, de voorloper van het Vlaams Parlement Vlaams Parlement
Het Vlaams Parlement is de parlementaire vergadering van de Vlaamse deelstaat in het federale België. Zijn geschiedenis kent drie grote fasen: de periode van de Cultuurraad voor de Neder... Lees meer .

Net voor zijn intrede in de Kamer trouwde hij met Rosa Naesens, die de moeder werd van zijn vier kinderen. Het gezin vestigde zich in Edegem waar Tindemans van 1965 tot 1968 het burgemeesterschap opneemt. Als minister bleef hij er titelvoerend burgemeester en dat tot 1973.

Als partijsecretaris werkte hij nauw samen met de toenmalige partijkopstukken: Gaston Eyskens, Theo Lefèvre Lefèvre, Theo
Theo Lefèvre (1914-1973) was een advocaat en politicus voor de Christelijke Volkspartij. Hij zetelde in de Kamer en was minister en premier in een periode van belangrijke wetgevende initi... Lees meer , Paul vanden Boeynants Vanden Boeynants, Paul
De rechts-conservatieve christendemocraat Paul vanden Boeynants (1919-2001) werd twee keer premier, in 1966-1968 en in 1978-1979. Tegelijk drukte hij zijn stempel op het bestuur van de st... Lees meer , Paul-Willem Segers Segers, Paul-Willem
Paul-Willem Segers (1900-1983) was secretaris van het ACW en achtereenvolgens KVV- en CVP-politicus, die na de Tweede Wereldoorlog verschillende ministerposities bekleedde. Hij was betrok... Lees meer en de leider van de Christelijke vakbond ACV, August Cool. Het was via Lefèvre en Cool dat Tindemans ook zijn eerste belangrijke Europese contacten legde met Jean Monnet en diens naaste medewerker, de Nederlander Max Kohnstamm.

In 1962 vertrok hij naar de Verenigde Staten, waar hij uitgenodigd werd voor het Harvard International Seminar, opgericht door historicus William Yandell Ellott en goeddeels gefinancierd door de Amerikaanse inlichtingendienst CIA. De directeur van het seminarie was Henry Kissinger, de pupil van Elliott, met wie Tindemans een blijvend contact zou onderhouden.

Van 1965 tot 1973 was Tindemans de secretaris van de Europese Unie van Christendemocraten. Hij werd naderhand van 1976 tot 1986 voorzitter van de Europese Volkspartij (EVP). Bij de eerste rechtstreekse verkiezingen van het Europees Parlement in 1979 behaalde Tindemans zijn grootste electorale zege met maar liefst 983.000 voorkeurstemmen, waarvan 160.000 in Antwerpen alleen.

Minister van Communautaire Betrekkingen, Landbouw en Middenstand

Het was premier Gaston Eyskens die Tindemans in 1968 opnam in zijn rooms-rode regering als minister van Communautaire Betrekkingen. Zijn Franstalige evenknie werd de Waalse socialist Freddy Terwagne, die na zijn plotse overlijden in 1971 werd vervangen door Fernand Dehousse Dehousse, Fernand
Fernand Dehousse (1906-1976) was hoogleraar in Luik. Hij was politicus voor de Parti Socialiste en betrokken bij de Waalse beweging. Hij toonde zich een voorstander van een federalistisch... Lees meer . In die regering legde Tindemans mee de basis van wat later de gemeenschappen en gewesten zouden worden.

In 1972 werd Tindemans minister van Landbouw en Middenstand in de laatste regering van Gaston Eyskens. Daar voerde hij een akkoord uit dat door de Benelux-landen was gesloten over de afschaffing van de vogelvangst. Die ingreep bezorgde hem de blijvende vijandschap van de toenmalige vicepremier André Cools, een felle voorstander van de vogelvangst.

Eerste minister

Na de kortstondige regering van Edmond Leburton (1973-1974), waarin Tindemans aantrad als vicepremier en minister van Begroting, leidde Tindemans de CVP naar de succesvolle verkiezingen van 1974. In het arrondissement Antwerpen behaalde hij 82.000 voorkeurstemmen. Daarna werd Tindemans premier van een coalitieregering van christendemocraten en liberalen, naderhand versterkt met het Rassemblement wallon (RW) Rassemblement Wallon
Lees meer dat zich verzette tegen een verdere uitbreiding met de Volksunie Volksunie
Tussen 1954 en 2001 bepaalde de Volksunie (VU) als Vlaams-nationalistische partij mee de politieke evolutie in België, van unitaire staat tot federaal koninkrijk. Ze groeide uit tot de tw... Lees meer . Met deze regering werden de gemeentelijke fusies doorgevoerd en werd de wet op de voorlopige gewestvorming goedgekeurd.

Tijdens zijn premierschap werd Tindemans, na overleg met de Franse president Valéry Giscard d’Estaing en de Duitse kanselier Helmut Schmidt, in december 1974 door zijn Europese collega’s belast met een onderzoek over hoe de term ‘ Europese Unie Europa
Lees meer ’ dient te worden geïnterpreteerd. In zijn rapport dat in december 1975 werd gepubliceerd ging Tindemans dieper in op de verdere integratie van Europa, de werking van een rechtstreeks verkozen parlement, de Europese muntunie en de internationale opstelling van de Europese Unie. Aangewakkerd door de heersende recessie riep het rapport een anti-Tindemans Rapport op van de Europese linkerzijde. In eigen land verweet de oppositie de premier zijn regeringsopdracht te verwaarlozen voor zijn Europese missiewerk. Waarop Tindemans repliceerde met zijn bekende boutade: ‘De beste Belgische politiek is de Europese.’

Intussen stremde binnen de regering de door premier Tindemans nagestreefde dialoog van gemeenschap tot gemeenschap. Wanneer de RW-verkozenen zich onthielden bij de stemming over de begroting van Economische Zaken, eiste Tindemans dat hun ministers de regering zouden verlaten. Dat gebeurde niet goedschiks. De premier dwong de ministers Robert Moreau en Pierre Bertrand tot ontslag en herschikte zijn regering. Omdat zijn poging om een herzieningsverklaring van de Grondwet te laten goedkeuren mislukte, legde Tindemans de koning een besluit voor tot ontbinding van het Parlement.

Egmontpact

De verkiezingen van 17 april 1977 draaiden uit op een persoonlijk succes voor Tindemans, die in Antwerpen 134.364 voorkeurstemmen behaalde. Zijn partij CVP won zes Kamerzetels. Vier dagen na de verkiezingen al kreeg Tindemans een formatieopdracht. Ondanks een krappe tweederdemeerderheid kon de regering niet tot een grondwetsherziening overgaan. Maar er bestond een discreet akkoord tussen de christendemocraten en socialisten met de Volksunie en het FDF dat uitliep op het Egmontpact Gemeenschapspact
Het Egmontpact of Egmontakkoord maakt samen met de Stuyvenbergakkoorden deel uit van het zogenaamde Gemeenschapspact, dat de definitieve pacificatie van de communautaire problemen tot doe... Lees meer . Dat moest een einde stellen aan de communautaire confrontaties. Door een aanvaring tussen Tindemans en de voorzitters van de meerderheidspartijen, die hun akkoord wilden doordrukken ondanks een kritisch advies van de Raad van State, liep het Egmontpact in oktober 1978 echter al op de klippen. Tindemans kondigde het ontslag van regering aan tijdens een woelige zitting van de Kamer. Hij drukte daarbij de volksvertegenwoordiging op het hart: ‘Voor mij is de Grondwet geen vodje papier (…)’.

Partijvoorzitter en minister van Buitenlandse betrekkingen

Na een tussentijdse regering geleid door Paul vanden Boeynants behaalde Tindemans bij de verkiezingen van 17 december 1978 opnieuw een persoonlijke zege met 139.000 voorkeurstemmen in het arrondissement Antwerpen en zetelwinst voor de CVP. Wanneer toen nog CVP-voorzitter Wilfried Martens Martens, Wilfried
Lees meer in april 1979 een regering vormde met de socialisten en het FDF, liet Tindemans zich tot partijvoorzitter kiezen. Hij zou dat blijven tot eind 1981. Hij werd minister van Buitenlandse zaken in de regering van Martens die de devaluatie van de Belgische frank zal doorvoeren. In de voorbereiding van die muntoperatie speelde Tindemans, toen nog CVP-voorzitter, een bepalende rol door zijn discrete contacten met vertegenwoordigers van het Internationaal Muntfonds (IMF).

Onder zijn bevoegdheid werd de naam van het departement Buitenlandse Zaken gewijzigd in Buitenlandse Betrekkingen. Tindemans wilde hiermee het buitenlands beleid globaliseren en daarbij de nadruk leggen op de economie. Daarom riep hij ook een Ministerieel Comité voor Buitenlandse Economische Betrekkingen in het leven.

Tindemans bleef minister van Buitenlandse Betrekkingen in de regering-Martens VI. Wanneer gedurende het eerste trimester van 1987 België het voorzitterschap van de Europese Gemeenschap te beurt viel, was dat voor Tindemans een gelegenheid om de Europese idee die hij in zijn rapport van 1975 had verdedigd, verder uit te dragen.

Europese politiek

Nadat hij bij de Europese verkiezingen van 18 juni 1989 opnieuw werd verkozen als lid van het Europees Parlement, nam hij een dag later ontslag als minister van Buitenlandse Betrekkingen. In zijn dagboek schrijft hij: ‘Dit is het einde van mijn ministerieel bestaan en ik ben niet triest.’

Tijdens zijn verblijf in het Europees Parlement bleef hij ijveren voor een echt verenigd Europa en een Europese Grondwet naar Amerikaans voorbeeld. Hij zou dat model en de Atlantische samenwerking met de Verenigde Staten meermaals in boeken en artikelen verdedigen en in zijn colleges Internationale Betrekkingen aan de KU Leuven. Door zijn aanstuwen bleef de EVP de dominerende groep in het Europese Parlement. In 1995 zette hij samen met de Amerikaanse mediamagnaat Ted Turner, de Hongaars-Amerikaanse financier George Soros en de gewezen Franse premier Michel Rocard de schouders onder de oprichting van de in Londen gevestigde International Crisis Group. In 1999 kwam ook een einde aan het Europese mandaat en trok Tindemans zich definitief terug uit het politieke bedrijf. Hij overleed op 26 december 2014.

Bij zijn opneming in 1978 in de West-Vlaamse Orde van ’t Manneke uit de Mane is het schrijver André Demedts Demedts, André
André Demedts (1906-1992) was een Vlaamsgezinde auteur, voordrachtgever en inspirator van literaire organisaties. Zo werd hij in Vlaanderen een belangrijke cultuurdrager. Demedts gold bov... Lees meer die zei: ‘Nooit stond een eerste minister dichter bij zijn volk, nooit stond een volk dichter bij zijn eerste minister.’