Vlaamse Demokraten

Sinds de late jaren 1950 werd de politiek-maatschappelijke en socioculturele horizon van de klassieke Vlaamse beweging geleidelijk verruimd. Bij de grote Vlaamsgezinde manifestatie in Antwerpen in november 1963, die volgde op de Marsen op Brussel van de twee jaren voordien, werd de eis tot federalisme Federalisme
Sinds het begin van de 20ste eeuw behoort federalisme tot het programma van eerst de Waalse en vervolgens ook de Vlaamse beweging. Vanaf 1970 is de transformatie van België van unitaire t... Lees meer gekoppeld aan die voor economische democratie. Daarmee kreeg het zogeheten sociaal-flamingantisme zijn plaats in de Vlaamse beweging: een linkse stroming die sinds het einde van de jaren 1950 was gekiemd in een aantal kleine groepen en een spreekbuis had gevonden binnen het links-flamingantische maandblad Het Pennoen Het Pennoen (1950-1977)
Het Pennoen was een Vlaamsgezind maandelijks opinieblad dat, geleid door Jan Olsen, verscheen tussen 1950 en 1977. Het evolueerde van een traditioneel jeugdblad naar een vernieuwend en la... Lees meer en later ook in het in 1964 opgerichte weekblad van dezelfde signatuur De Nieuwe De Nieuwe
De Nieuwe was een links flamingantisch weekblad dat werd uitgegeven van april 1964 tot augustus 1986. Mark Grammens was meestal - behalve tijdens enkele intermezzo’s in het midden van de... Lees meer . Figuren als het in 1961 verkozen Kamerlid van de Volksunie Volksunie
Tussen 1954 en 2001 bepaalde de Volksunie (VU) als Vlaams-nationalistische partij mee de politieke evolutie in België, van unitaire staat tot federaal koninkrijk. Ze groeide uit tot de tw... Lees meer (VU) Daniël Deconinck Deconinck, Daniël
Daniël Deconinck (1921-2004) was een Vlaamsgezind politicus. Zijn poging om van de Volksunie een brede sociaal-flamingantische beweging te maken leidde in 1965 tot een breuk met de partij... Lees meer , Antoon Roosens Roosens, Antoon
Antoon Roosens (1929-2003) was een flamingantisch en links georiënteerd denker, opiniemaker, publieke intellectueel en (para)politicus, die zijn hele leven consequent heeft geprobeerd om ... Lees meer en anderen konden het vinden met Jan Olsen Olsen, Jan
Jan Olsen (1924-2012) was een Dietsgezinde jeugdleider en tijdschriftuitgever- en redacteur, voornamelijk bekend als de man achter het blad Het Pennoen. Vanaf de late jaren 1950 tot aan z... Lees meer , de hoofdredacteur van Het Pennoen en met Staf Verrept Verrept, Staf
Staf Verrept (1921-1985) engageerde zich op jonge leeftijd in de Dietse jeugdbeweging. Als sociaal-flamingant richtte hij in de jaren 1960 mee de Vlaamse Demokraten op. Lees meer en Mark Grammens Grammens, Mark
Mark Grammens (1933-2017) was van het begin van de jaren 1960 tot enkele jaren vóór zijn overlijden een Vlaamsgezinde opiniemaker in Vlaanderen: aanvankelijk via het weekblad De Nieuwe, l... Lees meer , respectievelijk redactiesecretaris en hoofdredacteur van De Nieuwe.

Het communautaire compromis van Hertoginnedal, dat de regering Lefèvre Lefèvre, Theo
Theo Lefèvre (1914-1973) was een advocaat en politicus voor de Christelijke Volkspartij. Hij zetelde in de Kamer en was minister en premier in een periode van belangrijke wetgevende initi... Lees meer - Spaak Spaak, Paul-Henri
Paul-Henri Spaak (1899-1972) was een Franstalige socialistische politicus die een rol speelde in talrijke communautaire kwesties. Lees meer in juli 1963 presenteerde, werd in de niet-partijpolitieke Vlaamse beweging aangevoeld als een Vlaamse abdicatie, waardoor de weg werd geëffend voor een poging tot frontvorming van Vlaamsgezinden van divers pluimage. De sociaal-flaminganten meenden dat een breed Vlaams front van mensen uit de VU en uit de niet-partijpolitieke Vlaamse beweging aan de volgende parlementsverkiezingen diende deel te nemen. Het terrein werd voorbereid buiten en binnen de VU, met vooral het engagement van Deconinck en de steun van partijsecretaris Wim Jorissen Jorissen, Wim (sr.)
Wim Jorissen (1922-1982) was een radicaal Vlaams-nationalistisch boegbeeld van de Volksunie (VU), die in de pioniersjaren van de partij en tot het midden van de jaren 1970 het succes en d... Lees meer . In de resoluties van het VU-congres in Mechelen (december 1963) was de invloed van de sociaal-flaminganten duidelijk merkbaar.

Buiten de VU was er belangstelling van onder meer Maurits Coppieters Coppieters, Maurits
De progressieve Vlaams-nationalist en christelijke humanist Maurits Coppieters (1920-2005) was vanaf het midden van de jaren 1960 een van de boegbeelden van de Volksunie (VU). Lees meer , Roosens en Verrept, die de stap naar een partijpolitiek engagement voorbereidden. Tegelijk groeide bij de traditionele nationalisten in de VU de argwaan tegen deze evolutie, met het weekblad 't Pallieterke 't Pallieterke
’t Pallieterke (1945-…) is een Vlaams-nationalistisch weekblad, dat aanvankelijk uiterst-rechts georiënteerd was en overwegend satirische bijdragen publiceerde, maar dat de afgelopen dece... Lees meer als voornaamste spreekbuis. In het partijbestuur tekende zich verdeeldheid af tussen enerzijds Jorissen en Deconinck als voornaamste pleitbezorgers van de frontvorming en anderzijds de uitgesproken verdedigers van de traditionele ‘vooroorlogse’ Vlaams-nationalistische lijn als Leo Wouters Wouters, Leo
Leo Wouters (1902-1987) was een radicaal Groot-Nederlandse VNV-politicus, die na de Tweede Wereldoorlog voor de Volksunie in Gent tot volksvertegenwoordiger (1961-1971) en senator (1971-1... Lees meer , Leo Vandeweghe Vandeweghe, Leo
Leo Vandeweghe (1906-1988) was onder meer lid van het Verdinaso. Hij verbleef lange tijd in Belgisch-Congo. Tussen 1968 en 1971 was hij senator voor de Volksunie. Hij brak met de partij e... Lees meer en, steeds minder terughoudend, ook partijvoorzitter Frans van der Elst Van der Elst, Frans
Frans van der Elst (1920-1997) was repressieadvocaat, medestichter van de Volksunie en voor die partij twintig jaar voorzitter (1955-1975) en bijna dertig jaar parlementslid (1958-1985).... Lees meer zelf. Een aantal andere parlementsleden van de klassiek-traditionele Vlaams-nationalistische vleugel, zoals Reimond Mattheyssens Mattheyssens, Reimond
Reimond Mattheyssens (1915-2010) was van 1955 tot 1963 voorzitter van de Volksunie in het arrondissement Antwerpen en zetelde tot 1973 in het nationaal partijbestuur. Lees meer , ergerden zich vooral aan het eigengereid optreden van vrijbuiter Deconinck en kozen partij voor Frans van der Elst.

De poging tot frontvorming verliep in twee fasen. In het voorjaar van 1964 stelden Coppieters en Verrept aan de VU voor om via een verkiezingskartel in alle Vlaamse provincies tot een breed Vlaams front te komen. De initiatiefnemers hielden wel vast aan hun onafhankelijkheid en maakten het programma van de Antwerpse betoging van november 1963 tot het hunne. Ze wensten dus niet toe te treden tot de VU. Besprekingen in het voorjaar van 1964 tussen die groep en de VU-leiding leidden er, na weerstand van VU-voorzitter Frans Van der Elst en vooral de rechtervleugel in de VU, toe dat Coppieters vrij onverwacht de overstap maakte naar de VU.  Dat betekende het ‘doodvonnis’ voor een brede frontvorming in alle Vlaamse provincies.

Een tweede poging tot Vlaamse frontvorming vond plaats na de gemeenteraadsverkiezingen van oktober 1964. Deconinck had in Brussel onder de naam ‘Brusselse Belangen’ een lijst ingediend waarop ettelijke kandidaten aantraden die duidelijk niet uit de VU kwamen. Hij zag zijn lokaal succes (5 % en het eerste uitgesproken Vlaamsgezinde gemeenteraadslid in Brussel sinds het eind van de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer ) als een voorafspiegeling van een brede frontvorming in de gehele provincie Brabant. De voorstanders van het Vlaamse front veranderden vervolgens van tactiek. Met medeweten van Jorissen belegden Deconinck, Roosens, Verrept en Roger Bourgeois Bourgeois, Roger
Roger Bourgeois (1928-2023) was een van de boegbeelden van de Vlaamse Demokraten, sociaal-flaminganten die bij de parlementsverkiezingen van 1965 een poging ondernamen om een kartel met d... Lees meer een persconferentie waarop ze aankondigden dat in Brabant bij de volgende verkiezingen een ‘Vlaams eenheidsfront’ lijsten zou indienen in plaats van de Volksunie. Tegelijkertijd publiceerden de initiatiefnemers een ideologisch manifest dat geënt was op het sociaal-flamingantisme. De VU vaardigde dadelijk een verklaring uit waarin werd gesteld dat Deconinck niet gemandateerd was om namens de partij te spreken en dat de VU nooit had overwogen om bij de volgende verkiezingen ergens geen lijst in te dienen.

Om scheuringen langs links of rechts te vermijden, riep de VU in november 1964 een commissie in het leven onder het voorzitterschap van Hugo Schiltz Schiltz, Hugo
Hugo Schiltz (1927-2006) was een advocaat en politicus voor de Volksunie. Hij zetelde in de Antwerpse gemeenteraad, de Kamer en maakte deel uit van een Vlaamse Regering. Hij zetelde in he... Lees meer , die in 1963 van de Christelijke Volkspartij Christelijke Volkspartij
Lees meer (CVP) was overgestapt naar de VU en die in Antwerpen gemeenteraadslid was. Deze commissie kreeg de opdracht om te onderhandelen met de groep Roosens-Verrept-Bourgeois. Op 9 januari 1965 keurde het VU-hoofdbestuur het principe van een frontvorming in Brabant goed, op voorwaarde dat de Vlaamse Demokraten een zogeheten ‘waarborgenverslag’ zouden onderschrijven waarin de groep in feite afzag van haar autonomie binnen de te vormen ene fractie.

Zover kwam het niet, maar het ontwerpakkoord volstond om de rechterzijde in de VU in het geweer te brengen. Zij werd in haar verzet op militante wijze gesteund door (de kort voordien voorwaardelijk uit de jezuïetenorde gestoten) Marcel Brauns Brauns, Marcel
De jezuïet Marcel Brauns (1913-1995), vooral bekend als ‘pater Brauns’, was een dichter, schrijver, theoloog en hoogleraar Nederlandse letterkunde die er een radicaal Vlaams-nationalisti... Lees meer . Deze wist een aantal Brabantse VU-kaderleden aan zijn kant te krijgen en dreigde om zogenaamde 'saneringslijsten' in te dienen als de Vlaamse frontvorming zou worden doorgezet. Bovendien liepen de onderhandelingen tussen de VU en de groep Roosens-Verrept-Bourgeois alsnog spaak over de kwestie van de lijstvorming. Vooral door de weigering van de VU om Verrept een verkiesbare of zelfs maar een strijdplaats te gunnen, kwam het tot een definitieve breuk. De hoofdbestuursvergadering  van de VU velde het verdict en keurde op 13 februari 1965 met een grote meerderheid de lijstvoorstellen van de Vlaamse Demokraten af. Dit betekende het einde van de Vlaamse frontvorming in Brabant. De groep Roosens-Verrept-Bourgeois besloot, samen met Deconinck en een aantal medestanders binnen de Brabantse VU, afzonderlijk op te komen bij de parlementsverkiezingen onder de naam Vlaams Front van Demokraten. Het liep uit op een mislukking. Het Vlaams Front van Demokraten behaalde voor de Kamer 6553 stemmen, tegen 29.978 stemmen voor de VU, en viel na deze desastreuze verkiezingsuitslag onmiddellijk uiteen.

De Vlaamse Demokraten (zonder Deconinck) besloten in juli 1965 tot de oprichting van een partijpolitieke formatie links van de Belgische Socialistische Partij (BSP), inclusief een eigen tijdschrift, Richting Richting
Lees meer (1966-1968). In een poging om aan een Vlaamse én progressieve frontvorming een nieuw elan te geven, werd in april 1967 een Demokratisch Aktiekomitee Vlaanderen Demokratisch Aktiekomitee voor Vlaanderen
Lees meer (DAK) opgericht, dat echter na een veelbelovende start vrij snel wegdeemsterde. De Vlaamse Demokraten, waaruit in januari 1967 wegens gezondheidsproblemen ook Verrept was verdwenen, versmolten in 1968 met de Socialistische Beweging Vlaanderen (SBV) tot de Revolutionaire Socialisten. Hun tijdschrift Rood, opgericht in januari 1969, ging in 1970 over in handen van de trotskistische Revolutionaire Arbeidersliga (RAL).