Algemeen Nederlandsch Arbeidersverbond

Oprichting en organisatie

Het Algemeen Nederlandsch Arbeidersverbond (ANAV) was een socialistische Groot-Nederlandse Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer vereniging, die in juli 1928 in Amsterdam werd opgericht door de voormalige, naar Nederland uitgeweken activisten Leo Magits Magits, Leo
Leo Magits (1899-1990) was tijdens de Eerste Wereldoorlog betrokken bij het activisme. Later was hij secretaris van de Centrale Volksopvoeding voor Vlaanderen en directeur van de Arbeider... Lees meer en Pieter Ursi Ursi, Pieter
Pieter Ursi (1877-1937) was geëengageerd in het Leuvense socialisme. Tijdens WOI was hij betrokken bij het activisme en was hij lid van de Raad van Vlaanderen. Nadien vestigde hij zich i... Lees meer . Andere betrokkenen waren Hendrik Brugmans Brugmans, Hendrik
Hendrik Brugmans (1906-1997) was Groot- en later Heel-Nederlander, socialist en na de Tweede Wereldoorlog vooral een onvermoeibare pleitbezorger van de Europese integratie. Lees meer , Jef Rens Rens, Jef
Jef Rens (1905-1985) was een socialistische vakbondsleider en politicus, die onder meer als redacteur van de Vlaamsgezinde socialistische tijdschriften Schakels en Menschen een niet onbel... Lees meer , Marcel Minnaert Minnaert, Marcel
De vrijzinnige flamingant en Groot-Nederlander Marcel Minnaert (1893-1970) was ook een overtuigde links-radicaal en (atoom)pacifist. Vanaf het begin van de jaren 1920 tot zijn emeritaat a... Lees meer , Frans van Dyck Van Dyck, Frans
Lees meer , Roza de Guchtenaere De Guchtenaere, Rosa
Rosa de Guchtenaere (1875-1942) was een Vlaams-nationalistisch activiste, onderwijzeres en feministe. Ze engageerde zich voor talrijke anti-Belgische comités en verwierf bekendheid als pr... Lees meer en M. Slaets. De meeste ANAV’ers waren lid van de Belgische Werkliedenpartij (BWP) Belgische Werkliedenpartij
Lees meer of de Nederlandse Sociaaldemocratische Arbeiderspartij (SDAP).

Verwacht werd leden te rekruteren onder studenten en jongeren in zowel Nederland als Vlaanderen, maar de organisatie vond duidelijk meer weerklank boven de Moerdijk. Daarbij bleef het ledenaantal steeds beperkt tot enkele honderden. Onder de arbeiders zelf kende het ANAV trouwens al helemaal geen succes.

Toen het ANAV in de loop van de jaren 1930 steeds meer begon te vrezen voor zijn voortbestaan, werd als overlevingsstrategie overwogen om het verbond als studentenvleugel van de BWP te laten erkennen, maar dat lukte niet. Tegelijk koesterden nogal wat ANAV’ers kritische reserves bij de naar hun smaak te beperkte steun van de Belgische socialisten aan het Vlaamsgezinde eisenpakket. Openlijke oppositie tegen de moederpartij vormde vanwege het veeleer kleinschalige karakter van de vereniging echter geen realistisch scenario.

Tussen 1929 en 1935 gaf het ANAV het maandblad Schakels Schakels
Schakels (1929-1935) was het ledenblad  van het Algemeen Nederlands Arbeidersverbond, dat zowel in Vlaanderen als in Nederland verscheen. Het probeerde Groot-Neerlandisme te verbinden me... Lees meer uit.

Ideologie en programma

Het ANAV legde tijdens de beginjaren vooral de klemtoon op culturele dimensie van de Vlaamse beweging en het Groot-Neerlandisme Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer , met veel aandacht voor taal en onderwijs. Door meer op cultuur en minder probeerde het ANAV aanvankelijk ook te rekruteren bij de christendemocratische arbeidersbeweging, maar toen dat niet lukte werd voluit gekozen voor het socialisme. De vereniging wilde een ‘pantser’ vormen tegen de ‘verfransing en vermuilezeling’ van de Nederlandstaligen in België, die net als de arbeiders werden onderdrukt door de Belgische bourgeoisie, die er bovendien van werd beschuldigd een marionet te zijn van het Franse imperialisme. Op die manier werd de verbinding gemaakt tussen enerzijds de socialistische en anderzijds de Vlaamse en de Groot-Nederlandse beweging, wat de voornaamste intentie was van het ANAV. Door zich vooral cultureel te profileren en zich politiek op de vlakte te houden probeerde de vereniging het wantrouwen vanuit katholieke hoek weg te nemen. Toen echter bleek dat deze tactiek geen vruchten afwierp, besloot het ANAV zich dan maar openlijk socialistisch op te stellen In Vlaamsch Socialisme uit 1929 analyseerde Magits Magits, Leo
Leo Magits (1899-1990) was tijdens de Eerste Wereldoorlog betrokken bij het activisme. Later was hij secretaris van de Centrale Volksopvoeding voor Vlaanderen en directeur van de Arbeider... Lees meer het streven naar Vlaamse onafhankelijkheid en een hereniging met Nederland in marxistische zin als ‘in schijn een rassen[strijd], doch in werkelijkheid een klassenstrijd’ en ‘steeds een middel’ om het socialisme te realiseren, maar ‘nooit een doel [op zich]’. Het slotakkoord van het ongedateerde, maar vermoedelijk in 1932 gepubliceerde Kameraad! Brief aan een jonge Vlaming van Brugmans Brugmans, Hendrik
Hendrik Brugmans (1906-1997) was Groot- en later Heel-Nederlander, socialist en na de Tweede Wereldoorlog vooral een onvermoeibare pleitbezorger van de Europese integratie. Lees meer liet evenmin aan duidelijkheid te wensen over wat betreft de ideologische oriëntatie van het ANAV: ‘Op dan makker voor het vrije rode Vlaanderen in een bevrijde rode mensheid’.

In 1933 werden de oorspronkelijk (opzettelijk) vage stichtingsstatuten verdiept om het pacifisme en het proletarisch nationalisme van het ANAV in de verf te zetten. Publicaties van de bij het begin van de Eerste Wereldoorlog neergeschoten Franse socialist Jean Jaurès (1859-1914) en Hendrik de Man De Man, Hendrik
Lees meer vormden daarbij een belangrijke inspiratiebron. Over de ideale politieke constellatie voor een (zich) ontvoogd(end) Vlaanderen bestond liet men – omdat daarover geen eensgezindheid bestond (binnen het ANAV) - de keuze: ‘Wij vragen onze leden niet of zij federalist of Groot-Nederlander zijn. Wij vragen hen dat zij allen tezamen een grote geestelijke socialistische Nederlandse eenheid zullen uitmaken’. Die programmatorische accentverschuiving, met toenemende beklemtoning van het socialisme boven het Groot-Neerlandisme, was mede ingegeven door de opmars van het fascisme in Europa en de sterke invloed erop bij jonge(re) Vlaams-nationalisten en Groot-Nederlanders in Nederland en Vlaanderen.

Als reactie daartegen ontwikkelde het ANAV een socialistische aanwezigheidspolitiek. Het werkte mee aan Dietsche Landdagen Dietsche Landdagen
De Dietsche Landdagen (1929-1935) waren jaarlijkse bijeenkomsten in afwisselend Nederland en Vlaanderen, die georganiseerd werden door de Nederlandsche Unie en in het teken stonden van d... Lees meer , verspreidde antifascistische brochures op de IJzerbedevaart IJzerbedevaarten
De IJzerbedevaart is een jaarlijkse herdenking van de Vlaamse gesneuvelden tijdens de Eerste Wereldoorlog, die ontstond omstreeks 1920. Dit voor de Vlaamse beweging erg symbolische gebeur... Lees meer en onderhield nauwe banden met sociaaldemocratische studentenbewegingen (die in 1931 resulteerden in het organiseren van een conferentie), het Religieus Socialistisch Verbond en de Vlaamsche Jongeren Vredes-Aktie Vlaamsche Jongeren Vredes-Aktie
Lees meer .