De Brouwer, Jef

Persoon
Denzel Vingerhoed (2023, aanvulling), Nico Wouters (2023, ongewijzigd)

Jozef de Brouwer (1909-1984) was een Oost-Vlaamse priester, schrijver en heemkundige. Hij koesterde radicale Vlaams-nationalistische opvattingen en zette zich na de Tweede Wereldoorlog in voor de amnestiekwestie.

Volledige voornaam
Jozef Alfons Karel
Pseudoniem
Boudewijn
Geboorte
Haaltert, 28 februari 1909
Overlijden
Aalst, 7 juli 1984
Leestijd: 3 minuten

Jozef de Brouwer volgde Latijns-Griekse humaniora in het katholieke Sint-Maartensinstituut te Aalst. Als jong student was hij lid van de Witte Kaproenen De Witte Kaproenen
De Witte Kaproenen werd opgericht in 1928 als een zelfstandige knapenbond aanleunend bij AKVS in Antwerpen, en groeide uit tot een nieuwe jeugdbeweging met veel nadruk op het openluchtlev... Lees meer
, een knapenbond van het Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond
Het Algemeen Katholiek Vlaams Studentenverbond (1903-1935) was de organisatorische vormgeving van de katholieke Vlaamse studentenbeweging: een jeugdbeweging met plaatselijke bonden van ka... Lees meer
(AKVS), en las hij in het geheim AKVS-bladen, zoals Jong Dietschland Jong Dietschland (1926-1933)
Jong Dietschland (1926-1933) was een radicaal Vlaamsgezind en Groot-Nederlands weekblad met veel interesse voor kunst en literatuur en met aandacht voor de Nieuwe Orde-stromingen. Het bla... Lees meer
en De Blauwvoet De Blauwvoet (1920-1941)
De Blauwvoet (1920-1941) was het orgaan van het Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond (AKVS), en van zijn opvolgers het Algemeen Katholiek Dietsch Studentenverbond (AKDS) en het Di... Lees meer
. Hij ontwikkelde daarmee op jonge leeftijd sympathie voor de radicalere vleugel van het Vlaams-nationalisme.

De Brouwer studeerde eerst filosofie in Sint-Niklaas en theologie te Gent in voorbereiding voor zijn priesterschap. Het was gedurende deze periode, gaf hij later toe in een aantal autobiografische documenten, dat hij begon te sympathiseren met een autoritair en corporatistisch Corporatisme
Het corporatisme was in het interbellum, vooral in de crisisjaren 1930, een wijdverspreid, maar tegelijk vaag alternatief maatschappelijk en politiek model. Na de Tweede Wereldoorlog zou ... Lees meer
gedachtegoed. Na zijn priesterwijding in 1934 werd De Brouwer kapelaan te Denderleeuw.

Oorlog, Nieuwe Orde en collaboratie

Bij het uitbreken van de oorlog sloot De Brouwer zich aan bij de hulporganisatie Winterhulp, die na verloop van tijd door het verzet Verzet
Het georganiseerde verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog in de Vlaamse provincies was doorgaans altijd Belgisch verzet: zowel op het vlak van de ideologische oriëntatie, de motieven en he... Lees meer
het stigma kreeg van collaborerende vereniging. Zijn lidmaatschap van deze organisatie, maar ook vooral zijn deelname aan de begrafenisplechtigheid van VNV Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer
-leider Staf de Clercq De Clercq, Staf
Staf de Clercq (1884-1942) was een Vlaams-nationalistische politicus, die zijn politieke carrière begon als kamerlid voor de Frontpartij. Hij staat vooral bekend als stichter en eerste l... Lees meer
in 1942 zouden er na de oorlog toe leiden dat hij werd aangehouden op verdenking van collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer
. Hoewel hij niet vijandig stond tegenover het Nieuwe Orde-gedachtegoed en de collaboratie an sich, verhield De Brouwer zich kritisch tegenover de Duitse bezetter, zoals blijkt uit zijn correspondentie met De Clercqs opvolger Hendrik Elias Elias, Hendrik
Hendrik Elias (1902-1973) was een historicus en Vlaams-nationalistisch politicus die als leider van het Vlaamsch Nationaal Verbond collaboreerde met de Duitse bezetter tijdens de Tweede W... Lees meer
. De Duitsers dienden volgens hem veeleer hun eigen belangen en niet die van het VNV en de Vlamingen. Bovendien stemde het antiklerikalisme van de nationaalsocialisten, meer bepaald dat van de SS, hem sceptisch. In september 1944 werd De Brouwer aangehouden op verdenking van collaboratie, maar niet vervolgd. In 1945 plaatste het episcopaat hem vanwege die verdenking over naar een andere parochie en verplichtte men hem om volledig met Denderleeuw te breken.

Naoorlogse periode en amnestiekwestie

Na de oorlog werd De Brouwer opnieuw actief in de Vlaamse beweging, in 1946 richtte hij een nieuwe afdeling van het Davidsfonds Davidsfonds
Het Davidsfonds is een katholieke Vlaamse cultuurvereniging, die werd opgericht in januari 1875. Lees meer
op in Hofstade. Hij voerde ook actie in het kader van de amnestie Amnestie
Lees meer
kwestie. Zo speelde hij als stichter en secretaris een prominente rol in het Comité voor Recht en Naastenliefde Comité voor Recht en Naastenliefde
Het Comité voor Recht en Naastenliefde (1950-1958) streefde naar amnestie voor gewezen collaborateurs. Voorzitter was Nobelprijswinnaar Corneel Heymans. Lees meer
, dat hulp verleende aan mensen die in aanraking waren gekomen met de repressie Repressie
Lees meer
.

In 1954 werd hij de nieuwe pastoor van de gemeente Impe. Als pastoor van Impe droeg De Brouwer vanaf 1961 enkele 11 juli-misvieringen op. Tegenstanders uit onder andere het gemeentebestuur noemden deze bijeenkomsten ‘zwarte missen’ en Impe zelf ‘Klein Duitsland’. Deze vieringen groeide uit tot een jaarlijkse bijeenkomst van Vlaams- nationalisten, oud-oostfronters, oud-collaborateurs en mensen die met repressie te maken hadden gekregen.

Verder schreef De Brouwer onder het pseudoniem van ‘Boudewijn’ in Het Pennoen Het Pennoen (1950-1977)
Het Pennoen was een Vlaamsgezind maandelijks opinieblad dat, geleid door Jan Olsen, verscheen tussen 1950 en 1977. Het evolueerde van een traditioneel jeugdblad naar een vernieuwend en la... Lees meer
en was hij lid van Protea Protea
De vereniging Protea werd in 1977 gesticht met als doel de contacten tussen Vlaanderen en Zuid-Afrika te bevorderen ten tijde van het Zuid-Afrikaanse apartheidsregime. De belangrijkste pe... Lees meer
, het Verbond der Vlaamse Oud-strijders Verbond VOS
Het Verbond der Vlaamse Oud-Strijders (VOS), opgericht in 1919, was een flamingantische vereniging voor oud-strijders van de Eerste Wereldoorlog, die in de loop van het interbellum tot ee... Lees meer
, Broederband Broederband
Broederband was een losse federatie van vriendenkringen van oud-collaborateurs, hoofdzakelijk oud-leden van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV), die in aanraking waren gekomen met de rep... Lees meer
, het Sint-Maartensfonds Sint-Maartensfonds
Het Sint-Maartensfonds (1953-2006) was een organisatie van Vlaamse oud-Oostfrontstrijders. Lees meer
en het Priester Daensfonds Priester Daensfonds
Het Priester Daensfonds is een pluralisische socioculterele vereniging, die in de traditie van het daensisme rond Vlaamse en sociale thema’s werkt. Lees meer
.

In de latere periode van zijn leven hield De Brouwer zich voornamelijk bezig met heemkunde; hij was voorzitter van het Oost-Vlaamse Verbond van de kringen voor Heemkunde (1964-1976) en ontving voor zijn werk in 1983 de eerste Frans de Potter-Jan Broeckaertprijs. Hij zat in de redactie van het tijdschrift Het Land van Aalst Het Land van Aalst (1931-1935)
Het Land van Aalst (1931-1935) was eerst het orgaan van de Aalsterse Christene Volkspartij-Vlaamsche Front en vanaf eind 1933 van het Aalsterse VNV. Lees meer
en was lid van de Koninklijke Zuidnederlandse Maatschappij voor Taal- en Letterkunde en Geschiedenis.

Werken

– Artikelen in Het Land van Aalst (vanaf 1949) en Het Pennoen (vanaf 1950).
– Dr. J. Goossenaerts en het "Comité voor Recht en Naastenliefde", in: WT, jg. 41, 1982, nr. 3, pp. 188-192.

Literatuur

– D. Boterberg, In Memoriam, in: Wij, juli 1984.
– W. de Metsenaere, In Memoriam, in: Infoblad-Denderleeuw, juli 1984.
– J. de Brouwer, in: Kultureel Jaarboek, 1984, p. 226.
– In Memoriam Z.E.H. De Brouwer, in: Het Land van Aalst, 1984, nr. 4.
– J. Roelants, Omme God Ende Vlaenderen: Leven En Werk Van Jozef De Brouwer, 2009.
– B. van Langenhoven en H. Topke, Jozef De Brouwer, 2012.

Suggestie doorgeven

1998: Nico Wouters

2023: Nico Wouters

2023: Denzel Vingerhoed

Inhoudstafel