De Clercq, Elza

Jeugd en studies

Elza de Clercq werd geboren te Sint-Amandsberg als dochter van René de Clercq De Clercq, René
Lees meer . Haar vader was een Vlaams dichter en activist, die voornamelijk als redenaar een belangrijke rol speelde in het Vlaams-nationalisme. Aanvankelijk verontwaardigd over de Duitse inval, vluchtte hij bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog met zijn gezin naar Nederland. De Clercq, die de lagere school doorliep in Gent, hervatte haar opleiding aan het instituut Gooiland te Bussum. In 1917 keerde vader De Clercq terug naar België, waar hij met zijn gedichten een boegbeeld werd van de propaganda voor een zelfstandig Vlaanderen, een volgens hem noodzakelijke tussenstap tot een politiek Groot-Nederland Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer .

In het najaar van 1923 verbleef De Clercq in verschillende pensionaten, waaronder het Franstalige pensionaat Home Marie-José in Antwerpen. In 1929-1930 studeerde ze Engels, Duits en handelskennis aan de Volksuniversiteit Herman van den Reeck Volksuniversiteit Herman Van den Reeck
Volksuniversiteit Herman van den Reeck (1928-1940) was een in Antwerpen en Mechelen gevestigde Vlaams-nationalistische organisatie die voordrachten en filmavonden inrichtte en brochures p... Lees meer en daarna werkte ze als secretaresse op het hoofdkantoor van de British-American Tobacco Belgium. Samen met Rosa de Guchtenaere De Guchtenaere, Rosa
Rosa de Guchtenaere (1875-1942) was een Vlaams-nationalistisch activiste, onderwijzeres en feministe. Ze engageerde zich voor talrijke anti-Belgische comités en verwierf bekendheid als pr... Lees meer , activiste en voorzitster van het Comité voor Gevangengenomen Landgenoten, verdedigde ze vanaf de jaren 1920 de eis van amnestie Amnestie na de Eerste Wereldoorlog
Na de Eerste Wereldoorlog ontstond als reactie op de bestraffing van de activistische collaboratie een Vlaamsgezinde amnestiebeweging, waarin Vlaams-nationalisten sterk vertegenwoordigd w... Lees meer voor gewezen activisten Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer .

Inzet voor nalatenschap van René de Clercq

Van 1929 af trad De Clercq regelmatig op tijdens lieder- en voordrachtsavonden met werken van haar vader. Na diens overlijden in 1932 zette ze zich in voor de erkenning van zijn literaire en muzikale nalatenschap. Zo aanvaardde ze de uitgave van een vermeerderde editie van De Noodhoorn door de Amsterdamsche Keurkamer, de nationaal-socialistische uitgeverij van George Kettmann. De uitgave door de Keurkamer ging niet door, maar in 1940 en 1943 verschenen de vijfde en de zesde druk bij Nenasu te Utrecht, de uitgeverij van de Nederlandse Nationaal-Socialistische Beweging Nationaal-Socialistische Beweging
De Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) was een Nederlandse politieke partij, op 14 december 1931 opgericht en geleid door Anton Mussert. Lees meer (NSB).

In 1936 ontving De Clercq de Rembrandtprijs voor ‘Nederduitsche Literatuur en Kunst’ voor haar uitgave van het nagelaten werk van haar vader. Datzelfde jaar nam ze afstand van het rooms-katholicisme en werd ze belijdend lid van de Gereformeerde Kerk te Antwerpen. In het najaar van 1939 richtte ze samen met de NSB'er Anton van Vessem Van Vessem, Anton
Anton van Vessem (1887-1966) was een Nederlands advocaat, politicus voor de Nationaal-Socialistische Beweging in Nederland en aanhanger van de Groot-Nederlandse gedachte. Lees meer en NSB-propagandaleider Franz Eduard Farweck (1889-1969) de Utrechtse René de Clercq-Stichting op. Ze was erin geslaagd de auteursrechten op alle werken van haar vader te verwerven en ijverde via de stichting verder om zijn nalatenschap levend te houden.

Ideologisch profiel en activiteiten tijdens Tweede Wereldoorlog

De Clercq bewoog zich in de radicaal-rechtse kringen van het Vlaams-nationalisme, die ondemocratische en Groot-Nederlandse idealen aanhingen. Het idee dat Vlaanderen en Nederland verenigd zouden moeten worden werd echter zowel bij de NSB als bij het collaborerende Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer (VNV), waarmee De Clercq banden had, eerder als mobiliserende retoriek dan als concreet actieplan gehanteerd.

In 1934 sloot De Clercq zich aan bij de Antwerpse afdeling van het Algemeen Vlaamsch Nationaal Jeugdverbond Algemeen Vlaamsch Nationaal Jeugdverbond
Het Algemeen Vlaamsch Nationaal Jeugdverbond (AVNJ) was een Vlaams-nationalistische jeugdbeweging en militie ontstaan in 1928. Van 1934 tot 1941 was het de jeugdbeweging van het Vlaamsch ... Lees meer (AVNJ), dat een onderdeel was van het VNV. De militante jeugdbeweging, onder leiding van Jan van Hoogten Van Hoogten, Jan
Jan van Hoogten (1900-1994) was actief in de Frontpartij en het VNV. Ook richtte hij het Algemeen Vlaamsch Nationaal Jeugdverbond op. Tijdens de Tweede Wereldoorlog stapte hij in de colla... Lees meer , versmolt in 1940 met de nationaal-socialistische jeugdbeweging Vlaamsche Jeugd Vlaamsche Jeugd
De Vlaamsche Jeugd (VJ), een jeugdbeweging naar model van de Hitlerjugend, werd in maart 1941 opgericht door Alfons Wachtelaer. In juli 1941 ging de VJ op in de Nationaal-Socialistische ... Lees meer tot de Nationaal-Socialistische Jeugd Vlaanderen Nationaal-Socialistische Jeugd Vlaanderen
Lees meer .

In 1944 verzorgde De Clercq met de pianist Pieter Leemans (1897-1980) en de voordrachtskunstenaar Antoon vander Plaetse Vander Plaetse, Antoon
Antoon vander Plaetse (1903-1973) was acteur bij het Vlaamsch Volkstoneel en het Nationaal Vlaamsch Tooneel. Tijdens WOII werkte hij voor Zender Brussel. Na de oorlog was hij actief als ... Lees meer een liederen-programma voor Zender Brussel Zender Brussel
Zender Brussel (1940-1944) was een collaborerend Vlaams Radio-instituut tijdens de Tweede Wereldoorlog. Lees meer , het radiostation van de Duitse bezetter. Op verdenking van collaboratie werd ze in november 1944 in voorarrest genomen in het Klein Kasteeltje te Brussel. Door een gebrek aan strafbare feiten werd ze ontslagen van rechtsvervolging.

Opleiding en engagementen als zangeres

Na haar vrijlating voltooide De Clercq de zangopleiding die ze in 1944 bij de Nederlandse zangeres Aaltje Noorderwier-Reddingius (1868-1949) begonnen was. In de jaren 1960 volgde ze onderricht bij de Weense professor Ferdinand Grossmann (1887-1970) en daarna bij de Brusselse tenor Arnoldus de Munnynck De Munnynck, Arnold
Arnold de Munnynck (1883-1977) was operazanger en vanaf 1930 uitgever en hoofdredacteur van het Gentse satirische scheldblad Pierlala, vervolgens Gieljotine van Pierlala. Lees meer . Als mezzosopraan soleerde ze onder meer bij het Antwerps Céciliakoor van componist en dirigent Lodewijk de Vocht De Vocht, Lodewijk
Componist en dirigent Lodewijk de Vocht (1887-1977) was directeur van het Koninklijk Vlaams Muziekconservatorium. Lees meer en gaf ze voordrachten en recitals voor de Vlaamse Toeristenbond Vlaamse Toeristenbond
VTB-VAB (1922) was een cultureel-toeristische organisatie die bijdroeg aan de ontwikkeling van het toerisme en de mobiliteit in Vlaanderen. Ze was door haar financiële en culturele slagkr... Lees meer (VTB) en op diverse 11 juli-vieringen.

In april 1967 ontving ze de SABAM-prijs met de bronzen erepenning van verdiensten ter gelegenheid van haar 30-jarige zangersjubileum en haar inzet voor het werk van haar vader. In 1987 bracht zij met de Culturele Raad van de stad Sint-Niklaas twee langspeelplaten uit met onbekende composities van haar vader. Ze kreeg hierbij hulp van de Nederlandse concertzanger Pieter Vis Vis, Pieter
Pieter Vis (1949-2017) was een Nederlandse bas-bariton en een belangrijke promotor van de Vlaamse en Nederlandse liedkunst in binnen- en buitenland. Hij zette zich onder meer in voor het ... Lees meer , met wie ze in 1988 huwde.

Op het moment van hun huwelijk was De Clercq 81 jaar oud en Vis 38 jaar. Beiden streefden naar de erkenning van haar vaders nalatenschap en het huwelijk vormde daarbij een praktische regeling om de erfenis van de reeds zieke De Clercq door te geven aan Vis. Kort daarna overleed ze. In het voorjaar van 1989 richtte Vis ter nagedachtenis aan haar de Elza Vis-De Clercq Stichting op, die hun streven voortzette. Ter gelegenheid van haar 85ste geboortejaarherdenking, onthulde hij in 1991 een grafmonument in de vorm van een opengeslagen marmeren boek en bracht hij enkele De Clercq-liederen.