De Coene, Jozef

Persoon
Niklaas Maddens (2024, aanvulling), Niklaas Maddens (1998)

Jozef de Coene (1875-1950), oprichter en bedrijfsleider van de Kortrijkse Kunstwerkstede Gebroeders De Coene, was als kunstschilder de spil van een Vlaamsgezind literair-artistiek netwerk. Tijdens de Tweede Wereldoorlog stapte hij met zijn onderneming in de economische collaboratie.

Alternatieve naam
Joseph De Coene
Geboorte
Kortrijk, 17 september 1875
Overlijden
Kortrijk, 15 oktober 1950
Leestijd: 3 minuten

Jozef de Coene was in de eerste plaats bekend als de stichter (1905) en bedrijfsleider van de Kortrijkse Kunstwerkstede Gebroeders De Coene, die zich specialiseerde in het kunstmeubel en een grote faam genoot. Met ten slotte meer dan 2000 werknemers beleefde het bedrijf zijn grootste bloei tijdens het interbellum. De Coene leverde aldus een belangrijke bijdrage tot de industrialisatie van de Kortrijkse regio.

Als kunstschilder maakte De Coene deel uit van de ‘derde Latemse school’ en onderging hij de invloed van zijn vriend Albert Saverijs (zie Beeldende kunst Beeldende kunst
De beeldende kunsten en de Vlaamse beweging onderhielden van 1830 tot vandaag een complexe en gelaagde relatie, die pendelde tussen gematigde sympathie, radicaal engagement en kritische a... Lees meer
). Hij richtte in 1926 de kunstdrukkerij De Eikelaar op, die onder meer Prutske van zijn vriend Stijn Streuvels Lateur, Frank
Lees meer
uitgaf. Zowel Saverijs als Streuvels waren geregeld te gast bij De Coen, die zich graag mocht omringen met een hele schare vooraanstaande Vlaamse schrijvers en kunstenaars: van Willem Putman Putman, Willem
Lees meer
tot August Vermeylen Vermeylen, August
August Vermeylen (1872-1945) was een schrijver, literatuur- en kunsthistoricus, en socialistisch senator. In het tijdschrift Van Nu en Straks, waarvan hij de leiding had, publiceerde hij ... Lees meer
en Cyriel Buysse Buysse, Cyriel
Cyriel Buysse (1859-1932) was een invloedrijk auteur van naturalistische romans en toneelstukken. Lees meer
.

De Coene was uitgesproken liberaal, maar speelde behalve als lid van de Kortrijkse gemeenteraad (1927-1938) nooit een belangrijke politieke rol. Hij hield er zeker geen Vlaams-nationalistische ideeën op na, wat hem niet belette regelmatig voor zijn Vlaamsgezindheid uit te komen. Dit werd hem in liberale kringen niet altijd in dank afgenomen. Toen hij het welkomstwoord uitsprak op de landdag van het Liberaal Vlaams Verbond Liberaal Vlaams Verbond
Liberaal Vlaams Verbond (LVV) is een autonome, sociaal-progressieve, liberale en Vlaamsgezinde vereniging die werd opgericht in 1913. Van een overkoepelend en coördinerend orgaan voor lib... Lees meer
te Kortrijk (30 augustus 1931), verklaarde hij dat liberaal geen synoniem mocht zijn van anti-Vlaams, antivolks. Hij zei verder: ‘De Vlaamsche Beweging is voor ons een levenskwestie, Vlaanderen moet leven volgens zijn eigen karakter met zijn eigen persoonlijkheid.’ Zijn opvatting werd door de Franse pers Pers
Van bij het ontstaan van de Vlaamse beweging vervulde de Nederlandstalige pers een belangrijke rol als spreekbuis. De veelheid aan Vlaamse kranten en (week)bladen die in de 19de en 20ste ... Lees meer
, onder meer La Gazette (3 september 1931), als die van een separatist veroordeeld.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer
werkte De Coenes onderneming niet alleen voor de Belgische markt, maar met steun van de Nationale Maatschappij voor Krediet aan de Nijverheid (NMKN) ook voor de Duitse militaire overheid. Na de bevrijding was de zaak-De Coene een van de eerste grote gevallen van economische collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer
die aan de beurt kwamen (zie Economie Economie
Dit artikel gaat over de relatie tussen economie en Vlaamse beweging. Daarmee beoogt deze tekst geen economische geschiedenis te schetsen van wat we vandaag Vlaanderen noemen. Integendee... Lees meer
). Tijdens herhaalde ophefmakende processen in 1945-1946 werd De Coene zwaar veroordeeld. Het bedrijf, dat grote bedragen aan de staat moest betalen, stond tot april 1952 onder sekwester.

Literatuur

– F. Germonprez, Jozef De Coene, 1967.
– F. de Vleeschouwer, Jozef De Coene, in: NBW, 1968, dl. III.
– F. Germonprez, Jozef De Coene, in: Kortrijkse figuren, 2de reeks, 1980, pp. 118-125.
– id., Jozef de Coene en de Kortrijkse Kunstwerkstede, 1983.
– K. Speelman, De Kortrijkse Kunstwerkstede: een case-study van ekonomische kollaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog, De Leiegouw, 1997, XXXIX, pp. 227-333.
– P. de Craene, P. de Paepe, F. de Potter en R. Liénard, Mémoires et Pensées  De Waarheid over de zaak De Coene, een postume getuigenis van Jozef De Coene zelf, Handelingen van de Koninklijke Geschied- en Oudheidkundige Kring Kortrijk, LXXIX, 2014.

Suggestie doorgeven

1973: Fred Germonprez (pdf)

1998: Niklaas Maddens (pdf)

2024: Niklaas Maddens

Databanken

Inhoudstafel