De Distel
De Distel was een in 1881 door Jan-Matthijs Brans en Jan Baptist Janmoulle te Brussel opgericht Nederlandstalig letterkundig genootschap, met als kenspreuk ‘Stekelig, niet hekelig’.
Meer dan veertig jaar lang hielden de leden van De Distel – de Stekels genoemd – literaire bijeenkomsten op zaterdag, waar Nederlandse en internationale literatuur Literatuur
De literatuur heeft een cruciale rol gespeeld in het ontstaan van de Vlaamse ontvoogdingsstrijd en ook in de daaropvolgende fasen van de Vlaamse natiewording zijn schrijvers vaak richting... Lees meer werd voorgelezen en bekritiseerd, en muziek Muziek
Lees meer en kunst Beeldende kunst
De beeldende kunsten en de Vlaamse beweging onderhielden van 1830 tot vandaag een complexe en gelaagde relatie, die pendelde tussen gematigde sympathie, radicaal engagement en kritische a... Lees meer werd beleefd en besproken. Hoewel de kunstbeleving op de eerste plaats stond, nam het Brusselse Brussel
In de geschiedenis van de Vlaamse beweging speelde Brussel een unieke rol vanwege haar hoofdstedelijke functies, economische aantrekkingskracht en als symbool van verfransing, die zich v... Lees meer genootschap ook positie in: zowel in het literatuurdebat als in de ruimere, met de literatuur verbonden maatschappelijke werkelijkheid, waartoe ook de Vlaamse beweging behoorde. Voor verschillende generaties schrijvers werd De Distel een belangrijk forum. Na de controversiële lectuur van een opstel van August Vermeylen Vermeylen, August
August Vermeylen (1872-1945) was een schrijver, literatuur- en kunsthistoricus, en socialistisch senator. In het tijdschrift Van Nu en Straks, waarvan hij de leiding had, publiceerde hij ... Lees meer in 1900 kwam het tot een breuk tussen de jongere en de oudere generatie, die zich zou terugplooien op een ideologisch voorbijgestreefde, romantisch-nationale letterkunde. In die vorm overleefde het genootschap zichzelf tot 1928.
Stichting
Aanvankelijk werd De Distel gesticht als een politiek neutraal en zuiver literair genootschap. Dat gebeurde op 14 mei 1881 door Jan Janmoulle Janmoulle, Jan Baptiste
Jan Baptiste Janmoulle (1847-1906) was medeoprichter en eerste voorzitter van de Brusselse letterkundige kring De Distel. Hij vertaalde en publiceerde het werk van Vlaamstalige tijdgenot... Lees meer (een Waalse Brusselaar met een grote liefde voor Vlaanderen en voor het Nederlands) en de dichter Jan-Matthijs Brans Brans, Jan Matthijs
Jan-Matthijs Brans (1853-1940) was onderwijzer en vertaler. Tijdens de Eerste Wereldoorlog schaarde hij zich achter het activisme. Lees meer . Toen de kring na drie jaar voldoende aanhang had verworven, werd het werkterrein uitgebreid en werd De Distel tot kunstgenootschap herdoopt. Vanaf dat ogenblik werden de zittingen meestal opgeluisterd met muziekuitvoeringen, die onder de impuls van Prosper van Langendonck Van Langendonck, Prosper (1862-1920)
Prosper van Langendonck (1862-1920) was een dichter en letterkundige die zich ook inzette voor de Vlaamse beweging in Brussel. Lees meer , Alfred Hegenscheidt Hegenscheidt, Alfred
Lees meer en Franz Ruhlmann (1868 -1948) een behoorlijk peil bereikten. Kenschetsend was de voorliefde voor de Duitse muziek, met Richard Wagner (1813-1883) voorop.
Brandpunt van het Vlaamse literaire leven
Niettemin situeerden de voornaamste bezigheden van De Distel zich op het literaire vlak. Tijdens de bijeenkomsten op zaterdag lazen de Stekels – zoals de leden van de groep werden genoemd – eigen werk voor, dat dan door de medeleden werd bekritiseerd. Ook werden teksten van andere schrijvers voorgesteld en besproken; de Noord-Nederlandse letterkunde in het bijzonder kreeg ruime aandacht. De bedoeling was dat de leden elkaar over het letterkundige leven in het binnen- en buitenland zouden informeren en in een gezonde concurrentie hun eigen werk op een hoger peil zouden brengen. Omdat ze zo lang bestaan heeft en zo regelmatig de literaire actualiteit volgde, leest de geschiedenis van het genootschap ook als een literatuurgeschiedenis in het klein – van romantiek over realisme en naturalisme tot de modernistische stromingen.
De betekenis van De Distel als geestelijk brandpunt van het Vlaamse literaire leven in Brussel Brussel
In de geschiedenis van de Vlaamse beweging speelde Brussel een unieke rol vanwege haar hoofdstedelijke functies, economische aantrekkingskracht en als symbool van verfransing, die zich v... Lees meer was niet gering. Cultuurminnende Vlaamse Brusselaars beschikten met De Distel over een ontmoetingscentrum waar ze samen konden feesten, waar ze tijdschriften konden lezen en waar ze van een bibliotheek gebruik konden maken (zie Openbare bibliotheken Openbare bibliotheken
Openbare bibliotheken kennen een lange geschiedenis, die in de Zuidelijke Nederlanden teruggaat tot de 17de eeuw. Ze spelen een rol in de (stedelijke) leescultuur door op een laagdrempeli... Lees meer ). Ze konden er onder gunstige omstandigheden debatteren over culturele en maatschappelijke problemen en er hun talenten ontwikkelen. Verschillende bekende personen werden lid van het genootschap: Reimond Stijns Stijns, Reimond
Onderwijzer Reimond Stijns (1850-1905) was betrokken bij het Vlaamse verenigingsleven in Brussel. Hij was auteur van romans, verhalen, novellen en toneelstukken en lag mee aan de basis va... Lees meer , Hippoliet Meert Meert, Hippoliet
Hippoliet Meert (1865-1924) was de oprichter van het Algemeen-Nederlands Verbond. Hij ijverde voor de vernederlandsing van de Gentse universiteit en engageerde zich tijdens de Eerste Were... Lees meer , Jef Mennekens Mennekens, Jef
Jef Mennekens (1877-1943) was auteur van (jeugd)literatuur en gemeentesecretaris van Brussel. Hij zette zich in voor de vernederlandsing van het bestuur en het onderwijs. Lees meer , Maurits Sabbe Sabbe, Maurits
Maurits Sabbe (1873-1938), zoon van Julius Sabbe, was een Germaans filoloog, een Vlaamsgezinde liberaal en een vrijzinnige letterkundige, hoogleraar en conservator van het museum Plantin-... Lees meer , Maurice Roelants Roelants, Maurice
Maurice Roelants (1895-1966) was een Vlaamse literaire auteur en cultuurpromotor. Lees meer en de Van Nu en Straks Van Nu en Straks
Van Nu en Straks (1893-1901) was een literair en cultureel tijdschrift, dat voor Vlaanderen vernieuwend was doordat het aansloot bij internationale eigentijdse denkrichtingen zoals het an... Lees meer ers Van Langendonck, Hegenscheidt, August Vermeylen, Gustaaf Schamelhout Schamelhout, Gustaaf
Gustaaf Schamelhout (1869-1944) was een arts die zich ook cultureel engageerde. Vooral na de Eerste Wereldoorlog ontpopte hij zich tot een expert in de antropologie en rassenkunde. Die in... Lees meer , Herman Teirlinck Teirlinck, Herman
Lees meer en Fernand Toussaint van Boelaere Toussaint, Fernand Victor
Lees meer . In de praktijk behoorden de meeste leden tot het Brusselse liberaal-vrijzinnige milieu, met uitzonderingen als de katholiek Van Langendonck of de socialist Vermeylen.
Literatuur en politiek
Hoewel De Distel zich van elke partijpolitieke binding onthield en nooit hevig militant was, nam ze regelmatig Vlaamsgezinde standpunten in: Vlaams onderwijs in de hoofdstad, aansluiting bij het Nationaal Vlaamsch Verbond Nationaal Vlaamsch Verbond
Het Nationaal Vlaamsch Verbond was een vereniging waarin vrijzinnige en katholieke flaminganten van 1891 tot 1914 samenwerkten. Lees meer (NVV), steun aan de Boeren in Zuid-Afrika Zuid-Afrika
Deze bijdrage belicht de relatie tussen de Vlaamse beweging en Zuid-Afrika van de 19de tot de 21ste eeuw. Lees meer , pleidooien voor de erkenning van het Nederlands in bestuur Bestuur
Het taalgebruik in het bestuur is een centraal aspect van de Belgische taalkwestie. Het omvat het proces van het afdwingen van taalrechten voor Vlamingen evenals de bestuurstaalwetgeving ... Lees meer , gerecht Gerecht
Lees meer en leger Leger
Lees meer , huldevieringen van ook katholieke pioniers als Albrecht Rodenbach Rodenbach, Albrecht
Albrecht Rodenbach (1856-1880) was een West-Vlaams studentenleider en dichter, die een sleutelrol speelde in het ontstaan van de Blauwvoeterij en de katholieke Vlaamse studentenbeweging. ... Lees meer (in 1888). Het beoefenen van Nederlandse letterkunde zelf, in een verfranste hoofdstad en in een tijdperk van taalkundige en ideologische spanningen, was een politieke daad. De Stekels participeerden ook aan de Nederlandse Congressen Nederlandse Congressen
De Nederlandse Congressen waren gemeenschappelijke (culturele) ontmoetingen van Vlamingen en Nederlanders in Vlaanderen en Nederland die met onderbrekingen werden georganiseerd sinds 1849... Lees meer en De Distel was, onder meer via Meert, belangrijk voor de oprichting van het Algemeen-Nederlandsch Verbond Algemeen-Nederlands Verbond
Het Algemeen-Nederlands Verbond (ANV) werd in 1895 opgericht. Aanvankelijk behartigde het de belangen van de Nederlandse taal. Later en tot op de dag van vandaag ijvert het voor de brede ... Lees meer (ANV) in 1895. Vanaf de jaren 1890 huldigden de Stekels behalve de Groot-Nederlandse Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer gedachte een opvallend pan-Germanisme, dat veel verder ging dan het literaire: ‘In Duitsland wonen onze Germaansche broeders.’
Van Nu en Straks
De Distel was een actieve, overwegend liberale Vlaamsgezinde kring, die bovendien een schakelfunctie heeft gespeeld in de Nederlandse literatuurgeschiedenis. Latere Van Nu en Straksers leerden er elkaar kennen en ontdekten er in de oudere Van Langendonck, jarenlang secretaris en dikwijls ook voorzitter van De Distel, de man die hen in de strijd voor de ontwikkeling van Vlaanderen de nodige geestelijke leiding kon geven. Verder vonden ze in het uitgeleefde, romantisch-nationale gedachtegoed van de ouderen een hardnekkige, maar daardoor juist vruchtbare oppositie. Toen omstreeks de eeuwwisseling vrijwel alle jongeren zich van De Distel gedistantieerd hadden, leefde het gezelschap nog tot 1928 in stilte voort.
Literatuur
– H. Teirlinck, De Kroonluchter, 1904.
– L. Opdebeek, Bloemekens van den Vlaamschen Rozelaar, 1928.
– G. Schamelhout, Uit de jaren 1892-1901, in: Gedenkboek August Vermeylen, 1932, pp. 111-116.
– G. Schmook, Prosper van Langendonck en zijn verhouding tot de Distel (1882-1908), in: Verslagen en Mededelingen van de KVATL, 1957, pp. 439-536.
– G. Schmook, Prosper van Langendonckiana. Enige aanvullingen op Prosper van Langendonck en zijn verhouding tot De Distel, in: Verslagen en Mededelingen van de KVATL, 1959, pp. 167-182.
– G. Schmook, Het letterkundig genootschap De Distel musiceert (1882-1900), in: Verslagen en Mededelingen van de KVATL, 1967, pp. 91-140.
– G. Draye, ‘Smartelijk te handelen’. Een politiek-culturele biografie van het Brusselse kunstgenootschap De Distel 1881-1928, 2004.
– G. Draye, Laboratoria van de natie. Literaire genootschappen in Vlaanderen 1830-1914, 2009.