De Laveleye, Emile
Emile de Laveleye (1822-1892) was een jurist en sociaal wetenschapper, die een hoogleraarschap in de politieke economie in Luik bekleedde. Hij verwierf als intellectueel internationale faam en droeg bij aan de ideologische vernieuwing van het liberalisme. Zijn vernieuwende ideeën over de samenleving paste hij ook toe op de Vlaamse beweging, waarvan hij de sociale dimensie aanwees.
Opleiding en loopbaan
Emile de Laveleye volgde middelbaar onderwijs in het atheneum van Brugge en het college Stanislas te Parijs, studeerde rechten, eerst in Leuven, vervolgens in Gent, waar hij in 1846 de doctorstitel behaalde. Hij werd hoogleraar in de politieke economie aan de universiteit van Luik (1863-1892). Veel van zijn politieke en sociale opvattingen kregen vorm in de Gentse Société Huet, die behalve voor democratische en republikeinse ideeën ook openstond voor reflectie op de Vlaamse situatie. Vanuit die groep werd De Laveleye medestichter van het tijdschrift La Flandre libérale La Flandre Libérale (1847-1848)
La Flandre libérale (1847-1848) was het Franstalige, sociaal-progressieve en liberale tijdschrift van de Société Huet. Lees meer en het dagblad De Broedermin De Broedermin
De Broedermin (1848-1859) begon als een christendemocratisch geïnspireerd dagblad met republikeinse inslag, maar evolueerde naar een doctrinair liberalisme. Lees meer , waarin hij het streven naar sociale rechtvaardigheid in het bijzonder op Vlaanderen richtte. In 1861 onderschreef hij in naam van al de Gentse liberale kandidaat-volksvertegenwoordigers de principes van het Vlaamsch Verbond (1861-1862) Vlaamsch Verbond (1861-1869)
Het Vlaamsch Verbond was een flamingantische politieke drukkingsgroep in Gent. Lees meer . Zijn academische carrière te Luik, zijn wetenschappelijke publicaties en zijn studiereizen door Europa maakten van De Laveleye een van de belangrijkste Belgische intellectuelen van zijn tijd. Zijn politieke, sociale en economische publicaties bezorgden hem Europese faam. Hij droeg onder meer ook gewichtige juridische argumenten aan ter ondersteuning van de uiteindelijk succesvolle pogingen van Leopold II van Saksen-Coburg, Leopold II
Leopold II (1865-1909) is vooral bekend gebleven voor zijn bewind over het Congogebied. In de Belgische politiek stond hij neutraal in de levensbeschouwelijke kwesties maar ijverde voor d... Lees meer om Congo Congo
Lees meer als kolonie te verwerven.
Visie op de Vlaamse kwestie
Ook al nam hij niet actief deel aan de concrete acties en initiatieven van de Vlaamse beweging, dan bleef hij toch in publicaties zijn openlijke sympathie betuigen en leverde de Vlaamse beweging zo morele steun en intellectuele onderbouwing. In 1871 schreef De Laveleye dat Vlaanderen na 1830 onvergelijkbaar dieper gevallen was dan in eender welke periode uit zijn verleden. Binnen het toen bestaande wettelijke kader was er volgens hem geen ruimte voor een Vlaamse kwestie, maar ze zou ten volle aan de orde komen bij de volgende stap in de ontwikkeling van de democratie als algemeen stemrecht werd ingevoerd. Dan zou de Vlaamse beweging van literair dilettantisme evolueren naar een onstuitbare nationale beweging. Die ontwikkeling wilde hij voorbereid zien worden door de sociale ontvoogding te bevorderen als voorwaarde tot individuele emancipatie. Deze positie sloot aan bij het streven van andere vernieuwende liberalen in zijn tijd, zoals Adolphe Prins, Paul Janson, Emile Solvay, Louis Varlez en Emile Waxweiler Waxweiler, Emile
Socioloog Emile Waxweiler (1867-1916) was een hoogleraar aan de ULB, die zich als docent aan het Hooger Onderwijs voor het Volk en lid van de Tweede Hogeschoolcommissie inzette voor Nede... Lees meer , naar een sociaal liberalisme dat rekening hield met de maatschappelijke context waarin het individu zich situeerde. Het kon evengoed toegepast worden op taal- en cultuurfenomenen als op werkomstandigheden en armoedebestrijding, die alle een sociale politiek en correcties op het vrije marktmodel vereisten.
Toegepast op de Vlaamse problematiek bracht deze benadering De Laveleye ertoe om vernederlandsing in Vlaanderen te bepleiten met als doel de Vlaamse arbeiders toegang te verschaffen tot kennis en hen te integreren in de burgerlijke samenleving. Dit laatste oogmerk onderscheidde zijn liberalisme van het socialisme. Dat nam niet weg dat De Laveleyes verdediging van meer staatsinterventie in samenleving en economie Economie
Dit artikel gaat over de relatie tussen economie en Vlaamse beweging. Daarmee beoogt deze tekst geen economische geschiedenis te schetsen van wat we vandaag Vlaanderen noemen. Integendee... Lees meer hem het etiket van ‘kathedersocialist’ bezorgde, naar de Duitse ‘nationale economen’ (Gustav von Schmoller en anderen) die zo genoemd werden wegens hun soortgelijke argumentatie. In eigen land vormde de Laveleye weliswaar een voorloper vanwege het verband dat hij legde tussen Vlaamse beweging en sociaaleconomische analyse en beleid, maar hij stond met dat pionierswerk geenszins alleen: ook Auguste de Maere-Limnander De Maere, Auguste
Lees meer , Julius Vuylsteke Vuylsteke, Julius
Lees meer en Julius Mac Leod Mac Leod, Julius
Julius Mac Leod (1857-1919) was hoogleraar plantkunde aan de Gentse universiteit en een Vlaamsgezinde progressieve liberaal. Hij was een belangrijke pleitbezorger van de vernederlandsing ... Lees meer droegen daarvoor elementen aan. De Laveleyes invloed op Lodewijk de Raet De Raet, Lodewijk
Lodewijk de Raet (1870-1914) was een econoom en ambtenaar die in belangrijke mate bijdroeg aan de theorievorming over de Vlaamse beweging en deze van een sociaaleconomisch denkraam voorza... Lees meer , de eerste die een systematische ontleding van de sociaaleconomische dimensie van de Vlaamse beweging met bijbehorend programma bood, was onmiskenbaar. August Vermeylen Vermeylen, August
August Vermeylen (1872-1945) was een schrijver, literatuur- en kunsthistoricus, en socialistisch senator. In het tijdschrift Van Nu en Straks, waarvan hij de leiding had, publiceerde hij ... Lees meer baseerde zich voor de brug die hij sloeg tussen Vlaamse beweging en sociale hervormingen eveneens op De Laveleye.
Tot De Laveleyes verdediging van de Vlaamse beweging in de internationale pers behoorde onder meer een antwoord op een aanval op de Vlaamse beweging in de Londense Pall Mall Gazette. Hij publiceerde daar eerst een rechtzetting op 3 december 1883 en dan een diepgaande analyse op 25 januari 1884 onder de titel ‘The Flemish Movement in Belgium’. Met deze en andere bijdragen werd hij internationaal vermaard als kenner van nationale bewegingen. Dat gebeurde in het bijzonder door de tweedelige monografie La Péninsule des Balkans (1886).
De Laveleye maakte onderscheid tussen 'etnografische nationaliteiten', gebaseerd op afstamming en verwantschap, en 'electieve nationaliteiten', gegrond op de cultuur. In overeenstemming met zijn waardering voor de geestelijke krachten boven de materiële beschouwde hij de wilsnatie van een hogere maatschappelijke orde dan de natuurlijke natie. Hiermee verdedigde hij de bestaansreden van plurinationale of multi-etnische staten zoals België België
Geen Vlaamse beweging zonder België. Het is ook onmogelijk om België te begrijpen zonder de geschiedenis van de Vlaamse beweging erbij te betrekken. Tussen het ontstaan van een culturele ... Lees meer en Zwitserland. Hoewel De Laveleye het federalisme Federalisme
Sinds het begin van de 20ste eeuw behoort federalisme tot het programma van eerst de Waalse en vervolgens ook de Vlaamse beweging. Vanaf 1970 is de transformatie van België van unitaire t... Lees meer de beste staatsvorm noemde, achtte hij in 1871 een federalisering van België nog inopportuun. Zijn bezwaren vielen blijkbaar in latere jaren weg, want enkele weken voor zijn overlijden noemde hij zich ‘un Flamand flamingant, autonomiste, et fédéraliste même’.
Werken
— Essai sur l'économie rurale de la Belgique, 1863.
— La Prusse et l'Autriche depuis Sadowa, 1870, 2 dln.
— Encore la question flamande, in: Revue de Belgique, 1871, pp. 169-177.
— Essai sur les formes de gouvernement dans les sociétés modernes, 1872.
— L'instruction du peuple, 1872.
— De la propriété et de ses formes primitives, 1874.
— Le protestantisme et le catholicisme dans leurs rapports avec la liberté et la prospérité des peuples, 1875.
— L'avenir religieux des peuples civilisés, 1876.
— Le socialisme contemporain, 1881.
— Eléments d'économie politique, 1882.
— La péninsule des Balkans, 2 delen, 1886.
— Le gouvernement dans la démocratie, 1891, 2 dln.
Literatuur
— E. Goblet d'Alviella, Emile de Laveleye, sa vie et son oeuvre, 1895.
— M. Wilmotte, Trois semeurs d'idées, 1907.
— P. Fredericq, Schets eener geschiedenis der Vlaamsche Beweging, 1908-1909, dln. 2-3.
— I. Zlatanoff, Emile de Laveleye, 1931.
— H. J. Elias, Geschiedenis van de Vlaamse Gedachte, 1963-1965, dln. 2-4.
— P. Lambert, E.L.V. de Laveleye, in: Biographie Nationale, vol. 34, 1968, pp. 528-549.
— P. Praet, Emile de Laveleye: een bio-bibliografische proeve benevens een inleiding in zijn economisch oeuvre, 1979.
— M. Dumoulin en C. Coppens, E.L.V. de Laveleye, in: Nieuw Biografisch Woordenboek, vol. 9, 1981.
— P. Praet, Emile de Laveleye: bibliografie, 1992.
— M. Bots, Lettres adressées à Emile de Laveleye, 1992.
— H. van Velthoven, E. de Laveleye en de Vlaamse kwestie, 1992.
— O. Boehme, Greep naar de markt. De sociaal-economische agenda van de Vlaamse Beweging en haar ideologische versplintering tijdens het interbellum, 2008.
— J. Vandersmissen, The king's most eloquent campaigner... Emile de Laveleye, Leopold II and the creation of the Congo Free State, in: Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis, jg. 41, 2011, nrs. 1-2, pp. 7-57.
— O. Boehme, Europa, een geschiedenis van grensnaties, 2016