Vlaamsch Verbond (1861-1869)

Na de eerste, literair-filologische fase in de V.B., meenden meerdere flamingant Flamingant
Flamingantisme is een term die met verschillende betekenissen wordt toegekend aan actoren binnen de Vlaamse beweging en het Vlaams nationalisme. Lees meer en na 1850 dat ze hun eisen ook politiek moesten vertalen. Ze ergerden zich aan de onverschilligheid van de regering voor hun eisen, zoals rond het werk van de Grievencommissie Vlaemsche Commissie
De Vlaemsche Commissie of Grievencommissie inventariseerde op vraag van de regering in 1856-1857 voor de eerste keer de problemen in verband met de positie van het Nederlands in België en... Lees meer was gebleken. Bovendien bracht de kiescijnsverlaging van 1848 het stemrecht in het bereik van de kleine burgerij, die zich gevoelig toonde voor de V.B. Tegelijk groeiden andere 'radicale' aspiraties, zoals die van democraten, antimilitaristen, de arbeiders- of de vrijhandelsbeweging. Het flamingantisme werd het brandpunt waarrond dit radicalisme zich verstrengelde tot een brede maar weinig gestructureerde oppositie.

Deze nieuwe politieke groepen herkenden zich niet in de twee bestaande, overwegend burgerlijke politieke stromingen, de katholieke en de liberale. De liberalen hadden al in 1847 een partij opgericht en beheersten vanaf 1857 de regering en meerdere stadsbesturen. Rond 1857-1864 experimenteerden de radicalen, grotendeels met steun van de klerikale oppositie, met eigen kandidaten bij verkiezingen, meestal met slechts beperkt en kortstondig succes, op de Meetingpartij Meetingpartij
De Meeting (1862-1914) was een Antwerpse politieke formatie die ontstond uit een coalitie van flaminganten, progressieve liberalen en katholieken. Ze liet zich kenmerken door een uitgespr... Lees meer in Antwerpen na. Gebrek aan onderlinge coherentie verhinderde de oprichting van een eigen, 'derde' partij, ook omdat het kiesstelsel een tweepartijensysteem bevorderde. Daaruit groeide de idee om de bestaande partijen voor het radicale programma te winnen via pressie op hun kandidaten bij verkiezingen. Toen ook prominente liberale flaminganten als Ferdinand A. Snellaert Snellaert, Ferdinand A.
Ferdinand Augustijn Snellaert (1809-1872) was een arts, filoloog, letterkundige en leidende figuur in de Vlaamse beweging. Lees meer gefrustreerd raakten over de liberale onwil tegenover de V.B., kwam schot in de zaak: de flaminganten zouden de bestaande partijen 'vervlaamsen'.

Op 5 april 1861 verscheen daartoe een oproep in Het Zondagsblad Het Zondagsblad
Lees meer , het Gentse volksweekblad van de progressieve liberaal Constant Leirens Leirens, Constant
Lees meer : een Vlaemsch Verbond zou bij haar leden-kiezers alleen kandidaten aanbevelen die de Vlaamse eisen onderschreven. Op 13 mei startte Leirens daartoe het tijdschrift Het Vlaemsch Verbond (spoedig gespeld als: Het Vlaamsch Verbond, een spelling die vervolgens ook voor de organisatie werd gevolgd). De praktische werking van het Verbond werd op 19 mei vastgelegd in een door de Brusselse maatschappij Vlamingen Vooruit Vlamingen Vooruit
Vlamingen Vooruit was een Vlaamse en vrijzinnige organisatie in Brussel die in 1858 onder impuls van Eugène van Bemmel in Brussel werd opgericht. Het programma eiste de gelijkberechtiging... Lees meer (waar Leirens in actief was) georganiseerd overleg. Het Verbond zou in elke kiesomschrijving een afdeling tellen, waarbinnen commissies elk een partij zouden 'bewerken'.

Het Verbond kwam alleen in Gent van de grond. Het bundelde de meeste flamingantische verenigingen, maar ook de vier belangrijkste arbeidersorganisaties. Meteen ontstond een Vlaamsch Liberaal Komiteit, met Leirens als voorzitter en de antiklerikale, democratisch-flamingantische, jonge advocaat Julius Vuylsteke Vuylsteke, Julius
Lees meer als secretaris. Snellaert besloot, voorlopig en tegen het liberale comité in, een overkoepelende Gentse afdeling op te richten. Voorlopig, want de Kamerverkiezingen van 11 juni stonden voor de deur. Het liberale comité bewerkte de (allerminst enthousiaste) liberale kandidaten, Snellaerts afdeling richtte zich tot de onafhankelijken en de klerikalen. Drie liberalen werden verkozen, tegen vier kandidaten van de oppositie, onder wie de flamingant Pieter de Baets De Baets, Pieter
De Gentse jurist Pieter de Baets (1825-1875) was een volksvertegenwoordiger van de katholieke partij, die opkwam voor de Vlaamse kwestie. Lees meer .

Al op 12 juli richtten Leirens en Vuylsteke de Liberale Afdeeling van het Verbond op. Begin september wilden Snellaert en Karel F. van Acker Van Acker, Karel
Karel van Acker (1830-1912) was een sociaal voelende en Vlaamsgezinde advocaat, die mee aan de basis lag van de Vlaamse Conferentie der Balie, zich engageerde in de arbeidersbeweging en e... Lees meer een overkoepelende Algemeene Afdeeling oprichten, maar Leirens en Vuylsteke namen er de macht in over en neutraliseerden haar. Op 30 september reageerde de groep-Snellaert met de oprichting van een Hoofd-Afdeeling van het Vlaamsch Verbond, voorgezeten door de oud-leraar Lodewijk de Potter De Potter, Lodewijk
Lodewijk de Potter (1792-1869) was leraar en dichter. Hij zette zich in voor de Nederlandse taal; eerst in de rederijkerskamers van Ieper en Gent en vervolgens in de beginnende Vlaamse be... Lees meer , die de steun kreeg van de arbeidersorganisaties en van de presocialistische flamingant Emiel Moyson Moyson, Emiel
Lees meer ; ze werd door de liberalen als klerikaal gedoodverfd.

Leirens verdween uit het Gentse geharrewar en de groep-Vuylsteke stond voorgoed lijnrecht tegen de groep-Snellaert. Deze laatste ging ervan uit dat de V.B. één moest blijven, los van de partijenstrijd, en dat verkiezingen alleen dienden om het radicale Vlaamse programma via de bestaande partijen te realiseren. De jonge liberalen rond Vuylsteke geloofden niet in zo'n 'onzijdig', boven alle andere politieke belangen verheven Vlaams programma. Voor hen maakte het radicale project deel uit van 'het ware' liberalisme en was het zaak een bijgestuurde en dus ook Vlaamsgezinde liberale partij Liberale partij
De verhouding tussen de liberale partij en het partijpolitieke liberalisme in België enerzijds, en de Vlaamse beweging anderzijds levert een gevarieerd en ingewikkeld beeld op dat evoluee... Lees meer te helpen overwinnen. Daarom achtten zij een coördinerende, boven de partijen staande, Hoofd-Afdeeling van het Vlaamsch Verbond, zoals Snellaert voorstond, overbodig.

Zo stierf het Vlaamsch Verbond nog voor het was geboren; eind mei 1862 verdween het blad Het Vlaamsch Verbond. Vuylstekes Liberale Afdeeling vormde zich om tot de Vlaamsche Liberale Vereeniging Vlaamsche Liberale Vereeniging
De Vlaamsche Liberale Vereeniging (1866-circa 1940) werd opgericht als drukkingsgroep binnen de Liberale Associatie van Gent. Door haar gematigde standpunten slaagde zij er gedurende enke... Lees meer , een flamingantische drukkingsgroep binnen de liberale partij. De Hoofd-Afdeeling bleef zeker tot 1869 voortbestaan, maar bleef minoritair in het toch overwegend liberale Gentse flamingantisme en speelde geen politieke rol meer. Haar basis in de arbeidersbeweging verschrompelde toen deze laatste door de katoencrisis (1861-1865) werd getroffen, terwijl de volgende generatie arbeidersleiders zich veel minder thuis voelden in de V.B.