De Potter, Frans

Frans de Potter was een geboren en getogen Gentenaar. Hij werd geboren op 4 januari 1834 en overleed op zijn zeventigste op 15 augustus 1904. ‘Zijne ouders, die niet tot den zeer bemiddelden stand behoorden, konden hem behalve eene goede opvoeding te huis, niets meer dan lager onderwijs laten genieten,’ schreef uitgever en politicus Alfons Siffer Siffer, Alfons
Alfons Siffer (1850-1941) was een gematigd Vlaamsgezinde katholieke drukker-uitgever en politicus, die tevens een leidende rol speelde binnen het Davidsfonds. Behalve volksvertegenwoordig... Lees meer in een terugblik. Dat maakte hem een autodidact.

Zoals wel meer generatiegenoten debuteerde De Potter eerst met oorspronkelijk literair werk (zie Literatuur Literatuur
De literatuur heeft een cruciale rol gespeeld in het ontstaan van de Vlaamse ontvoogdingsstrijd en ook in de daaropvolgende fasen van de Vlaamse natiewording zijn schrijvers vaak richting... Lees meer ). In de tweede helft van zijn carrière, na een korte benoeming als adjunct-archivaris van het Gentse rijksarchief, trad hij als stadshistoricus en bestuurder op de voorgrond.

De Potter huwde op 18 februari 1860 Coleta Francisca Duyckers. Het koppel kreeg zes kinderen.

Oeuvre

Toonaangevende Gentse letterkundigen zoals Prudens van Duyse Van Duyse, Prudens
Lees meer , Jules de Saint-Genois de Saint-Genois des Mottes, Jules
Jules de Saint-Genois (1813-1867) was een Gentse cultuurflamingant. Hij was onder meer voorzitter van het Willemsfonds, hoofdbibliothecaris van de Gentse stads- en universiteitsbibliothee... Lees meer en Ferdinand Snellaert Snellaert, Ferdinand A.
Ferdinand Augustijn Snellaert (1809-1872) was een arts, filoloog, letterkundige en leidende figuur in de Vlaamse beweging. Lees meer namen de jonge Frans de Potter vanaf de jaren 1850 op in hun midden. Zijn eerste historische roman Walter de Gek publiceerde De Potter in 1854. Er zouden er nog enkele volgen, naast dichtwerk – dat De Potter in 1889 liet bundelen in Gedichten - en liederen. Vooral het volkslied De Blauwe Kiel (1853) en de cantate Artevelde (1863) kregen bijval. Vaak schreef De Potter ook werk naar aanleiding van prijskampen die werden ingericht door letterkundige genootschappen of zond hij werk in ter bekroning. Zo werd zijn roman De arme dichter bekroond door het Antwerpse genootschap De Olijftak De Olijftak
De Olijftak was een in 1835 opgerichte Antwerpse rederijkerskamer, die in de context van het ontluikende Vlaamsgezinde cultuurleven wilde aanknopen bij de bewonderde 16de-eeuwse rederijke... Lees meer en kon zijn in 1858 verschenen Geschiedenis der Vlaamsche letterkunde in België sedert het begin dezer eeuw rekenen op erkenning van De Vriendschap uit Roeselare.

Intussen leverde hij ook journalistiek werk. In 1856 werd De Potter redacteur bij de Gentse krant De Beurzen-Courant De Beurzen-Courant
De Beurzen-Courant was een Gents dagblad dat verscheen tussen 17 maart 1856 en 31 juli 1870. Het ging van start als informatieblad over de beurs, maar zou stelselmatig evolueren tot een V... Lees meer en daarna werd hij hoofdredacteur bij De Nieuwe Beurzen-Courant (1870-1871), die later werd omgedoopt tot Het Fondsenblad Het Fondsenblad
Het Fondsenblad was een Gents katholiek flamingantisch blad dat verscheen van 1871-1914. Het was de opvolger van de Nieuwe Beurzen-Courant. Het blad speelde een belangrijke rol in de onts... Lees meer (1871-1878).

In 1877 werd de Potter aangesteld tot hulparchivaris in het Rijksarchief van Gent. Het gaf hem de kans om de dagbladjournalistiek vaarwel te zeggen en betekende een definitieve verschuiving in zijn oeuvre van de letterkunde naar de geschiedenis en bibliografische studies. De Potter behoorde tot de generatie van Ferdinand van der Haeghen (1830-1913), Prosper Claeys (1834-1910) en Napoleon de Pauw De Pauw, Napoleon
Lees meer , tot de groep zogenaamde ‘oudheidkundigen’ die zonder universitaire aanstelling imposante historische ondernemingen opzetten: tekstedities van vaak Middelnederlandse handschriften; bio-bibliografische studies, verzamelwerken en inventarissen; en proeven van lokale geschiedenis op basis van de collecties van het Gentse stadsarchief en de stads- en universiteitsbibliotheek.

De Potter heeft een oeuvre van om en bij de tweehonderd titels nagelaten, van klein gelegenheidswerk zoals Aardigheden uit den ouden tijd (1868) tot een Geschiedenis van de gemeenten van Oost-Vlaanderen (1864-1884) in 46 delen en het eveneens meerdelige Gent, van den oudsten tijd tot heden (1882-1891), zijn magnum opus over de Gentse geschiedenis. De Potter gaf ook historische bronnen uit, zoals de Chronijcke van Ghendt van Jan van de Vivere (1885), en stelde allerhande bio-bibliografische bijdragen op.

Davidsfonds

Na de regeringswissel van 1878, toen de liberalen aan de macht kwamen, werd De Potter als archivaris aan de kant geschoven. Hij was een geducht polemist en antiliberaal. Daarom werd hij een goed jaar nadat hij benoemd was door de nieuwe liberale regering vervangen. De Potter werd door de liberalen trouwens als een overloper beschouwd. In 1861 was hij nog lid van het Vlaamsch Liberaal Komiteit, een afdeling van de actiegroep van het Vlaamsch Verbond Vlaamsch Verbond (1861-1869)
Het Vlaamsch Verbond was een flamingantische politieke drukkingsgroep in Gent. Lees meer , maar in 1872 was hij kandidaat voor de katholieke partij Katholieke partij
De katholieke partij, later CVP (vanaf 1945) en CD&V (vanaf 2001) speelde een cruciale rol in de geschiedenis van de Vlaamse beweging. De partij had een belangrijk aandeel in onder m... Lees meer bij de gemeenteraadsverkiezingen in Gent.

Vanuit zijn katholieke overtuiging speelde De Potter ook een belangrijke rol in de stichting van het Davidsfonds Davidsfonds
Het Davidsfonds is een katholieke Vlaamse cultuurvereniging, die werd opgericht in januari 1875. Lees meer . Op 24 december 1874 publiceerde hij in Het Fondsenblad Het Fondsenblad
Het Fondsenblad was een Gents katholiek flamingantisch blad dat verscheen van 1871-1914. Het was de opvolger van de Nieuwe Beurzen-Courant. Het blad speelde een belangrijke rol in de onts... Lees meer een oproep om tegenover het liberaal geworden Willemsfonds Willemsfonds
Het Willemsfonds (1851-heden) is een liberaal-vrijzinnige culturele vereniging en drukkingsgroep die het gebruik van het Nederlands promoot en ondersteunt. Lees meer een katholiek fonds op te richten, waarvoor hij zelf reeds een naam had bedacht: het Davidsfonds, dat verwees naar kanunnik Jan-Baptist David David, Jan-Baptist
Jan-Baptist David (1801-1866) was een katholiek priester, en vanaf 1834 hoogleraar nationale taal, letterkunde en geschiedenis aan de Katholieke Universiteit in Mechelen en Leuven. Hij sp... Lees meer . Hoewel De Potter niet aanwezig was op de stichtingsvergadering van het fonds en al evenmin behoorde tot het eerste bestuur, gaf hij via verschillende artikelen in Het Fondsenblad de definitieve stoot tot de stichting in januari 1875. Daarna hielp hij het fonds door de moeilijke beginjaren.

De Potter was wel rechtstreeks betrokken bij de stichting en het bestuur van de Gentse afdeling van het Davidsfonds, die hij graag tot hoofdzetel had gemaakt. Om de afdelingen dichter bij elkaar te brengen begon hij in 1878 met het tijdschrift De Vlaamsche Wacht De Vlaamsche Wacht
De Vlaamsche Wacht, veertiendaagsch tijdschrift voor Nederlandsche letteren, kunst, wetenschap en bibliographie verscheen van 1878 tot 1886. Lees meer (1878-1886), dat een overzicht gaf van de verschillende activiteiten die in de diverse afdelingen werden gehouden. In datzelfde jaar – na zijn gedwongen vertrek bij het Rijksarchief – werd De Potter ook secretaris-generaal van het Davidsfonds en in 1885 ook voorzitter van de Gentse afdeling, functies die hij tot zijn dood zou blijven bekleden.

KANTL

1886 was - na 1878 - een tweede kanteljaar voor De Potter. Hij zette De Vlaamse Wacht stop, en raakte betrokken bij de lancering van een nieuw tijdschrift, Het Belfort Het Belfort
Het Belfort was een Vlaams katholiek tijdschrift ‘toegewijd aan Letteren, Wetenschap en Kunst’. Het verscheen van 1886 tot 1899. Lees meer , dat onder patronage van het Davidsfonds verscheen en waarvan de drukker en boekhandelaar, en De Potters persoonlijke vriend, Alfons Siffer de leiding nam. Het tijdschrift was gewijd aan de Nederlandse taal- en letterkunde, maar bracht ook maatschappelijke stukken vanuit een Vlaamsgezinde en katholieke, eerder conservatieve overtuiging. In 1900 vloeide het tijdschrift over in het nog steeds door Siffer uitgegeven Dietsche Warande en Belfort Dietsche Warande en Belfort
Dietsche Warande en Belfort was een Vlaams tijdschrift voor literatuur- en geestesleven. Het ontstond in 1900 door de samensmelting van de tijdschriften Dietsche Warande en Het Belfort.... Lees meer .

Nog in 1886 werd de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde (KANTL) Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde
De Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde (KANTL, 1886) is een instelling die zich in de loop van haar geschiedenis heeft ingezet zowel voor taalculturele, -wetenschappeli... Lees meer opgericht. De Potter behoorde tot de eerste leden van de academie en werd de eerste vaste secretaris van het genootschap. Zijn benoeming tot vaste secretaris zou mogelijk een soort eerherstel vanwege de katholieken geweest zijn. Tot aan zijn overlijden in 1904 bleef De Potter deze functie uitoefenen. Als secretaris heeft hij zijn stempel gedrukt op de werking van de eerste twee decennia van de KANTL; maar behalve bestuurlijke werk verrichtte De Potter ook studiewerk. Hij vervaardigde de catalogus van de bibliotheek van de KANTL en publiceerde geregeld in de reeks Koninklijke Vlaamsche academie voor taal- en letterkunde.

Slot

De Potters voornaamste bijdrage aan de Vlaamse beweging waren de inspanningen die hij leverde voor het Davidsfonds, de KANTL en Het Belfort. Achter die inspanningen school een Vlaamsgezinde overtuiging, die enerzijds de ontwikkeling van het Nederlands als volwaardige taal Taal
De ontwikkeling van het Nederlands vormde tot diep in de 20ste eeuw een fundamenteel aandachtspunt in de Vlaamse beweging. De wijze waarop het geschreven en gesproken Nederlands gehanteer... Lees meer betrof en anderzijds een streven naar de erkenning van de rechten van de Vlamingen. Wat dat eerste punt betrof, belandde De Potter in de jaren 1880 overigens in een taalkundig en taalpolitiek dispuut met Guido Gezelle Gezelle, Guido
Guido Gezelle (1830-1899) was een Vlaamse priester die de Vlaamse volkstaal verdedigde binnen het algemeen Nederlands. Hij verwierf grote bekendheid als lyrisch dichter van religieuze nat... Lees meer .

De Potter ijverde voor de taalwetten Taalpolitiek en -wetgeving
Situaties van taalonderdrukking vindt men wereldwijd. Daarom besteedt deze bijdrage eerst aandacht aan gehanteerde taalpolitieke strategieën. Ook in België verzette een gedomineerde taalg... Lees meer van 1873, 1878 en 1883 en toonde zich een duidelijk voorstander van de vernederlandsing van het katholieke onderwijs Onderwijs
Lees meer . Een Groot-Nederlandse Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer klemtoon was niet altijd ver weg, maar hield niet veel meer in dan een zekere culturele toenadering en samenwerking tussen Vlaanderen en Nederland Nederland
Nederland is met Vlaanderen verbonden door de economische infrastructuur, de taal en de geschiedenis. Vanaf eind 18de eeuw kreeg die verbondenheid in taal en cultuur op uiteenlopende mani... Lees meer . Bij zijn dood werd gezegd dat hij naast zijn omvangrijke literaire en geschiedkundige nalatenschap ‘zijnen plicht als Vlaming’ niet vergeten was.

De Potter was onder meer ook lid van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde Koninklijke Zuidnederlandse Maatschappij voor Taal- en Letterkunde en Geschiedenis
De Koninklijke Zuidnederlandse Maatschappij voor Taal- en Letterkunde en Geschiedenis (KZMTLG) is een wetenschappelijk-culturele vereniging die op 6 februari 1870 in Mechelen werd opgeric... Lees meer in Leiden (vanaf 1887) en van de Maatschappij voor Geschiedenis en Oudheidkunde te Gent (vanaf 1893).