De School- en Letterbode

Het tijdschrift De School- en Letterbode of Bydragen ter bevordering van onderwys, letterkunde en geschiedenis verscheen van januari 1844 tot december 1855 als voortzetting van De Middelaer De Middelaer
Het maandblad De Middelaer of Bydragen ter bevordering van tael, onderwys en geschiedenis verscheen tussen oktober 1840 en juli 1843 in Leuven als spreekbuis van een groep katholieke Vla... Lees meer bij Vanwest-Pluymers in Sint-Truiden.

Ontstaan

De omvorming met titelwijziging werd op 2 november 1843 door de redactie, bestaande uit de hoogleraren Jan-Baptist David David, Jan-Baptist
Jan-Baptist David (1801-1866) was een katholiek priester, en vanaf 1834 hoogleraar nationale taal, letterkunde en geschiedenis aan de Katholieke Universiteit in Mechelen en Leuven. Hij sp... Lees meer (Leuven) en Jan H. Bormans Bormans, Jan-Hendrik
Jan-Hendrik Bormans (1801-1878) was hoogleraar in de letterkunde. Hij was een promotor van de eengemaakte spelling in Vlaanderen en rapporteur van de Spellingcommissie (1836-1841). ... Lees meer (Luik), de priester en schoolopziener Konstantijn Bogaerts Bogaerts, Konstantijn
Konstantijn Bogaerts (1812-1891) was als priester actief in het onderwijs en in het bisdom Luik. Hij was medestichter van Met Tijd en Vlijt en het Werk der Vlamingen in Luik en redacteur ... Lees meer (Sint-Truiden) en de onderwijzer en drukker-uitgever Willem Vanwest, in een prospectus aangekondigd en was wenselijk omdat de ‘stormtwisten over de Moedertaal’ ondertussen waren bedaard. De oorspronkelijke titel herinnerde aan een achterhaald hoofddoel. De ware reden moet echter meer gezocht worden bij de vervanging van de redactionele spilfiguur van de vroegere De Middelaer, de priester-leraar Hendrik Hubert Jacques Peeters, door Vanwest. Peeters, regent van de Normaalschool en het Klein Seminarie in Rolduc, verliet het onderwijs en nam de functie van apostolisch vicaris in Roermond op. Daarnaast speelde zeker ook het structurele financiële tekort van De Middelaer, ondanks de ruime overheidssubsidiëring, een gewisse rol.

Hoewel men in de titel nu duidelijk de klemtoon legde op het aspect onderwijs, veranderde er vormelijk en inhoudelijk aanvankelijk weinig. Zoals in De Middelaer publiceerden David en Bormans over literatuur Literatuur
De literatuur heeft een cruciale rol gespeeld in het ontstaan van de Vlaamse ontvoogdingsstrijd en ook in de daaropvolgende fasen van de Vlaamse natiewording zijn schrijvers vaak richting... Lees meer en taal Taal
De ontwikkeling van het Nederlands vormde tot diep in de 20ste eeuw een fundamenteel aandachtspunt in de Vlaamse beweging. De wijze waarop het geschreven en gesproken Nederlands gehanteer... Lees meer en Bogaerts over onderwijs. Alleen in de houding tegenover Nederland Nederland
Nederland is met Vlaanderen verbonden door de economische infrastructuur, de taal en de geschiedenis. Vanaf eind 18de eeuw kreeg die verbondenheid in taal en cultuur op uiteenlopende mani... Lees meer kwam verandering: men nam meer afstand en over broederschap werd niet meer gepraat.

Evolutie

Eind 1845 verlieten David, Bormans en Bogaerts om praktische redenen – drukke werkzaamheden of een verhuis – de redactie. Drukker-uitgever Vanwest besloot het ondertussen winstgevende tijdschrift vanaf de derde jaargang (1846) alleen voort te zetten, zonder de abonnees van deze wijziging op de hoogte te stellen. Deze redactiewisseling leidde nu wel vrij snel tot ingrijpende inhoudelijke veranderingen. Vanwest, een onderwijzer van opleiding, publiceerde van dan af hoofdzakelijk ‘leergangen’ of direct praktisch bruikbare bouwstoffen voor het onderwijs, vooral voor het lager maar beperkt ook voor het middelbaar onderwijs. Ook meer theoretische onderwijsbeschouwingen ontbraken niet. Alle andere rubrieken werden duidelijk volledig ondergeschikt, zodat het maandblad van een gemengde periodiek evolueerde tot een volwaardig pedagogisch tijdschrift, waarmee duidelijk een leemte in het Vlaamse tijdschriftenaanbod werd opgevuld. De wending deed het aantal abonnees ook aanmerkelijk stijgen.

Vanaf de vijfde jaargang werd het tijdschrift geleidelijk en verregaand tweetalig, wellicht gedwongen door gebrek aan goede Nederlandstalige medewerkers en kopij, en vanuit de wens om een ruimer publiek te bereiken. Daardoor stond het tijdschrift vanaf 1850 ‘in zyn vak, de waelsche niet minder dan de vlaemsche provincien des Ryks’ ten dienste. Om dit duidelijk te maken kreeg het blad tot en met de elfde jaargang de wat merkwaardig ogende Franstalige paralleltitel Le School- en Letterbode, zonder ondertitel, mee. Bij de twaalfde en laatste jaargang (1855) werd de titel, zonder duidelijke reden, opnieuw eentalig. Voor de Vlaamse letterkunde was het tijdschrift dan allang van geen betekenis meer.