Ligue d'Enseignement

Vereniging, gesticht op 26 december 1864 te Brussel vanuit de progessieve kringen van de Brusselse vrijmetselarij Vrijmetselarij
Lees meer en de vrijdenkersbond Libre- Pensée.

Doel was de bevordering en verbetering van het volksonderwijs en de instelling en verdediging van een officieel, 'neutraal' onderwijsnet. De stichters van de Ligue vonden voor de oprichting hun inspiratie bij een gelijkaardige organisatie, de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen Maatschappij Tot Nut van 't Algemeen
De Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen is een organisatie voor volksontwikkelingswerk, gesticht door de doopsgezinde predikant Jan Nieuwenhuyzen te Monnikendam op 16 november 1784. ... Lees meer . Bovengenoemde basisdoeleinden bleven ook na diverse statutenveranderingen en reorganisaties dezelfde.

De vereniging bestond in 1864 uit evenveel Franstalige als Nederlandstalige vertegenwoordigers en steunde expliciet de Vlaamse taalgrieven inzake onderwijs Onderwijs
Lees meer . Wat het lager onderwijs betreft eiste zij principieel onderricht in de moedertaal tijdens de eerste drie jaar en tweetaligheid Tweetaligheid
Lees meer vanaf het vierde jaar. Dit standpunt was niet zozeer ingegeven door culturele, maar door politieke motieven. De in de Ligue actieve jonge progressieve liberalen zagen het onderwijs immers als een belangrijk instrument voor de opvoeding en ontvoogding van het Vlaamse volk, dat zich aan de katholieke greep moest onttrekken.

In de algemene raad van de Ligue zetelden verschillende flamingant Flamingant
Flamingantisme is een term die met verschillende betekenissen wordt toegekend aan actoren binnen de Vlaamse beweging en het Vlaams nationalisme. Lees meer en, allemaal oud-leden van V lamingen Vooruit Vlamingen Vooruit
Vlamingen Vooruit was een Vlaamse en vrijzinnige organisatie in Brussel die in 1858 onder impuls van Eugène van Bemmel in Brussel werd opgericht. Het programma eiste de gelijkberechtiging... Lees meer : Karel Buls Buls, Karel
Lees meer , Raymond Dedeyn Dedeyn, Raymond
Raymond Dedeyn (1834-1902) was een liberale advocaat en schepen van Sint-Joost-Ten-Node. Verder was hij secretaris van Vlamingen Vooruit en de Ligue de l’Enseignement. Lees meer , F. van Meenen, Frans de Cort De Cort, Frans
Frans de Cort (1834-1878) was een vrijzinnig en progressief flamingant, redacteur en volksdichter. Lees meer , Michiel van der Voort Van der Voort, Michiel
Michiel Van der Voort (1812-1867) woonde achtereenvolgens in Antwerpen en Brussel en was in beide steden een pionier in Vlaamsgezinde acties. Hij was betrokken bij vele organisaties, zoal... Lees meer , Eugène van Bemmel Van Bemmel, Eugène
Eugène van Bemmel (1824-1880) was hoogleraar aan de Université libre de Bruxelles. Hij schreef in het Frans, maar leerde Nederlands. Zijn flamingantisme vloeide voort uit zijn progressief... Lees meer en Charles Potvin Potvin, Charles
Charles Potvin (1818-1902) stond als progressistische intellectueel voor een toenadering tussen liberalisme, flamingantisme en socialisme en was vooral in Brussel actief. Als Franstalige ... Lees meer . Er werden 5 secties opgericht: lager onderwijs, middelbaar en hoger onderwijs, beroeps- en technisch onderwijs, meisjesonderwijs en ten slotte de vijfde sectie onder leiding van Van der Voort over de Vlaamse taalbelangen. Secretarissen van de diverse secties waren onder meer de Vlaamsgezinden Jan van Droogenbroeck Van Droogenbroeck, Jan A.
Jan Amandus van Droogenbroeck (1835-1902) was een Vlaamse dichter en prozaschrijver. Hij schreef vaak onder het pseudoniem Jan Ferguut. Lees meer , Alfons Willems Willems, Alfons
Alfons Willems (1939-1912) was hoogleraar Nederlandse letterkunde en Grieks aan de Université libre de Bruxelles. Hij stond als liberale flamingant onder meer mee aan de basis van de Brus... Lees meer , Geeraard-Jan Dodd Dodd, Geeraard Jan
Geeraard Jan Dodd (1821-1888) was, na een korte carrière als schilder, vooral schrijver, dichter en toneelauteur. Hij was actief lid van tal van Nederlandstalige literaire genootschappen ... Lees meer en Emanuel Hiel Hiel, Emanuel
Emanuel Hiel (1834-1899) was een Vlaamse dichter en schrijver. Als radicaal-democratische, vrijzinnige flamingant speelde hij een belangrijke rol in het Vlaamsgezinde verenigingsleven in ... Lees meer .

Met veel energie en enthousiasme stak Van der Voort met de vijfde sectie van wal (25 juni 1865), maar reeds in september 1866 nam hij ontslag uit protest tegen het gebrek aan belangstelling. Ook verscheidene andere leden zoals Jacob F. Heremans Heremans, Jacob
Lees meer , Bauduin en De Cort trokken zich terug. Terwijl de plaatselijke afdelingen in het Franstalige landsgedeelte veel dynamisme aan de dag legden, kon de Ligue in Vlaanderen nauwelijks voet aan de grond krijgen. Mogelijke oorzaken waren het Vlaamse provincialisme en het feit dat in Vlaanderen reeds een netwerk van literaire en culturele verenigingen aanwezig was. Voorts konden de laïciseringsplannen voor het onderwijs en de antiklerikale ideeën van de Ligue op weinig sympathie rekenen in het katholieke Vlaanderen. Ook inzake de bescherming van de onderwijzers, een tweede aspect van de activiteiten van de Ligue, moest de vereniging het in Vlaanderen afleggen tegen de sterk ingeplante, apolitieke Onderwijzersbond Onderwijzersbond
De Onderwijzersbond (1857-1869) was de eerste beroepsvereniging voor onderwijzers in België en ijverde voor de vernederlandsing van het lager onderwijs in Vlaanderen. Lees meer .

Een op 25 december 1871 bijeengeroepen algemene vergadering van Vlaamse leden kon het tij niet doen keren. Na 1871 werd het dan ook duidelijk dat de Ligue zich niet meer toelegde op activiteiten in Vlaanderen, maar zich concentreerde op Brussel, waar de taalprincipes zoals de Ligue die voorstond werden toegepast in haar Modelschool. Deze school richtte op 17 september 1877 met steun van het Brusselse Willemsfonds Willemsfonds
Het Willemsfonds (1851-heden) is een liberaal-vrijzinnige culturele vereniging en drukkingsgroep die het gebruik van het Nederlands promoot en ondersteunt. Lees meer een Vlaamse klas in met een dertigtal leerlingen, onderwezen door de Nederlander Van Kalken. Het initiatief had een voorbeeldfunctie voor de latere inrichting van Vlaamse klassen in Brusselse scholen vanaf 1879.

Na 1885 volgde een lange periode van inactiviteit, waaraan een einde kwam toen de Ligue in 1905 werd gereorganiseerd en Buls als nieuwe voorzitter werd aangesteld. Naast de eis van leerplicht en de verdediging van het officiële onderwijsnet, stonden ook de taaleisen opnieuw op de agenda. De Ligue nam de visie van voorzitter Buls over; het behoud van een tweetalig België als uitdrukking van het nationale karakter van het land. Anders dan vroeger richtte de Ligue zich nu hoofdzakelijk op de vorming van de nieuwe Vlaamse socio- economische elite, als instrument in de strijd van deze elite om de verwerving van politieke macht. Ook trachtte men de banden met het Willemsfonds nauwer aan te halen, waarbij de Ligue zich ertoe verbond de Franstaligen op de hoogte te houden van Vlaamse activiteiten.

Na de Eerste Wereldoorlog bleef de Ligue ondanks de veranderde context aanvankelijk het oude idee van een tweetalig België verdedigen, maar vanaf 1928 besprak men de op handen zijnde nieuwe taalwetgeving Taalpolitiek en -wetgeving
Situaties van taalonderdrukking vindt men wereldwijd. Daarom besteedt deze bijdrage eerst aandacht aan gehanteerde taalpolitieke strategieën. Ook in België verzette een gedomineerde taalg... Lees meer inzake het onderwijs. Om interne ruzies en breuken te vermijden besloot men zich terug te trekken uit het ideologische debat, afstand te nemen van de V.B. en de taaldiscussies strikt te beperken tot die aspecten die het officiel onderwijs aanbelangden. De Ligue stelde zich nu op het gekende liberale standpunt: de taalkeuze is een vrije beslissing van het gezinshoofd. De nieuwe taalwetgeving Taalpolitiek en -wetgeving
Situaties van taalonderdrukking vindt men wereldwijd. Daarom besteedt deze bijdrage eerst aandacht aan gehanteerde taalpolitieke strategieën. Ook in België verzette een gedomineerde taalg... Lees meer op het lager en middelbaar onderwijs van 14 juli 1932 (waarin het principe streektaal = voertaal voorrang kreeg op de vrije keuze van het gezinshoofd) betekende dan ook een nederlaag voor de vereniging.

Ondanks het feit dat de Ligue daarna bleef proberen de banden met Vlaanderen te behouden (bijvoorbeeld door in 1937 een aparte Vlaamse versie van het tijdschrift Bulletin uit te geven), verminderde de toch al geringe invloed van de Ligue in Vlaanderen na 1935 nog meer. Dit werd heel manifest toen Honoré Houvenaghel, een van de belangrijkste Vlaamse krachten binnen de Ligue, zich in april 1939 van de Ligue afscheurde met een aparte Vlaamse federatie. Hoewel er reeds snel middels enkele toegevingen vanwege de Ligue een verzoening plaatshad (Houvenaghel werd vice-president van de Ligue op 14 mei 1939), maakte de Tweede Wereldoorlog een einde aan de nieuwe Vlaamse initiatieven die de Ligue voorbereidde.

Na 1945 werd een samenwerking georganiseerd met het Algemeen Vlaams Verbond tot Bevordering van het Officiële Onderwijs (AVBO), gaf de Ligue tussen 1947 en 1954 een Nederlandstalige versie uit van het tijdschrift Bulletin en bleef ze ook andere propaganda steeds in de twee talen verspreiden. De evolutie die zich binnen de Ligue reeds in de jaren 1930 had afgetekend zette zich echter door; de organisatie mengde zich in de naoorlogse periode niet in de communautaire debatten maar beperkte haar activiteiten tot de strijd om het behoud van het officiel onderwijs in Vlaanderen (schoolstrijd). Het Franstalige profiel van de Ligue werd zo versterkt en het was tekenend voor de organisatie dat tijdens de vieringen van het honderdjarige bestaan (1964) geen enkele allusie gemaakt werd op de oorspronkelijke Vlaamsgezinde standpunten, noch op de Vlaamsgezindheid van velen van de oorspronkelijke stichters.