Simons, Leo

Leo Simons was de zoon van een welgestelde en liberaal georiënteerde Joodse handelaar. In zijn geboortestad Den Haag volgde hij lager en middelbaar onderwijs, waarbij de latere Leidse hoogleraar Jan ten Brink Ten Brink, Jan
Jan ten Brink (1834-1901), hoogleraar Nederlandse literatuur in Leiden, koesterde sympathie voor Vlaanderen en de Vlaamse beweging. Lees meer hem de liefde voor taal en literatuur bijbracht. Simons studeerde verder aan de Kensington Art School in Londen, de Tekenacademie van Den Haag, de Technische Universiteit Delft en de Universiteit Leiden, waar hij een lesbevoegdheid voor het schoolvak Nederlands behaalde.

Professionele loopbaan

Na kortstondig werkzaam te zijn geweest als leraar in Amsterdam, stapte Simons over naar de journalistiek. In 1893 werd hij adviseur bij een uitgeverij in Londen. Hij gaf er ook Hollandia, een weekblad voor Nederlanders in den vreemde uit. In 1894 trad hij in het huwelijk met een gefortuneerde bankiersdochter en toneelschrijfster.

In 1899 vestigde hij zich opnieuw in Amsterdam, waar hij in 1905 de Maatschappij ter verspreiding van goede en goedkope lectuur de Wereldbibliotheek – nu kortweg Uitgeverij De Wereldbibliotheek – oprichtte, die uitdrukkelijk was bedoeld als een vorm van de door hem sterk bepleite volksemancipatie en -ontwikkeling. Zijn lidmaatschap van de Amsterdamse gemeenteraad van 1905 tot 1911 als partijloze progressieve liberaal paste in hetzelfde kader, net als zijn publicaties over maatschappelijke thema’s, zoals De toekomstwaarde onzer jongste maatschappelijke woelingen (1903), Hoe kom ik vooruit in de wereld? (1913) en Socialisatie op coöperatieven grondslag. Proeve eener wijziging van den productievorm (1920). Hij verwierf ook faam als groot kenner van de Nederlandse dichter en toneelschrijver Joost van de Vondel (1587-1679) en als publicist over theater(geschiedenis). Zijn laatste publicatie, Tot afscheid. Boeken en hun betekenis (1930), behandelde een ander thema waarover hij meermaals schreef en dat hem levenslang passioneerde: de wereld van het boek en de maatschappelijke betekenis van boeken.

De Vlaamse beweging

In de jaren 1880 werkte Simons mee aan het Antwerpse progressief-liberale en Vlaamsgezinde dag- en later weekblad De Kleine Gazet De Kleine Gazet
De Kleine Gazet (1874-1888) was een Antwerps liberaal, progressief en Vlaamsgezind dag- en weekblad. Het fungeerde als het orgaan van diverse organisaties. Lees meer . In 1891 woonde hij als journalist in Gent het Nederlands Taal- en Letterkundig Congres Nederlandse Congressen
De Nederlandse Congressen waren gemeenschappelijke (culturele) ontmoetingen van Vlamingen en Nederlanders in Vlaanderen en Nederland die met onderbrekingen werden georganiseerd sinds 1849... Lees meer bij en maakte er kennis met Emmanuel de Bom De Bom, Emmanuel
Emmanuel de Bom (1868-1953) was een Vlaamse schrijver, redacteur, journalist en bibliothecaris. Lees meer , die een levenslange vriend zou worden. Via De Bom leerde hij ook August Vermeylen Vermeylen, August
August Vermeylen (1872-1945) was een schrijver, literatuur- en kunsthistoricus, en socialistisch senator. In het tijdschrift Van Nu en Straks, waarvan hij de leiding had, publiceerde hij ... Lees meer en Gustaaf Schamelhout Schamelhout, Gustaaf
Gustaaf Schamelhout (1869-1944) was een arts die zich ook cultureel engageerde. Vooral na de Eerste Wereldoorlog ontpopte hij zich tot een expert in de antropologie en rassenkunde. Die in... Lees meer kennen. Over zijn eerste echte contacten met de Vlaamse beweging bracht hij met kritische affiniteit verslag uit in de krant de Haarlemsche Courant en in het literair-culturele tijdschrift De Gids. Op 6 oktober 1900 voerde Simons in De Kapel, een Antwerpse vergaderplaats van intellectuele anarchisten, op vraag van De Bom voor het eerst in Vlaanderen over de Vlaamse beweging. Zijn lezing werd datzelfde jaar gepubliceerd in het oktobernummer van Neerlandia Neerlandia
Neerlandia, gesticht door Hippoliet Meert in 1896, werd in 1897 de spreekbuis van het Algemeen-Nederlands Verbond (ANV). Na verloop van tijd werd Neerlandia een zelfstandig kwartaalperiod... Lees meer , het ledenblad van het Algemeen-Nederlands Verbond Algemeen-Nederlands Verbond
Het Algemeen-Nederlands Verbond (ANV) werd in 1895 opgericht. Aanvankelijk behartigde het de belangen van de Nederlandse taal. Later en tot op de dag van vandaag ijvert het voor de brede ... Lees meer (ANV) en als zelfstandige brochure onder de titel Stambelangen. In 1906 sprak Simons op het Nederlands Taal- en Letterkundig Congres in Brussel, waar hij Lodewijk de Raet De Raet, Lodewijk
Lodewijk de Raet (1870-1914) was een econoom en ambtenaar die in belangrijke mate bijdroeg aan de theorievorming over de Vlaamse beweging en deze van een sociaaleconomisch denkraam voorza... Lees meer leerde kennen. Simons publiceerde – behalve over de Vlaamse beweging – tal van bijdragen over Nederland als natie en over naties, volkeren en natievorming in het algemeen.

Het activisme

Tijdens de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer mengde Simons zich in 1915, zonder echt te interveniëren, in het getouwtrek rond het Belgische emigrantenblad De Vlaamsche Stem De Vlaamsche Stem (1915-1916)
De Vlaamsche Stem (1915-1916) was een Vlaamsgezind dagblad dat in Nederland verscheen en na een tijd in Duitse handen overging. De koerswijziging die het dagblad als gevolg daarvan onderg... Lees meer , dat uiteindelijk met Duits geld werd overgenomen door een groep rond Frederik Carel Gerretson Gerretson, Frederik C.
Frederik Carel Gerretson (1884–1958) was een Nederlandse historicus, zakenman en politicus, die vanuit zijn Groot-Nederlandse overtuiging het Vlaams-nationalisme trachtte te beïnvloeden.... Lees meer . Simons, die in de jaren 1914-1918 in Nederlandse bladen zoals De Nieuwe Amsterdammer en De Nieuwe Courant over de Vlaamse beweging schreef, sympathiseerde met het activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer , maar stond – ondanks zijn persoonlijke Groot-Nederlandse Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer gezindheid – lange tijd weigerachtig tegenover de Groot-Nederlandse en pro-Duitse, bij deze beweging aanleunende bladen Dietsche Stemmen Dietsche Stemmen
Dietsche Stemmen was een Groot-Nederlands georiënteerd tijdschrift (1915-1918) dat het activisme steunde, een zelfstandig Vlaanderen nastreefde en Nederlandse ‘stamgenoten’ voor dit prog... Lees meer en De Toorts De Toorts
De Toorts verscheen tussen 1916 en 1921 en werd uitgegeven in Utrecht. De ondertitel van het tijdschrift luidde: Staat- en Letterkundig weekblad voor Holland, Vlaanderen en Zuid-Afrika on... Lees meer . Vanaf 1918 werkte hij er echter wel aan mee.

Via de Vlaams(gezind)e industrieel Leo Meert Meert, Leo
Leo Meert (1880-1963) was tijdens de Eerste Wereldoorlog een leider van het unionistische activisme. Ook had hij de leiding over Kolenverdeeling voor Vlaanderen. Lees meer , die zich tijdens zijn verblijf in Nederland aansloot bij het activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer , nam Simons de functie van penningmeester op zich van het Nederlandsch Steuncomité voor Volksopbeuring, dat deze activistische sociale organisatie financiële en materiële steun verleende.

In april 1917 werd hij verkozen tot voorzitter van de afdeling De Haag van het Algemeen-Nederlands Verbond Algemeen-Nederlands Verbond
Het Algemeen-Nederlands Verbond (ANV) werd in 1895 opgericht. Aanvankelijk behartigde het de belangen van de Nederlandse taal. Later en tot op de dag van vandaag ijvert het voor de brede ... Lees meer (ANV). Hij maakte ook deel uit van een werkgroep die de programmatische lijn zou vastleggen van deze op dat moment vooral Hollands-patriottische vereniging tegenover de Vlaamse beweging in het algemeen en het activisme in het bijzonder. Na de Wapenstilstand nam hij echter ontslag uit het ANV en engageerde hij zich in de veel radicalere Dietsche Bond Dietsche Bond
De Dietsche Bond (1917-1941) werd opgericht als activistisch gezind alternatief voor het neutrale Algemeen-Nederlands Verbond. De bond nam verschillende prominente activisten op in zijn ... Lees meer , die was opgericht uit onvrede met het ANV.

In het najaar van 1917 was Simons betrokken bij het niet gerealiseerde project om in Nederland een activistisch informatie- en propagandabureau op te richten, nadat hij eerder dat jaar mee het Comité Nederland-Vlaanderen Comité Nederland-Vlaanderen
Het Comité Nederland-Vlaanderen werd in 1917 opgericht in Den Haag met als doel de Nederlandse bevolking voor te lichten over de strijd van de Vlaamse beweging. Lees meer had opgericht. Dit comité stelde zich eveneens tot doel communicatie over Vlaanderen en het activisme in Nederland en daarbuiten op zich te nemen. Omstreeks de jaarwisseling 1917-1918 uitte hij in brieven aan Meert echter zijn ongenoegen over de uitroeping van de Vlaamse zelfstandigheid door de Raad van Vlaanderen Raad van Vlaanderen (1917-1918)
De Raad van Vlaanderen (1917-1918) was een activistisch marionettenparlement tijdens de Eerste Wereldoorlog, dat onderdeel was van de Duitse plannen om in Vlaanderen een blijvende invloed... Lees meer en diens aanstelling tot lid van de Commissie van Gevolmachtigden Commissie van Gevolmachtigden
De Commissie van Gevolmachtigden was in 1918 het uitvoerende orgaan van de Raad van Vlaanderen. De elf gevolmachtigden in de Commissie waren belast met de leiding en vertegenwoordiging va... Lees meer . Heel de Eerste Wereldoorlog door stond Simons met één been binnen en één been buiten het activisme.

Vlaams-nationalist en Groot-Nederlander

Na de Eerste Wereldoorlog steunde Simons heel expliciet het Vlaams-nationalisme in al zijn vormen en de in een stroomversnelling komende Groot-Nederlandse beweging. Hij verleende materiële en morele hulp aan ex-activisten die in België waren gebleven, zoals zijn vriend De Bom, maar evenzeer aan voormalige activisten die naar Nederland waren gevlucht. Simons kantte zich tegen het Belgisch annexionisme ten opzichte van Nederland, pleitte voor amnestie voor oud-activisten, zette een campagne op voor de vrijlating van August Borms Borms, August
August Borms (1878-1946) speelde een prominente rol in de activistische collaboratie tijdens de Eerste Wereldoorlog en groeide nadien uit tot hét symbool van de amnestiebeweging, die een ... Lees meer en engageerde zich in het anti-Belgische verzet van de Groot-Nederlandse beweging en het Vlaams-nationalisme tegen een Belgisch-Nederlands verdrag. Simons publiceerde in de jaren 1920 veel over de Vlaamse beweging, zowel in bladen van Vlaams-nationalistische en/of Groot-Nederlandse signatuur als in Nederlandse kranten en tijdschriften met een andere (ideologische) oriëntatie.

Simons was – hoewel hij af en toe spaarzaam enige retoriek hanteerde – in essentie een pragmaticus en een realist, zoals al bleek uit zijn bijdrage ‘Oppervlakkig en doeltreffend nationalisme’ in de Handelingen van het 29e Nederlandsch Taal- en Letterkundig Congres (1906). Over het rancuneuze negativisme van het radicaal anti-Belgische en antidemocratische weekblad Vlaanderen Vlaanderen (1922-1933)
Vlaanderen was een radicaal Vlaams-nationalistisch weekblad dat verscheen tussen 1922 en 1933. Het stond voor het grootste deel onder leiding van Robrecht de Smet en Josué de Decker. Het ... Lees meer van Jozué de Decker De Decker, Josué
Classicus Josué de Decker (1879-1953) was tijdens de Eerste Wereldoorlog een kopstuk van het activisme en hoogleraar aan de vernederlandste Gentse universiteit. Daarna week hij uit naar N... Lees meer en Robrecht de Smet De Smet, Robrecht
Robrecht de Smet (1875-1937) was een West-Vlaamse priester en kapelaan. Hij evolueerde in radicale anti-Belgische en autoritaire richting en was betrokken bij het Verbond van Vlaamsche Na... Lees meer liet hij zich in de jaren 1920 publiekelijk meermaals heel scherp uit. Tegenover het wetsvoorstel voor een Federaal Statuut Federaal Statuut
Lees meer , dat door Herman Vos Vos, Herman
Herman Vos (1889-1952) engageerde zich tijdens de Eerste Wereldoorlog in het activisme. Vanaf 1925 was hij parlementslid voor de Frontpartij. Toen het Vlaams-nationalisme zich in de jaren... Lees meer in 1931 werd ingediend in de Kamer van Volksvertegenwoordigers, stond hij daarentegen positief. Hij beschouwde het als een constructieve vooruitgang voor de Vlaamse beweging en omschreef het in het juninummer van het tijdschrift Leiding Leiding (1930-1931)
Het tijdschrift Leiding werd in 1930 opgericht door Pieter Nicolaas van Eyck, Frederik Carel Gerretson en Pieter Geyl om sturing te geven aan het cultureel-maatschappelijke leven in het N... Lees meer als ‘een staatsmansdaad’.

Eerbetoon en overlijden

In 1930, het jaar dat hij de directie van De Wereldbibliotheek overdroeg aan Nico van Suchtelen (1878-1949), ontving Simons de erepenning van het ANV.

In het Letterenhuis (Antwerpen) wordt een ongedateerde handgeschreven tekst van Simons bewaard, die zijn verhouding tot Vlaanderen en de Vlaamse beweging samenvat: ‘Als het Vlaamsche volk in al zijn geledingen sterk en krachtig en zelfbewust zal zijn geworden, zal het zijn eigen weg vinden, die het eens, voor al zijn zelfverwezenlijking verzekeren zal’. Zijn laatste publicatie betrof een stuk met als titel ‘Grooter Dietschland’ in het nummer van april 1932 van De Dietsche Gedachte Dietsche Gedachte
De Dietsche Gedachte (1926-1941) was het maandblad van de Dietsche Bond, een in 1917 opgerichte organisatie van Groot-Nederlandse strekking. Lees meer , het ledenblad van de Dietsche Bond Dietsche Bond
De Dietsche Bond (1917-1941) werd opgericht als activistisch gezind alternatief voor het neutrale Algemeen-Nederlands Verbond. De bond nam verschillende prominente activisten op in zijn ... Lees meer . Simons was echter voldoende praktisch ingesteld om te beseffen dat Groot-Nederland, als er het al ooit zou komen, iets voor een verre toekomst was.