Van Es, Willem
De Nederlander Willem van Es (1886-1943) was betrokken bij verschillende culturele en politieke Groot-Nederlandse initiatieven zoals (respectievelijk) het Algemeen-Nederlands Verbond en De Dietsche Bond, en legde in het bijzonder belangstelling aan de dag voor Frans-Vlaanderen. Hij onderhield nauwe betrekkingen met radicale Vlaams-nationalisten zoals August Borms en was een tijd lang mede-eigenaar van het Vlaams-nationalistisch blad De Schelde.
Willem van Es was de zoon van een hooggeplaatst Nederlands ambtenaar in Nederlands Oost-lndië. Van Es kwam voor zijn studie in de rechten naar Nederland en vestigde zich als advocaat in Gouda. Hij was van 1921 tot 1923 werkzaam in China en daarna woonachtig in Wassenaar. Op 18 september 1910 nam hij deel aan het eerste Vlaamsch Taal- en Geschiedkundig Congres ( Vlaamsche Wetenschappelijke Congressen Vlaamsche Wetenschappelijke Congressen
De Vlaamsche Wetenschappelijke Congressen (1887-1942) ijverden in uiteenlopende vakgebieden voor een Nederlandstalige wetenschapsbeoefening in Vlaanderen. Lees meer ) in Antwerpen, dat onder meer de inzet zou betekenen van een actie voor Frans-Vlaanderen Frans-Vlaanderen
Dit artikel belicht de belangstelling vanuit de Vlaamse beweging voor de Vlaamse cultuur in Noord-Frankrijk. Lees meer . De Frans-Vlaamse pastoor Emiel Descamps (1855-1925) riep er de culturele hulp van Vlaanderen en Nederland in. Zowel in Nederland als in Vlaanderen bleef die oproep niet onbeantwoord. Van Nederlandse zijde was het vooral Van Es die er gehoor aan gaf.
In 1911 ging hij in het gezelschap van Adriaan Loosjes Loosjes, Adriaan
De Nederlandse jurist Adriaan Loosjes (1883-1949) was een van de oprichters van De Dietsche Bond. Als voorstander van een staatkundig Groot-Nederland bekritiseerde hij de gematigde, cult... Lees meer en de Nederlandse schilderes Louise A. van Blommestein in Frans-Vlaanderen op verkenning uit. Hij knoopte er onder meer betrekkingen aan met de bekende Frans-Vlaamse priester-politicus Jules Lemire, over wie hij naderhand meer dan eens zou schrijven, onder meer in Neerlandia Neerlandia
Neerlandia, gesticht door Hippoliet Meert in 1896, werd in 1897 de spreekbuis van het Algemeen-Nederlands Verbond (ANV). Na verloop van tijd werd Neerlandia een zelfstandig kwartaalperiod... Lees meer (1911, 1913 en 1939) en ook in zijn werkje De Fransche Nederlanden (1918).
Tijdens de Eerste Wereldoorlog bleef hij nauw contact onderhouden met zijn kennissen in Vlaanderen. Toen Van Es in 1916 door de Nederlandse regering geroepen werd om in Nederlands-lndië een belangrijke taak te gaan vervullen, verkoos hij in Nederland te blijven om de Vlaamse beweging verder te kunnen steunen. Met raad en daad stond hij ook de Vlamingen bij die na de oorlog wegens activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer in moeilijkheden waren geraakt.
In 1921 vertrok Van Es voor drie jaar naar China. Eenmaal terug wijdde hij zich weer aan de Franse Nederlanden. Hij werkte mee aan het culturele tijdschrift Le Lion de Flandre, vooral met bijdragen over toponymie. In 1940 publiceerde hij een studie over De ondergang van het Dietsch in Frankrijk na de Saksisch-Frankisch-Friesche nederzetting, waarin hij de romanisering van de Franse Nederlanden reconstrueerde op grond van de evolutie van de plaatsnamen. Hiervoor had Van Es vooral de onderzoekingen van Karel de Flou De Flou, Karel
Karel de Flou (1853-1931) was historicus, filoloog en letterkundige. Hij schreef tientallen historische en taalkundige artikelen en bezorgde publicaties van Middelnederlandse teksten. Hij... Lees meer en Franz Petri Petri, Franz
Franz Petri (1903-1993) was een Duitse historicus, deskundige voor Belgische en Nederlandse geschiedenis en tijdens de Tweede Wereldoorlog referent voor cultuur en onderwijs in het Duitse... Lees meer gebruikt maar die met eigen bevindingen en stellingen aangevuld. Van Es, die nauwe betrekkingen onderhield met August Borms Borms, August
August Borms (1878-1946) speelde een prominente rol in de activistische collaboratie tijdens de Eerste Wereldoorlog en groeide nadien uit tot hét symbool van de amnestiebeweging, die een ... Lees meer en Cyriel Rousseeu Rousseeu, Cyriel
Cyriel Rousseeu (1882-1968) was een Vlaams activist, mede-oprichter van Pro Westlandia en betrokken bij de initiatieven van zijn vriend August Borms. Lees meer , schreef ook nog Het geval Borms en zijn betekenis voor Nederland (jaartal onbekend).
Hij bleef tot aan zijn dood de activiteiten voor Frans-Vlaanderen steunen, onder meer door de oprichting van de Zannekin-Vereniging in 1937-1938 (zie Zannekin-Werkgemeenschap Zannekin-Arbeidsgemeenschap voor Frans-Vlaanderen
De Zannekin-Werkgemeenschap (1937-) is de naam van een groep verenigingen die in Frans-Vlaanderen vanuit Heel-Nederlands perspectief de Vlaamse beweging ondersteunen. Ze geeft o.a. een j... Lees meer ).
De betrekkingen met onder meer Borms en de activisten brachten met zich mee dat hij ook buiten Frans-Vlaanderen betrokken was bij Groot-Nederlandse Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer activiteiten. Zo behoorde hij tot de redactie van Dietsche Stemmen Dietsche Stemmen
Dietsche Stemmen was een Groot-Nederlands georiënteerd tijdschrift (1915-1918) dat het activisme steunde, een zelfstandig Vlaanderen nastreefde en Nederlandse ‘stamgenoten’ voor dit prog... Lees meer en De Toorts De Toorts
De Toorts verscheen tussen 1916 en 1921 en werd uitgegeven in Utrecht. De ondertitel van het tijdschrift luidde: Staat- en Letterkundig weekblad voor Holland, Vlaanderen en Zuid-Afrika on... Lees meer . Hij was een van de voormannen van De Dietsche Bond Dietsche Bond
De Dietsche Bond (1917-1941) werd opgericht als activistisch gezind alternatief voor het neutrale Algemeen-Nederlands Verbond. De bond nam verschillende prominente activisten op in zijn ... Lees meer en werkte mee aan Dietsche Gedachte Dietsche Gedachte
De Dietsche Gedachte (1926-1941) was het maandblad van de Dietsche Bond, een in 1917 opgerichte organisatie van Groot-Nederlandse strekking. Lees meer . Daarnaast vervulde hij verschillende bestuursfunctie in het Algemeen-Nederlands Verbond Algemeen-Nederlands Verbond
Het Algemeen-Nederlands Verbond (ANV) werd in 1895 opgericht. Aanvankelijk behartigde het de belangen van de Nederlandse taal. Later en tot op de dag van vandaag ijvert het voor de brede ... Lees meer (ANV). Toen het Belgisch-Nederlands Verdrag van 1925 in het Nederlandse parlement behandeld werd, was Van Es een van de tegenstanders en keerde hij zich binnen De Dietsche Bond en het ANV tegen dit verdrag .
Van Es zette zich in om financiële middelen voor het Vlaams-nationalistische dagblad De Schelde (zie Volk en Staat Volk en Staat
Volk en staat (15 november 1936 - 3 september 1944) was een Vlaams-nationalistisch dagblad en orgaan van het Vlaamsch Nationaal Verbond. Het blad verscheen als opvolger van De Schelde (1... Lees meer ) bijeen te brengen en was van 1929 tot 1936 een van de mede-eigenaren. Hij was bovendien een van de drijvende krachten achter de reorganisatie en betere promotie van De Schelde vanaf 1929. Hij was ook betrokken bij de pogingen in 1927 om geschillen tussen gematigde en extremistische Dietsers bij te leggen. De aanhangers van het blad Vlaanderen (1922-1933) Vlaanderen (1922-1933)
Vlaanderen was een radicaal Vlaams-nationalistisch weekblad dat verscheen tussen 1922 en 1933. Het stond voor het grootste deel onder leiding van Robrecht de Smet en Josué de Decker. Het ... Lees meer wezen elk compromis inzake het voortbestaan van België af. Pieter Geyl Geyl, Pieter
Pieter Geyl (1887–1966) was een Nederlandse historicus met uitgesproken Groot-Nederlandse opvattingen, die een belangrijke rol speelde in het Vlaams-nationalisme tijdens het interbellum.... Lees meer en anderen wilden ruimte overlaten voor federale oplossingen. Het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer betekende voor Van Es het einde van de lange vriendschap met Borms, vanwege diens ‘overlopen naar de Duitsers’. De laatste wilsbeschikking van deze vrijzinnige protestant was dat zijn as zou worden uitgestrooid op de Kasselberg, de 'heilige heuvel’ van (Frans-)Vlaanderen.
Werken
— Fransch-Vlaanderen, in: Neerlandia, 1911, oktober, pp. 223-225.
— Toestand en toekomst van het Vlaamsch in Frankrijk, in: Neerlandia, 1913, februari, p. 32.
— De Fransche Nederlanden, 1918.
— De Groot- Nederlandsche gedachte, 1918.
— Holland-België, 1926.
— In memoriam au grand Flamand de France, in: Neerlandia, 1939, februari, p. 27.
— De ondergang van het Dietsch in Frankrijk na de Saksisich-Frankisch- Friesche nederzetting, 1940.
Literatuur
— L. Farvacque, L'abbé Lemire tel qu'il fut, in: Notre Flandre, jg. 2, 1954, pp. 18-19.
— M. van Es, 'W.J.L. van Es', in Notre Flandre, jg. 11 (1963), p. 13.
— A.W. Willemsen, Het Vlaams-nationalisme. De geschiedenis van de jaren 1914-1940, 19692.
— L. Verbeke, Vlaanderen in Frankrijk: taalstrijd en Vlaamse Beweging in Frans- of Zuid-Vlaanderen, 1970.
— P. van Hees en A.W. Willemsen (red.), Geyl en Vlaanderen. Uit het archief van prof. dr. P. Geyl. Brieven en Notities, 1973-1975, 3 dln.
— S. van Clemen, Het beheer van het dagblad “De Schelde” (1929-1933), in: Wetenschappelijke Tijdingen, jg. 58, 1999, nr. 4, pp. 229-247.