Vandeweghe, Luc

Luc Vandeweghe behaalde aan de Katholieke Universiteit Leuven de licentiaatsdiploma’s  thomistische wijsbegeerte (1936) en geschiedenis (1937), dat laatste met een eindverhandeling over Calvijn, de democratie en de oligarchische staatsvorm. Hij behaalde vervolgens het diploma van rijksarchivaris en was van 1940 tot 1945 leraar aan het atheneum van Mechelen, waar onder meer Vlaams-nationalisten als Filip de Pillecyn De Pillecyn, Filip
Filip De Pillecyn (1891-1962) was schrijver en journalist. Hij was actief in de Frontbeweging, werkte voor De Standaard en De Tijd en stichtte het satirisch weekblad Pallieter. Tijdens de... Lees meer en Theo Luykx Luykx, Theo
Historicus Theo Luykx (1913-1977), in politiek-ideologisch opzicht een overtuigde Vlaams-nationalist, was als hoogleraar aan de Gentse universiteit een van de grondleggers van de eigenti... Lees meer een tijdlang collega’s waren.

Vlaams-nationalist

Tijdens zijn scholieren- en studententijd was Vandeweghe achtereenvolgens actief in het Algemeen Katholiek Vlaams Studentenverbond Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond
Het Algemeen Katholiek Vlaams Studentenverbond (1903-1935) was de organisatorische vormgeving van de katholieke Vlaamse studentenbeweging: een jeugdbeweging met plaatselijke bonden van ka... Lees meer (AKVS) en het Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond
Lees meer (KVHV). Vervolgens werd hij lid van het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer (VNV). Tijdens de Tweede Wereldoorlog schreef hij in 1941 en 1942 voor het weekblad De Nationaal-Socialist De Nationaal-Socialist
De Nationaal-Socialist (1941-1944) was het weekblad van de collaborerende Eenheidsbeweging-VNV. Lees meer van de Eenheidsbeweging van het VNV een drietal historiserende bijdragen over internationale politiek, met name over de kolonisatie vanuit de huidige staten België en Nederland en over de uitbouw van Japan tot een regionale grootmacht in Oost-Azië. Het thema van de internationale politiek, zowel in historisch perspectief als wat de eigen tijd betreft, zou levenslang zijn belangrijkste interesseveld blijven. Deze publicistische bedrijvigheid en een aantal lezingen voor studiekringen die zich tot de collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer bekenden, leidden ertoe dat Vandeweghe na de Tweede Wereldoorlog weliswaar niet werd veroordeeld, maar wel zijn job in het rijksonderwijs verloor.

Nom de plume E. Troch

In de herfst van 1945 werd hij buitenlandredacteur bij de krant De Nieuwe Standaard en toen die in 1947 werd opgevolgd door De Nieuwe Gids De Nieuwe Gids
De Nieuwe Gids was een katholieke krant (voor de middengroepen), die verscheen van 1947 tot 1995. Lees meer promoveerde hij tot chef van de buitenlandredactie. Aangezien hij aanvankelijk niet onder eigen naam mocht publiceren, koos hij eerst voor het pseudoniem ‘En Toch’, ontleend aan een leuze van Felix Timmermans Timmermans, Felix
Felix Timmermans (1886-1947) is de auteur van een omvangrijk en veelgelezen oeuvre. Tot zijn bekendste romans horen Pallieter (1916) en Boerenpsalm (1935). Tijdens de Eerste Wereldoorlog ... Lees meer . Aangezien dat door zijn directie en collega’s niet geschikt werd geacht, opteerde hij voor ‘E. Troch’, wat meer leek op een combinatie van een voor- en een familienaam. Hij zou levenslang alles wat hij schreef signeren met die ‘nom de plume’. Tijdens de late jaren 1940 werkte Vandeweghe ook mee aan Vlaamsgezinde publicaties die de repressie Repressie
Lees meer hekelden zoals Het Spoor voor de Lage Landen Het Spoor voor de Lage Landen
Het Spoor voor de Lage Landen (1948-1949) was een Vlaams-nationalistisch weekblad dat een nieuwe ideologische fundering zocht voor het naoorlogse Vlaams-nationalisme. Lees meer en Rommelpot Rommelpot
Lees meer .

Bij de krant De Standaard

In oktober 1950 stapte hij over naar de krant De Standaard De Standaard (1914-)
Het eerste nummer van het dagblad De Standaard verscheen op 4 december 1918. De krant was gedurende vele decennia hét blad bij uitstek van de katholieke Vlaamse beweging in al haar varian... Lees meer , waarvan de buitenlandredactie werd geleid door de vrijzinnige flamingant en oud- activist Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer Leo Picard Picard, Leo
De vrijzinnige flamingant en journalist-publicist Leo Picard (1888-1981) engageerde zich in het activisme, maar sloeg al in de nazomer van 1915 een andere weg in en verhuisde naar Nederl... Lees meer , die na de Eerste Wereldoorlog gedurende een kwarteeuw veel journalistieke ervaring had opgedaan bij de Haagse liberale krant Het Vaderland. Vandeweghe zou vooral op aansturen van Picard naar de krant zijn gekomen, tegen de zin van de CVP-getrouwe redacteurs Bert d’Haese D'Haese, Bert
Bert D’Haese (1889-1982) was tijdens de Eerste Wereldoorlog betrokken bij het activisme en engageerde zich tijdens het interbellum in het Vlaams-nationalisme. Na de Tweede Wereldoorlog wa... Lees meer en Elie Serruys (1912-1983), die een versterking van de vrijzinnige aanwezigheid bij De Standaard niet gunstig gezind waren. Vandeweghe had intussen immers het katholieke geloof en het Vlaams-nationalisme van zijn jeugd achter zich gelaten.

Na diens pensionering in 1956 volgde Vandeweghe Picard, net als hij een intellectuele non-conformist, op als rubriekleider buitenland. In januari 1960 werd hij aangesteld tot directeur van de redactie, met andere woorden eindverantwoordelijke voor alle berichtgeving behalve die over de Belgische binnenlandse politiek, die ressorteerde onder de bevoegdheid van Manu Ruys Ruys, Manu
Manu Ruys (1924-2017) was een Vlaamsgezind journalist en publicist, die van 1975 tot 1989 als politiek hoofdredacteur van De Standaard fungeerde. Ruys gold als een invloedrijk commentator... Lees meer . Die schreef in zijn autobiografische terugblik Een levensverhaal uit 1999 het volgende: ‘Wij waren het politiek niet altijd eens. Ik had vragen bij zijn virulente antiamerikanisme. Hij oordeelde dat ik te mild was voor de conservatieve lobby in de CVP’. Maar ook: ‘Vandeweghe was een hoogstaande collega, een zachtzinnige humanist, een waarachtige intellectueel’.  

Een voor Vlaanderen vernieuwende benadering van de internationale politiek

Geïnspireerd door een intensieve en breed georiënteerde lectuur van buitenlandse kranten, weekbladen, tijdschriften en boeken ontwikkelde Vandeweghe een journalistieke aanpak die primair was gebaseerd op een grondige dossierkennis en een ondogmatische, zakelijke en objectiverende benadering. In het Vlaamse en Belgische perslandschap van de jaren 1950 en 1960, waarin strijdbare (partij)kranten de toon aangaven, wekte hij daarmee waardering op, maar ook argwaan. ‘Maar ideologie is slechts camouflage, dat is voldoende gebleken in de loop van de geschiedenis, telkens wanneer een natie van kamp veranderde, omdat haar belangen anders gingen liggen, en ze daarbij haar ideologie vergat. Onder die ideologie liggen de belangen, de geografische en de ekonomische, en die wegen nogal wat zwaarder. Aan berichtgeving doe je dus niet vanuit een overtuiging, maar door feiten op te sporen’, zo motiveerde hij zijn geopolitieke analysemodel van de internationale politiek. Daaruit volgde dat Vandeweghe, in een tijd van Koude Oorlog tussen enerzijds de Atlantische wereld en anderzijds de communistische Sovjetunie en haar satellietstaten in Oost-Europa en elders, een onorthodox geluid door te pleiten voor vreedzame coëxistentie en niet voor confrontatie. Tijdens buitenlandse reizen naar voormalige Europese kolonies werd hij sterk getroffen door de armoede die er heerste en was hij van mening dat de vroegere kolonisatoren zich daarover onvoldoende bekommerden omdat zij moeite hadden met de zelfstandigheidsdrang en het zelfbewustzijn van deze pas onafhankelijk geworden staten. Vandeweghe lokte met zijn eigenzinnige standpunten onbegrip en verontwaardiging uit, mede omdat hij die kritische houding niet altijd in gelijke mate toepaste in zijn beschouwingen over (het buitenlands beleid van) de Sovjetunie en hij zich herhaaldelijk afzette tegen diverse aspecten van wat hij omschreef als ‘het amerikanisme’.

Critici

De voordien al sluimerende kritiek op Vandeweghes denkbeelden escaleerde na de publicatie van zijn boek De grote dooi 1950-1960: tien jaar wereldpolitiek in vogelvlucht uit 1960, toen in 1961-1962 een perscampagne tegen hem werd georganiseerd vanuit traditioneel katholieke, ultraconservatieve en fervent anticommunistische milieus, die zich kantten tegen elke vorm van diplomatiek of andersoortig contact of overleg met het Sovjetblok. Vandeweghe werd omschreven als een ‘cryptocommunist’, die volgens hen met verderfelijke ideeën De Standaard en het katholieke volksdeel in Vlaanderen in een ongewenste richting probeerde te sturen. De directie van de krant behield echter het vertrouwen in haar pas aangetreden hoofdredacteur, net zoals zijn collega’s. De professionalisering van De Standaard, die tijdens de jaren 1960 uitgroeide tot dé Vlaamse kwaliteitskrant bij uitstek, was in belangrijke mate het werk van Vandeweghe. De strikte scheiding tussen enerzijds informatie en feiten en anderzijds opiniëring en commentaar, die vroeger nogal eens wazig of onduidelijk was geweest, vormde daarvan een fundamentele pijler.

Paradoxaal genoeg was het de Vlaamsgezinde journalist en publicist Mark Grammens Grammens, Mark
Mark Grammens (1933-2017) was van het begin van de jaren 1960 tot enkele jaren vóór zijn overlijden een Vlaamsgezinde opiniemaker in Vlaanderen: aanvankelijk via het weekblad De Nieuwe, l... Lees meer geweest, die met een uitsluitend intellectuele kritiek op het boek van Vandeweghe in het maandblad Kultuurleven het vuur aan de lont had gestoken. Grammens was van oordeel dat Vandeweghe het Westerse buitenlandbeleid bekritiseerde zonder een alternatief te formuleren. Dat terwijl hij de analyse van de auteur in grote mate deelde en Grammens later herhaaldelijk met hem zou samenwerken, onder andere in het Tijdschrift voor Diplomatie. De machtspolitieke benadering van de buitenlandse politiek van Vandeweghe en diens voorganger bij De Standaard Picard was immers ook die van Grammens.

Appreciatie

De hele affaire bleef pijn doen, zo verklaarde Vandeweghe later, wat overigens niet belette dat hij bij collega-journalisten en in bredere kring intellectueel gezag genoot. Tot het failliet van De Standaard in 1976 was hij een van de beleids- en gezichtsbepalende persoonlijkheden van de krant. Na de heropstart bleef hij tot zijn pensioen in 1979 wel hoofdcommentator buitenland, maar zette hij niet meer de grote redactionele krijtlijnen uit van de krant waaraan hij ook daarna bleef meewerken tot gezondheidsproblemen dat onmogelijk maakten. Historicus en journalist Frans Verleyen (1940-2007) ooit zijn collega bij De Standaard, verklaarde bij de presentatie van het laatste boek van E. Troch, Vier miljoen gijzelaars. Wereldpolitiek van 1945 tot heden, in 1977 dat Vandeweghe ‘een generatie Vlaamse krantenlezers de gelegenheid gaf om de buitenlandse politiek te volgen zonder verstrikt te raken in “ismen”’.

‘Zijn flamingantische jeugd heeft hij niet verloochend’, zo noteerde zijn collega bij De Standaard Gaston Durnez Durnez, Gaston
Lees meer naar aanleiding van de tiende verjaardag van het overlijden van Vandeweghe, wat onder meer resulteerde in een blijvende en nadrukkelijke aandacht voor een correct Nederlands taalgebruik in woord en geschrift. In 1972 publiceerden zij samen in het personeelsblad van De Standaard een bijdrage waarvan de kop was ontleend aan het motto dat Vandeweghe als cultuurflamingant toen aan zichzelf en anderen al jaren voorhield: ‘De Vlaamse ontvoogding is het best gediend door het maken van een goede krant’.