Ruys, Manu

Opleiding

Als oudste van twee kinderen uit een christelijk, liberaal denkend en tweetalig gezin dat tot de gegoede Antwerpse burgerij behoorde, volgde Manu (officieel en voluit: Emmanuel Maria Edouard Eveline) Ruys lager onderwijs en de oude, Latijn-Griekse humaniora aan het nog grotendeels Franstalige Onze-Lieve-Vrouwecollege van de jezuïeten in zijn geboortestad. Onder invloed van flamingantische leraars en de Vlaamsgezinde, soms zelfs Vlaams-nationalistische oriëntering van de jeugdbewegingen – hij was lid van de Chiro Chirojeugd
De Chirojeugd is een jeugdbeweging voor jongens en meisjes uit alle lagen van de bevolking, in 1941 gegroeid uit de patronaten, die vanaf de 19de eeuw de parochiale volksjeugd godsdiensti... Lees meer en leider van een KSA Katholieke StudentenActie
De Katholieke Studentenactie (KSA) was een (jeugd)beweging rond Katholieke Actie. Ze was gericht op scholieren en beschouwde zichzelf als een erfgenaam van de Katholieke Vlaamse Studenten... Lees meer -bond – leerde hij de Vlaamse kwestie kennen en werd hij overtuigd Vlaamsgezind.

Om zich na zijn middelbare opleiding en als kandidaat-student aan de verplichte tewerkstelling te onttrekken, engageerde Ruys zich in augustus 1943 bij de Vrijwillige Arbeidsdienst voor Vlaanderen. Toen de eerste van twee termijnen van zes maanden verstreken was, ging hij alsnog als verplicht tewerkgestelde in twee Antwerpse fabrieken werken. Na de bevrijding van het grootste deel van het Belgische grondgebied (september 1944) trok hij naar Leuven om er, vanaf oktober 1944, aan de Katholieke Universiteit Germaanse filologie te studeren. Als student richtte hij met onder anderen Ivo Michiels Ceuppens, Rik
Ivo Michiels (1923-2012), pseudoniem van Rik Ceuppens, was een Vlaamse schrijver, die in zijn jeugd geboeid raakte door rechtse gemeenschapsideeën. In de jaren 1950 distantieerde hij zich... Lees meer het tijdschrift Golfslag Golfslag
Golfslag was een cultureel maandblad (1946-1950), dat zich plaatste in de traditie van een sterk-geïdealiseerde, katholieke en strijdlustige flamingantische beweging. Lees meer (1946-1950) op, waarvan hij tot 1948 hoofdredacteur was en dat na de Tweede Wereldoorlog bijdroeg aan de herleving van het Vlaams-nationalisme bij jongeren. In die periode was hij ook betrokken bij andere nationalistische initiatieven: het Vondelgenootschap in Antwerpen, de organisatie van jongerendagen en de week- of maandbladen Wit en Zwart Wit en Zwart
Lees meer , Branding Branding
Branding (29 maart 1947 - 3 mei 1947) was het solidaristisch weekblad van de Solidaristische Beweging (1947) dat opkwam voor diegenen die (onterecht) veroordeeld of vervolgd werden voor c... Lees meer , Het Spoor voor de Lage Landen Het Spoor voor de Lage Landen
Het Spoor voor de Lage Landen (1948-1949) was een Vlaams-nationalistisch weekblad dat een nieuwe ideologische fundering zocht voor het naoorlogse Vlaams-nationalisme. Lees meer en Vive le Gueux! Vive le Gueux!
Lees meer

Beroepsloopbaan

Nog vóór zijn eindverhandeling, over het Antwerpse dialect, klaar was, kreeg en greep Ruys de kans om op 1 februari 1949 in dienst te treden op de binnenland-redactie van De Standaard De Standaard (1914-)
Het eerste nummer van het dagblad De Standaard verscheen op 4 december 1918. De krant was gedurende vele decennia hét blad bij uitstek van de katholieke Vlaamse beweging in al haar varian... Lees meer . In maart 1950 werd hij parlementair verslaggever van deze krant. Zoals de meeste naoorlogse parlementaire verslaggevers was hij, vanaf 1952, verbonden aan de dienst Beknopt Verslag van de Kamer van Volksvertegenwoordigers, die een stenografisch verslag van de plenumvergaderingen verzorgde, en was daar van 1983 tot zijn pensionering (juni 1989) directeur van. Al in 1955 werd hij chef van de binnenland-redactie en lid van de ‘technische commissie’, een nieuw gevormd team van drie redacteurs dat de dagelijkse leiding van de redactie had. In 1960, toen bij een nieuwe reorganisatie Luc Vandeweghe Vandeweghe, Luc
Historicus en journalist Luc Vandeweghe (1914-1985) introduceerde als chef van de buitenlandredactie van de krant De Standaard vanaf de jaren 1950 de objectiverende journalistieke benader... Lees meer (pseudoniem E. Troch) de algemene leiding van de redactie kreeg, werd Ruys aangesteld tot politiek coördinator van de krantengroep De Standaard, waarvan behalve de gelijknamige krant onder meer Het Nieuwsblad en De Gentenaar deel uitmaakten (naast een politiek waren er een journalistiek, een administratief en een technisch coördinator). In die hoedanigheid steunde hij Vandeweghe in het journalistieke vernieuwingsproces van De Standaard, zowel naar inhoud als in vormgeving, en droeg hij eraan bij dat de krant evolueerde van een opiniërend strijdblad naar een meer informerend kwaliteitsblad. Ter ondersteuning van de wegens ziekte vaak afwezige Vandeweghe werden Ruys en Luc van Gastel in maart 1975 bevorderd tot politiek respectievelijk journalistiek hoofdredacteur. Terwijl laatstgenoemde de dagelijkse leiding over de redactie had, bepaalde Ruys de politieke lijn van de kranten en droeg hij de verantwoordelijkheid over de inhoud ervan.

Bij het ophefmakende faillissement van de NV Standaard (22 juni 1976) en de overname van haar kranten door de nieuw opgerichte Vlaamse Uitgeversmaatschappij (VUM) had hij, vanwege zijn functie en zijn opgebouwd prestige, een belangrijk aandeel in de totstandkoming van het protocol waarin de nieuwe eigenaar het behoud van de identiteit van De Standaard en de autonomie van de redactie garandeerde. Hij nam mee het initiatief voor de oprichting (9 juni 1976) en werd voorzitter van de vzw Redactie De Standaard, die tot doel had ‘de tradities van De Standaard te handhaven’ en was ook betrokken bij de oprichting (24 juni 1976) van de NV Krantenfonds, die geld bijeenbracht ter medefinanciering van het voortbestaan van de bladen. De VUM bood hem de hoofdredactie aan, maar omdat hij zijn betrekking in de Kamer niet wenste op te geven, kregen de VUM-bladen twee hoofdredacteurs: Lode Bostoen die, conform een onderlinge afspraak, instond voor de dagelijkse leiding van de redactie, en Ruys die, zoals voorheen, de verantwoordelijkheid had voor de (politieke) oriëntatie van de kranten en die naar buiten vertegenwoordigde. In 1982 werd hij lid van de raad van bestuur van de VUM. Na zijn oppensioenstelling, op 1 juli 1989, en tot 1997 bleef hij bestuurder, was hij tevens lid van het directiecomité van de uitgeversvennootschap en werkte hij als auteur van de wekelijkse kroniek ‘Op de korrel’ verder mee aan De Standaard.

Journalistieke activiteiten

Kort na zijn indiensttreding op de binnenland-redactie van De Standaard kreeg Ruys, vanwege zijn contacten met en bekendheid bij Vlaamsgezinde jongeren, de verantwoordelijkheid voor de Standaard der Jeugd, de wekelijkse pagina voor studerende jongeren waaraan onder anderen Fernand Bonneure, Wim Jorissen Jorissen, Wim (sr.)
Wim Jorissen (1922-1982) was een radicaal Vlaams-nationalistisch boegbeeld van de Volksunie (VU), die in de pioniersjaren van de partij en tot het midden van de jaren 1970 het succes en d... Lees meer en Anton van Wilderode Coupé, Cyriel
Cyriel Coupé (1918-1998), beter bekend onder zijn pseudoniem Anton van Wilderode, was priester, auteur, dichter en classicus. Lees meer meewerkten, en waarvoor hij de rubriek ‘Landsknechttrom’ verzorgde. Wegens groeiend ongenoegen over de Vlaams-nationalistische strekking van de bijlage bij onder meer de kerkelijke leiding, besliste Albert de Smaele De Smaele, Albert
Albert de Smaele (1921-2009), schoonzoon van wijlen Gustaaf Sap, kwam in 1947 aan het hoofd te staan van de NV De Standaard. Onder zijn leiding, tot in 1976, groeide de Standaardgroep uit... Lees meer , de directeur-generaal van uitgeverij NV De Standaard, in juli 1953 de publicatie ervan te staken.

Als jong parlementair redacteur, die hoofdzakelijk verslag uitbracht over de plenumzittingen van de Kamer van Volksvertegenwoordigers, schreef Ruys op 21 april 1951 zijn eerste ‘Van Kamerleden en Senatoren’. In de nieuwe en meteen veelgelezen rubriek, die tot juni 1989 elke zaterdag van de parlementaire vergaderweken zou verschijnen, overschouwde hij, in een causerende taal en toon, de binnenlandse actualiteit, schetste hij op kritische wijze de menselijke kanten en diepere achtergronden van het parlementaire en politieke leven, en gaf hij, als onvoorwaardelijk verdediger van de parlementaire democratie, lucht aan zijn afkeer voor de kleine kantjes van politiek en politici. Nadat hij in 1955 chef van de binnenland-redactie was geworden, schreef Ruys ook geregeld commentaarartikelen (die hij aanvankelijk ondertekende met M.G.R.) en begon zijn journalistieke ster te rijzen. Na 1960, het jaar van zijn aanstelling tot politiek coördinator, werd hij de belangrijkste commentaarschrijver van de krantengroep. Haast dagelijks schreef hij de leader – hij zelf sprak van ‘het hoofdje’ –, het commentaarartikel op de frontpagina van De Standaard dat in de plaats was gekomen van de meer essayistische ‘Feiten en Beschouwingen’ en korter en krachtiger was. Zoals in ‘Van Kamerleden en Senatoren’ kwamen in die hoofdartikelen, over hoofdzakelijk maar niet uitsluitend binnenlandse onderwerpen, zijn persoonlijke, zakelijke stijl, met korte en heldere zinnen, trefzekere woordkeuze en oorspronkelijke beeldspraak, en zijn onberispelijk Nederlands tot uiting. Als politiek hoofdredacteur  (1975-1976) en hoofdredacteur (1976-1989) bleef Ruys de voornaamste commentator van De Standaard en zijn zusterkranten.

Omdat de berichtgeving over Congo Congo
Lees meer als Belgische kolonie aan de vierkoppige binnenland-redactie was toegewezen, werkte Ruys zich van meet aan, met behulp van familieleden die er verbleven, in de ‘koloniale vraagstukken’ in en werd hij de ‘Kongospecialist’ van de krant. Op uitnodiging van het ministerie van Koloniën bracht hij in oktober 1958 een eerste bezoek aan het land, waarover hij uitvoerig in de krant rapporteerde. Zijn berichtgeving over en commentaar bij het onafhankelijkheidsstreven, de soevereiniteitsoverdracht en de daaropvolgende periode van onrust droegen bij aan zijn journalistieke opgang. Nadien bleef bij over de ontwikkelingen in Congo respectievelijk Zaïre schrijven en was hij, mede door zijn in totaal dertig bezoeken, een van de beste kenners van het land, zijn problemen en zijn mogelijkheden. Ook voor de Afrikaanse ontvoogdingsstrijd in het algemeen, de ontwikkelingen in Burundi en Ruanda, en de apartheid en haar ondergang in Zuid-Afrika, dat hij viermaal bezocht, toonde Ruys bijzondere belangstelling.

Naast, zij het in mindere mate dan de binnenlandse politiek en de gang van zaken in Congo/Zaïre en Zuid-Afrika, vielen de (culturele) integratie van Vlaanderen en Nederland Nederland
Nederland is met Vlaanderen verbonden door de economische infrastructuur, de taal en de geschiedenis. Vanaf eind 18de eeuw kreeg die verbondenheid in taal en cultuur op uiteenlopende mani... Lees meer , en de Europese eenmaking eveneens in Ruys’ journalistiek interesseveld en waren ze onderwerp van talrijke ‘hoofdjes’.

Publicist en columnist

Ook buiten en na zijn carrière bij De Standaard was Manu Ruys een bedrijvig publicist. Van 1960 tot 1981 was hij redacteur voor België van het wekelijks verschijnende Keesings Historisch Archief en van de eveneens door Systemen Keesing NV uitgegeven schoolbladen Reflector en Blikopener. Gedurende een kwarteeuw schreef hij bijdragen voor de Grote Winkler Prins Encyclopedie en het Jaarboek daarvan. Hij werkte mee aan tal van radio Radio
Lees meer - en televisie Televisie
Als geen ander massamedium heeft de televisie bijgedragen aan de vorming van de Vlaamse ‘verbeelde gemeenschap’. Terwijl de staatshervormingen zich voltrokken, werd de Vlaamse natie dagel... Lees meer uitzendingen in Vlaanderen en Nederland, en publiceerde geregeld in het algemeen-Nederlands cultureel tijdschrift Ons Erfdeel Ons Erfdeel
De Vlaams-Nederlandse vzw Ons Erfdeel werd opgericht in 1957 en informeert via haar tijdschrift over uiteenlopende ontwikkelingen in het Nederlandse taalgebied. De titel van het gelijknam... Lees meer en zijn Franstalige zusteruitgave Septentrion Septentrion
Het tijdschrift Septentrion werd in 1972 opgericht vanuit de Vlaamse-Nederlandse vzw Ons Erfdeel. Tot 1995 luidde de ondertitel 'Revue de culture néerlandaise', vervolgens tot en met 2019... Lees meer , het algemeen tijdschrift voor culturele en sociale bezinning De Maand en de Internationale Spectator.

Het boek De Vlamingen, de in 1972 verschenen kroniek over ‘een volk in beweging, een natie in wording’, werd met een oplage van meer dan 20.000 exemplaren een bestseller en kreeg onmiddellijk Franse, Engelse en Duitse vertalingen.

Nadat De Standaard op 30 mei 1997 de laatste wekelijkse ‘Op de korrel’ had gepubliceerd, bleven in de krant geregeld opiniebijdragen van Ruys verschijnen. Een dispuut met de redactie over het editeren van een ingezonden artikel leidde in de lente 2000 tot een breuk met de krant. Nadien was hij columnist van het efemere weekblad Punt (2002) en van het in 1999 tot opinieblad omgevormde ledenblad van de Vlaamse Volksbeweging Vlaamse Volksbeweging
De Vlaamse Volksbeweging (VVB) was een Vlaams-nationalistische drukkingsgroep, die werd opgericht in 1952 en tot het begin van de jaren 1970 een breder publiek mobiliseerde voor Vlaamsge... Lees meer Doorbraak Doorbraak
Doorbraak was vanaf 1962 het tijdschrift van de Vlaamse Volksbeweging (VVB). Aan het begin van de 21ste eeuw werd parallel een digitale output gelanceerd. In 2013-2014 koos de website Doo... Lees meer . Hij schreef ook geregeld voor het christelijke opinieweekblad Tertio en sporadisch voor de krant De Tijd, tot hij in 2011, wegens gezondheidsproblemen, zijn publicistische activiteiten staakte.

Politieke en maatschappelijke oriëntatie en invloed

Manu Ruys was in de tweede helft van de 20ste eeuw een vooraanstaand journalist en een gezaghebbend en de wellicht invloedrijkste commentator van de Belgische politiek in Vlaanderen. Door zijn veelvuldige contacten met parlementsleden en leiders van belangenorganisaties en drukkingsgroepen, en door een vertrouwensrelatie met toppolitici van alle partijen, maar vooral toch van de Christelijke Volkspartij Christelijke Volkspartij
Lees meer (CVP) en de Volksunie Volksunie
Tussen 1954 en 2001 bepaalde de Volksunie (VU) als Vlaams-nationalistische partij mee de politieke evolutie in België, van unitaire staat tot federaal koninkrijk. Ze groeide uit tot de tw... Lees meer , behoorde hij tot de best geïnformeerde journalisten. Tal van prominenten uit de publieke sector vroegen hem om advies of pleegden met hem overleg. Door koning Boudewijn werd hij geregeld voor een privégesprek uitgenodigd.

Het journalistiek engagement van Ruys was, zo schrijft hij in Een levensverhaal (blz. 163-164) gedragen door ‘de christelijke beginselen, de rechtmatige belangen van het Vlaamse volk, de pluralistische politieke democratie en de vrije economie’, de ‘nieuwe maar tevens de oude waardeschaal van de krantengroep’ zoals ze in 1976 geformuleerd werd in de statuten van de vzw Redactie De Standaard. Geleid door die beginselen klaagde hij de achterstelling van de Vlamingen in de Belgische staat aan, probeerde hij de bewustwording van de Vlamingen als volk en natie te stimuleren, en ijverde hij voor de aanpassing van de Belgische staatsstructuur aan de Vlaams-Waalse dualiteit en de erkenning van Vlaanderen als staatsrechtelijke entiteit. Door zijn berichtgeving en duiding over, en vooral zijn becommentariëring van het Vlaams-Waals conflict had Ruys een groot aandeel in de vorming van de Vlaamse, inzonderheid de Vlaamsgezinde publieke opinie, droeg hij bij aan de naoorlogse herleving van de Vlaamse beweging, ondersteunde hij haar doelstellingen en acties, en oefende hij een niet geringe invloed uit op de politieke besluitvorming. Hoewel hij herhaaldelijk verklaarde nooit ‘een structurele of persoonlijke binding met gelijke welke politieke partij’ te hebben gehad, ontkende hij niet dat hij aan politiek deed en dat hij en De Standaard bij het nastreven van gedeelde doelstellingen samenwerkten met (politici van) de CVP en de Volksunie.

Zijn Vlaamsgezinde overtuiging manifesteerde zich ook in een actieve belangstelling voor taal Taal
De ontwikkeling van het Nederlands vormde tot diep in de 20ste eeuw een fundamenteel aandachtspunt in de Vlaamse beweging. De wijze waarop het geschreven en gesproken Nederlands gehanteer... Lees meer zorg. Op verzoek en voorstel van minister van Cultuur Renaat van Elslande Van Elslande, Renaat
Renaat van Elslande (1916-2000) was een redacteur en katholiek politicus. Hij zetelde 32 jaar in de Kamer en vervulde meerdere ministerfuncties. Lees meer maakte Ruys deel uit van Nederlands-Belgische Commissie voor de spelling van de bastaardwoorden die op 28 mei 1963 geïnstalleerd werd en waarvan de voorstellen voor een verregaande vernederlandsing van de spelling in het eindrapport (28 mei 1969) na felle protestacties door de betrokken ministers op 23 mei 1972 afgewezen werden.

Ruys stond op de bres voor de verzachting van de naoorlogse repressie Repressie
Lees meer wetten en hun gevolgen, en kwam op voor de verdere vernederlandsing van het openbare leven in Vlaanderen, voor de rechten van de Vlamingen in leger Leger
Lees meer , diplomatie Diplomatie
In deze bijdrage staat de strijd voor een gelijkwaardige vertegenwoordiging van de Vlamingen en de gelijkberechtiging van het Nederlands in de diplomatie centraal. Lees meer , ambtenarij en gerecht Gerecht
Lees meer , voor hun gelijkwaardigheid in de tweetalige hoofdstad Brussel Brussel
In de geschiedenis van de Vlaamse beweging speelde Brussel een unieke rol vanwege haar hoofdstedelijke functies, economische aantrekkingskracht en als symbool van verfransing, die zich v... Lees meer en voor de vastlegging van de taalgrens Taalgrens
Het begrip ‘taalgrens’ verwijst in het algemeen naar een grens die twee bevolkingsgroepen die een verschillende taal spreken van elkaar scheidt en in het bijzonder naar de grens tussen he... Lees meer . Bijzondere aandacht had hij voor de randgemeenten Vlaamse Rand
De Vlaamse Rand omvat de negentien gemeenten grenzend aan Brussel of aan een faciliteitengemeente. De relatie tot Brussel leidt er tot specifieke uitdagingen. Lees meer van Brussel: het compromis van Hertoginnedal Hertoginnedal-besprekingen
Lees meer met de invoering van faciliteiten Faciliteiten
Al sinds de eerste taalwet (1873) voorzag de wetgever in faciliteiten. Deze tegemoetkomingen gaven aanleiding tot tegengestelde interpretaties door Nederlandstaligen en Franstaligen, zo ... Lees meer in zes randgemeenten (1963) noemde hij een ‘rotoplossing’ en ter wille van het ‘inschrijvingsrecht’ dat Franstalige kiezers uit de Vlaamse Rand zouden krijgen stond hij in de voorhoede van de bestrijding van het Egmontpact Gemeenschapspact
Het Egmontpact of Egmontakkoord maakt samen met de Stuyvenbergakkoorden deel uit van het zogenaamde Gemeenschapspact, dat de definitieve pacificatie van de communautaire problemen tot doe... Lees meer (1977). Haast legendarisch is de jarenlange campagne (1965-1968) die hij samen met Guido van Hoof en Lode Bostoen voerde voor de splitsing van de Katholieke Universiteit Leuven.

Gaandeweg verlegde De Standaard de klemtoon van de taalvraagstukken naar institutionele kwesties en zette zij zich in voor cultuurautonomie en economische decentralisatie. Met de leader van 28 december 1960, op het hoogtepunt van de vooral Waalse stakingen tegen de Eenheidswet, waarin Ruys stelde dat ‘de tijd rijp werd voor een grondige federalisatie van de instellingen’, sloeg de krant de federale richting in. Met de vele commentaarartikelen over dat onderwerp heeft Ruys onmiskenbaar bijgedragen aan de doorbraak van de federalistische Federalisme
Sinds het begin van de 20ste eeuw behoort federalisme tot het programma van eerst de Waalse en vervolgens ook de Vlaamse beweging. Vanaf 1970 is de transformatie van België van unitaire t... Lees meer gedachte in Vlaanderen. Na zijn oppensioenstelling ging hij als publicist een radicaler standpunt innemen. Voor de Vlaamse verzelfstandiging zag hij enkel nog toekomst in confederalisme en als daarover met de Walen geen akkoord kon worden gevonden, sloot hij separatisme niet uit.

In het conflict over de samenstelling en de koers van het IJzerbedevaart IJzerbedevaarten
De IJzerbedevaart is een jaarlijkse herdenking van de Vlaamse gesneuvelden tijdens de Eerste Wereldoorlog, die ontstond omstreeks 1920. Dit voor de Vlaamse beweging erg symbolische gebeur... Lees meer comité bemiddelde Ruys in het voorjaar 1996 tussen het Comité en het IJzerbedevaardersforum, maar dat resulteerde niet in een akkoord.

Nog als publicist toonde Ruys zich bezorgd over de ontwikkelingen in de krantenwereld, waar hij een groeiende invloed van het management zag die de redactionele autonomie ondermijnde. Bij De Standaard in het bijzonder betreurde hij de opduikende ‘libertaire mentaliteit en luchtig provocerende stijl’ en het verzwakken of zelfs de verdwijning van de ‘Vlaamse motivering’.

Prijs en onderscheidingen

In 1968 werd de reportage van Ruys over de apartheid in Zuid-Afrika Zuid-Afrika
Deze bijdrage belicht de relatie tussen de Vlaamse beweging en Zuid-Afrika van de 19de tot de 21ste eeuw. Lees meer bekroond met de Vlaamse Journalisten-prijs.

Voor de wijze waarop hij door verslaggeving en commentaar heeft bijdragen aan de emancipatie van Vlaanderen kreeg hij in 1992 de jaarlijks uitgereikte Erepenning van de Marnixring Marnixring
De Marnixring is een Vlaamse serviceclub. Vlaamsgezindheid is een essentieel onderdeel van de club, maar ook dienstvaardigheid, vriendschap en dienstbetoon staan centraal. Lees meer , op 24 juni 1995 de Orde van de Vlaamse Leeuw en op 31 januari 1997 een eredoctoraat aan de KU Brussel.

Omdat hij ‘als onafhankelijk journalist geen hoveling wilde worden’ (De Tijd, 20 juli 2002) ging Ruys in de jaren 1980 niet in op het aanbod hem de adellijke titel ‘baron’ te verlenen.

Van de Vlaamse regering kreeg hij op 11 juli 2015 het (toen voor het eerst uitgereikte) Groot Ereteken van de Vlaamse Gemeenschap.