Golfslag

Golfslag werd uitgegeven in Antwerpen (maart 1946-begin 1950). Het blad werd vernoemd naar een dichtbundel van Wies Moens Moens, Wies
Lees meer met een uitgesproken volksverbonden signatuur en kan gesitueerd worden in de traditie van een sterk-geïdealiseerde, katholieke en strijdlustige flamingantische beweging. De eerste tien nummers prijkte er een klapwiekende blauwvoet Blauwvoet
De Blauwvoet werd sinds 1875 een van de meest vertrouwde symbolen van de Katholieke Vlaamse Studentenbeweging en de Vlaamse beweging. Het was ontleend aan Concience’s De Kerels van Vlaan... Lees meer op het omslag.

Eerste jaargang

Het periodiek presenteerde zich bij het verschijnen als een maatschappelijk-cultureel tijdschrift van en voor jongeren, onder het motto ‘jong, durvend, gelovend’. Volgens de verantwoording wilde het blad zich inzetten voor de regeneratie van de Groot-Nederland Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer se volksgemeenschap en haar waarden van ‘kameraadschap, liefde en God’. Een strijdende jeugd moest de ontredderde Vlaming weer de richting van het collectieve engagement en het roemrijke verleden wijzen. De tekst stelde zich dan ook fel te weer tegen elke vorm van nihilisme, veramerikanisering en ontidealisering.

In de loop van de eerste jaargang ontwikkelde het blad zich tot een cultureel – hoofdzakelijk literair – periodiek, waarin men zich kantte tegen de (gevolgen van de) epuratiemaatregelen en aandacht vroeg voor gecontesteerde collaborerende schrijvers als Felix Timmermans Timmermans, Felix
Felix Timmermans (1886-1947) is de auteur van een omvangrijk en veelgelezen oeuvre. Tot zijn bekendste romans horen Pallieter (1916) en Boerenpsalm (1935). Tijdens de Eerste Wereldoorlog ... Lees meer en Cyriel Verschaeve Verschaeve, Cyriel
Cyriel Verschaeve (1874-1949) was een West-Vlaamse priester, literair auteur, kunstbeschouwer en publicist, die bekend werd als icoon van de Frontbeweging en het opkomende Vlaams-national... Lees meer . Hoofdredacteur Manu Ruys Ruys, Manu
Manu Ruys (1924-2017) was een Vlaamsgezind journalist en publicist, die van 1975 tot 1989 als politiek hoofdredacteur van De Standaard fungeerde. Ruys gold als een invloedrijk commentator... Lees meer verklaarde in het laatste nummer van de eerste jaargang deze veranderingen als volgt: de (politieke) heropvoeding van de jeugd werd stilaan door andere organen overgenomen, waardoor Golfslag zich kon toeleggen op de herwaardering en verdediging van de cultuur in Vlaanderen.

Van groter belang voor de koerswijziging was echter de medewerking van de al iets oudere auteur Paul de Vree De Vree, Paul
Lees meer aan het tijdschrift. In zijn eerste bijdrage, gepubliceerd in het vierde nummer van Golfslag, sprak hij zich uit over de repressie Repressie
Lees meer , met name over de wijze waarop ze door auteurs als Ferdinand Toussaint van Boelare Toussaint, Fernand Victor
Lees meer ingezet werd om de volksliteratuur af te serveren, terwijl de Vlaamse gemeenschap deze ‘in het volk gewortelde’ literatuur nog steeds nodig had om zich literair te emanciperen. Naderhand werd de repressie door meerdere auteurs afgeschilderd als een hedendaagse ‘inquisitie’ en een (opportunistische) afrekening met de Vlaamse beweging (in haar geheel): ‘De repressie is de bloedzuiger van de Vlaamse Beweging. […] Zolang de bloedzuiger niet dood is, is de gewenste Vlaamse Beweging ten dode opgeschreven!’.

Redactie

In 1947 bestendigde Golfslag de koerswijziging met een nieuwe redactie. Die bestond aanvankelijk uit Manu Ruys, Feliks de Rooy (pseudoniem Adriaan de Roover), Henri Ceuppens (pseudoniem Ivo Michiels), Jos Wollens (vervangen door Willem A.A. Meewis) en de broers Hugo en Arnold van der Hallen (pseudoniem Hugo Grimberger en Roland van Oplinter). Enkele initiatiefnemers hadden elkaar tijdens de oorlog leren kennen in de aanpalende schuilkelders van de architecten Flor van Reeth Van Reeth, Flor
Lees meer en Hendrik Jozef Huygh, beiden stichtend lid van de Pelgrim De Pelgrim
De Pelgrim was een katholieke kunstenaarsbeweging die in 1924 werd opgericht door Felix Timmermans, Ernest van der Hallen en Flor van Reeth. De beweging wilde het Vlaams-katholieke kunst... Lees meer -beweging. Het merendeel van de oprichters was ook lid geweest van een gecompromitteerde jeugd- of studentenorganisatie: de Katholieke Arbeidersjeugd Katholieke Arbeidersjeugd
De Katholieke Arbeidersjeugd (KAJ) was een jongerenvereniging van de christelijke arbeidersbeweging en tegelijk een gespecialiseerde Katholieke Actiebeweging, opgericht in 1924 door de pr... Lees meer , Dietsche Blauwvoetvendels Dietsche Blauwvoetvendels
Dietsche Blauwvoetvendels (DBV) was een Vlaams-nationalistische jeugdbeweging voor jongens verbonden met het Vlaamsch Nationaal Verbond. Lees meer of Nationaal-Socialistische Jeugd Vlaanderen Nationaal-Socialistische Jeugd Vlaanderen
Lees meer (NSJV).

Alleen Ruys, De Roover en Michiels bleven lid van de redactie. Ze werden vanaf de tweede jaargang bijgestaan door een oudere generatie auteurs: Renaat Joostens (pseudoniem Albe Joostens, Renaat
Renaat Joostens (1902-1973) was dichter en jeugdschrijver. Ook werkte hij mee aan De Vlaamse Linie en Rommelpot. Lees meer ), Paul de Vree (schuilnamen Hendrik Storm, Steven Riels en Hufe Macle) en Paul Lebeau Lebeau, Paul Pieter Victor
Paul Lebeau (1908-1982) was een Antwerpse hoogleraar, essayist en romancier. Zijn bekendste romans zijn Het experiment (1940), Xanthippe (1959) en De Zondebok (1947). In die laatste roman... Lees meer (pseudoniem Lambert Stiers). De laatste werd in de derde jaargang vervangen door de Nederlandse auteur L.C.W. Laugs (pseudoniem Paul Haimon).

Ideologie

Tot oktober 1947 ving elk nummer aan met een essayistische bijdrage van Ruys. De essays sloten aanvankelijk ideologisch sterk aan bij de verantwoording, die ook aan hem wordt toegeschreven. In de loop van de eerste jaargang maakten de essays een opmerkelijke evolutie door, waarbij ze de focus van het Vlaams-nationalistische of Groot-Nederlandse plan wegleidden. In latere nummers bepleitte Ruys namelijk het belang van een Europese samenwerking. Ruys blijft vasthouden aan de heropbloei van de tijdloze Nederlandse volksaard, maar situeert de regeneratie nu binnen een verlangen naar een eendrachtige continentale gemeenschap, ‘gevestigd op arbeid, trouw en eer’ en met het gezin als hoeksteen. Bij de totstandkoming van deze Europese Idee ziet hij een bijzondere rol weggelegd voor de jonge Nederlandse ‘aristocratie’: ‘Wij geloven in de zending van het Nederlandse volk, omdat dit kleine volk, dat sinds eeuwen uit elkaar gegroeid, heden door dezelfde belangen gedreven opnieuw naar zijn kern streeft, beter dan zijn machtige buren, in staat is een resultante te scheppen van de innig verwante Europese culturen, en daardoor de objectieve stem kan zijn in het concern der landen, wanneer het er op aankomt beslissingen te nemen betreffende het gemeenschappelijk lot van het avondland.’

Tegelijk laten de creatieve bijdragen van Golfslag zich niet zonder meer als hoopvolle tendensliteratuur lezen. Sommige gedichten kenmerken zich volgens Geert Buelens door een verrassend bezonnen, twijfelende en soms zelfs angstige en wanhopige toon, al verschijnen er in het blad ook sentimenteel-romantische verzen en pathetische (hekel)dichten die dichter aansluiten bij de regeneratiegedachte en de politieke standpunten rond collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer en repressie.

Het verhalende proza schippert eveneens tussen ontluistering en idealisering, ontreddering en hoop. De teksten getuigen veelal van een zoektocht naar kleinschalige verbondenheid in een veranderde wereld (bijvoorbeeld tussen geliefden), minder van de verbeelding van een volksgemeenschap. Hoewel ze de lezer geregeld aanzetten tot maatschappelijke reflectie, laten ze meer ruimte voor onzekerheid en doemgedachten dan de beschouwende teksten.

Ook de kritieken hinken op twee gedachten. Men beoordeelt literatuur Literatuur
De literatuur heeft een cruciale rol gespeeld in het ontstaan van de Vlaamse ontvoogdingsstrijd en ook in de daaropvolgende fasen van de Vlaamse natiewording zijn schrijvers vaak richting... Lees meer in eerste instantie met morele criteria en verzet zich sterk tegen ‘nihilistische’, ‘hypochondrische’ en ‘obscene’ literatuur, bijvoorbeeld van Anna Blaman, Simon van het Reve en Remy C. van de Kerckhove. Daarentegen bejubelt men gelijkgezinde stemmen, zoals Anton van Wilderode Coupé, Cyriel
Cyriel Coupé (1918-1998), beter bekend onder zijn pseudoniem Anton van Wilderode, was priester, auteur, dichter en classicus. Lees meer of Anton van de Velde Van de Velde, Anton
Anton van de Velde (1895-1983) was een Vlaams-nationalistische theaterauteur en romanschrijver, die als lid van de Pelgrimbeweging en spilfiguur bij het Vlaamsche Volkstoneel in de jaren ... Lees meer . Toch wordt niet elk ideologisch-verwant werk enthousiast onthaald: zowel De Roover als Michiels ageren tegen de ‘brave Hendrikken-litteratuur’ of ‘bonbon-doos-romantiek’, zonder ‘durf en originaliteit’. Goede literatuur beperkt zich dus niet tot de boodschap. Daarbij worden sommige ‘moderne’ contemporaine werken, bijvoorbeeld van Remarque, Caldwell of Sartre, ondanks de morele bezwaren, als ‘belangrijk’ aangeduid.

Verspreiding en einde

Aanvankelijk werd het tijdschrift in eigen beheer uitgegeven en kende het, met een oplage van 2000 exemplaren, een grote verspreiding. Het tijdschrift werd vooral verdeeld in studentenkringen (in Leuven, Gent en Mechelen), in middelbare scholen en op zondag verkocht na de Artistenmis in de Antwerpse Carolus Borromeus-kerk. Vanaf het derde nummer werd de uitgave verzorgd en beheerd door Herman van Fraechem Van Fraechem, Herman
Herman van Fraechem (1904-1970) was een Vlaamsgezinde priester en herbezieler van het literaire tijdschrift De Bladen voor de Poëzie (1937-1944, 1953-1995). Via dit literair tijdschrift ... Lees meer en zijn uitgeverij Van Maerlant. Door inschattingsfouten belandde het blad echter al tijdens de eerste jaargang in financiële problemen.

Intussen hadden andere periodieken veelal afwijzend op het blad gereageerd. De communistische bladen De Roode Vaan De Rode Vaan
Lees meer en Front waarschuwden hun lezers na enkele nummers voor dit ‘neofascistische’ blad. Later klonk ook kritiek uit katholieke hoek, met name in het literaire periodiek Dietsche Warande en Belfort Dietsche Warande en Belfort
Dietsche Warande en Belfort was een Vlaams tijdschrift voor literatuur- en geestesleven. Het ontstond in 1900 door de samensmelting van de tijdschriften Dietsche Warande en Het Belfort.... Lees meer .

Met culturele avonden, bijvoorbeeld rond Zuid-Afrika Zuid-Afrika
Deze bijdrage belicht de relatie tussen de Vlaamse beweging en Zuid-Afrika van de 19de tot de 21ste eeuw. Lees meer , probeerde men van bij het begin Golfslag tot een grotere ‘stroming’ te laten uitgroeien. Hoewel de voordrachten konden rekenen op medewerking van Ernest Claes Claes, Ernest
Ernest Claes (1885-1968) was een schrijver van volkse romans en verhalen en een leidend ambtenaar in de Kamer van Volksvertegenwoordigers. Na de Tweede Wereldoorlog werd hij vervolgd wege... Lees meer , Stijn Streuvels Lateur, Frank
Lees meer , Emiel van Hemeldonck Van Hemeldonck, Emiel
Emiel van Hemeldonck (1897-1981) was een Vlaamse onderwijsinspecteur en schrijver van historische romans en jeugdverhalen. Lees meer , Anton van de Velde en voordrachtkunstenaars Ast Fonteyne Fonteyne, Ast
Lees meer en Antoon vander Plaetse Vander Plaetse, Antoon
Antoon vander Plaetse (1903-1973) was acteur bij het Vlaamsch Volkstoneel en het Nationaal Vlaamsch Tooneel. Tijdens WOII werkte hij voor Zender Brussel. Na de oorlog was hij actief als ... Lees meer , beïnvloedden ze het aantal abonnees niet positief. In mei 1948 bedroeg de oplage nog slechts 600 exemplaren.

Kort daarop liepen de fusiegesprekken met het Vlaams-katholieke jongerentijdschrift Nieuwe Stemmen spaak. Redactieleden ervaarden tijdsgebrek en er ontstonden wrijvingen tussen de samenstellers. De polemische toon in de kritische teksten was volgens Ruys bijvoorbeeld onverenigbaar met een programma van volksverheffing. Begin 1950 werd de redactie ontbonden, na een laatste poging om het financiële debacle af te wenden met een speciaal nummer gewijd aan Cyriel Verschaeve.

Een significant aantal auteurs zouden naderhand hun medewerking verlenen aan het literaire (avant-garde)tijdschrift De Tafelronde (1953-1981).