Luykx, Theo

Theo Luykx werd geboren in een welstellend, katholiek en Vlaamsgezind gezin met negen kinderen in het Noord-Limburgse Lommel. Zijn vader, die er een aannemersbedrijf en een meubelmakerij leidde, trad kort na de oprichting in 1926 toe tot het Vlaams Economisch Verbond Vlaams Economisch Verbond
Het Vlaams Economisch Verbond (VEV) is een Vlaamsgezinde belangengroep en patronale organisatie, die werd opgericht in 1926. Tijdens het interbellum zette het VEV zich in voor algemeen ec... Lees meer (VEV), de organisatie waarover zijn zoon samen met Max Lamberty Lamberty, Max
Max Lamberty (1893-1975) was een politiek en sociaal filosoof, die theoretisch werk over de grondslagen van de Vlaamse beweging leverde. Lees meer en Frans Wildiers Wildiers, Frans
Frans Wildiers (1905-1986) was een advocaat, redacteur en Vlaams-nationalistisch politicus. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij gouverneur van de provincie Antwerpen. Na de oorlog was ... Lees meer vier decennia later het boek Geschiedenis van de economische bewustwording in Vlaanderen. Het Vlaams Economisch Verbond 1926-1966 publiceerde.

Tijdens zijn middelbare schoolopleiding in het jezuïetencollege van Turnhout werd Luykx lid van het Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond
Het Algemeen Katholiek Vlaams Studentenverbond (1903-1935) was de organisatorische vormgeving van de katholieke Vlaamse studentenbeweging: een jeugdbeweging met plaatselijke bonden van ka... Lees meer (AKVS). Na een voorbereidend jaar omdat zijn kennis van wiskunde en natuurwetenschappen na de Grieks-Latijnse humaniora ontoereikend was, vatte Luykx aan de Leuvense universiteit de studie burgerlijk ingenieur aan. Die opleiding brak hij na de kandidaturen af om zijn persoonlijke keuze door te zetten en geschiedenis te gaan studeren aan de Gentse universiteit. Daar werd hij onmiddellijk voorzitter van de studentenafdeling van het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer (VNV). Van 1936 tot 1939 fungeerde Luykx als algemeen voorzitter van de VNV-studentenverenigingen in Vlaanderen en richtte hij mee hun blad Volkskamp Volkskamp
Volkskamp was het studentenblad van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV), opgericht in 1937 en verspreid bij de ‘VNV-studentenbrigades’ in Leuven en Gent. Vanaf 1941 werd Volkskamp het le... Lees meer op, waarvoor hij bijdragen leverde onder het pseudoniem Theo van Loon. Luykx assisteerde, zoals heel wat andere flamingantische universiteitsstudenten, in de late jaren 1930 ook Flor Grammens Grammens, Flor
Onderwijzer Flor Grammens (1899-1985) verwierf tijdens zijn leven grote bekendheid door zijn herhaalde en soms spectaculaire acties tegen de schendingen van de taalwetgeving. Lees meer bij zijn acties tegen tweetalige straatnaam Straatnamen
Straatnamen kunnen als monumenten fungeren die een bepaalde nationalistische of andere politiek-ideologische agenda reflecteren. In de geschiedenis van de Vlaamse beweging dienden straatn... Lees meer borden in Vlaanderen, in het bijzonder rond de taalgrens Taalgrens
Het begrip ‘taalgrens’ verwijst in het algemeen naar een grens die twee bevolkingsgroepen die een verschillende taal spreken van elkaar scheidt en in het bijzonder naar de grens tussen he... Lees meer en andere overtredingen van de taalwetgeving Taalpolitiek en -wetgeving
Situaties van taalonderdrukking vindt men wereldwijd. Daarom besteedt deze bijdrage eerst aandacht aan gehanteerde taalpolitieke strategieën. Ook in België verzette een gedomineerde taalg... Lees meer .

Intellectuele en professionele evolutie tot 1940

In 1938 publiceerde Luykx bij de niet nader geïdentificeerde Leuvense uitgeverij Lovania de brochure Eene Inleiding tot de Rassen- en de Germanenkunde, de uitwerking van twee lessen die hij op 17 februari van dat jaar in Antwerpen had gegeven voor de Volksuniversiteit Herman van den Reeck Volksuniversiteit Herman Van den Reeck
Volksuniversiteit Herman van den Reeck (1928-1940) was een in Antwerpen en Mechelen gevestigde Vlaams-nationalistische organisatie die voordrachten en filmavonden inrichtte en brochures p... Lees meer . Zoals hij dat heel zijn leven in variërende toonaarden in woord en geschrift zou doen, kantte hij zich daarin tegen ‘de verdeelende klassenopvatting van het Marxisme’, de ‘moderne verwildering’ en ‘de Liberale gelijkheidsgedachten’. De ‘politiek van Duitschland tegen de Joden’ achtte hij ‘gedeeltelijk gewettigd’, onder andere omdat tot de machtsovername door de nazi’s in 1933 ‘het economisch leven van Duitschland heelemaal niet meer in de handen berustte van de eigene volksgemeenschap’. Optreden, zoals Hitler had gedaan en deed, ‘om paal en perk te stellen aan een dergelijke onderkruiping was absoluut gewettigd’. Racistisch Racisme
Lees meer toonde Luykx zich evenwel niet. Hij wees ideeën over (Germaanse) rassensuperioriteit en een racistisch geïnspireerde geschiedenisbeschouwing af, was van oordeel dat de rassenleer (vooralsnog) wetenschappelijke onderbouwing miste en vond dat rassenvermenging ook positieve effecten kon hebben en dat elke mens ‘een vermengden mensch’ is.

Vrijwel onmiddellijk na de inval van Nazi-Duitsland in Tsjechoslowakije op 15 maart 1939 nam Luykx, die kort voordien een studiereis door Duitsland had gemaakt, publiekelijk afstand van deze imperialistische machtsgreep en later stapte hij op als voorzitter van de VNV-studenten.

Nadat hij had overwogen om alsnog de Gentse universiteit te verlaten en zijn geschiedenisstudie in Leuven voort te zetten, had Luykx ondertussen zowel zijn kandidaats- als zijn licentiaatsdiploma noodgedwongen via de centrale examencommissie behaald, respectievelijk in 1936 en 1938. De rectorale raad van de Leuvense universiteit had hem namelijk verboden om examen af te leggen omwille van ‘misplaatste activiteiten’, met andere worden zijn militante Vlaams-nationalistische politieke bedrijvigheid. In 1939 behaalde Luykx aan de Gentse universiteit nog een kandidaatsdiploma rechten.

Datzelfde jaar startte Luykx een loopbaan in het middelbaar onderwijs als waarnemend leraar geschiedenis en aardrijkskunde aan het atheneum van Berchem. Aan de Gentse universiteit had hij ondertussen Elza Foncke (1917-1993) leren kennen, die net als hij geschiedenis studeerde en met wie in 1940 in het huwelijk trad. Zij was een dochter van de liberaal georiënteerde Gentse hoogleraar Duitse taalkunde en volkskundige Robert Foncke Foncke, Robert
Robert Foncke (1889-1975) was hoogleraar Duitse filologie en letteren aan de Rijksuniversiteit Gent, expert in de letterkunde van de Zuidelijke Nederlanden en volkskundige. Hij was ook a... Lees meer . Luykx’ echtgenote was later werkzaam als lerares en assisteerde hem bij zijn historisch werk.

In 1940 promoveerde Luykx aan de Gentse universiteit tot doctor in de geschiedenis. Zijn proefschrift over de 13de-eeuwse Vlaamse gravin Johanna van Constantinopel, haar leven, haar regering werd bekroond door de Koninklijke Vlaamse Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België en in 1946 gepubliceerd door deze wetenschappelijke instelling. Ook in 1947, 1950 en 1952 publiceerde Luykx, die zich in de eerste plaats positioneerde als mediëvist, belangwekkende studies over opmerkelijke episodes uit de geschiedenis van de middeleeuwen in (het graafschap) Vlaanderen, respectievelijk over de Vlaamse graven en de kruistochten, de stad Brugge als internationale handelsmetropool en de strijd van de Vlaamse graven tegen de Franse koningen. Tijdens de academiejaren 1943-1944 en 1948-1949 werd hij als leraar gedetacheerd en werkte hij aan de Gentse universiteit als assistent van de door hem bewonderde historicus en jurist François Louis Ganshof (1895-1980).

De Tweede Wereldoorlog

In 1941 had Luykx intussen negen historisch-vulgariserende bijdragen gepubliceerd in Volk en Kultuur Volk en Kultuur
Volk en Kultuur (1941-1944) was het orgaan van de werkgemeenschap Volk en Kunst, dat behalve door de romantisch-flamingantische traditie ook door het Nieuwe Orde-denken en de collaborati... Lees meer , een publicatie van Volk en Kunst Volk en Kunst
Volk en Kunst (1940-1944) was een organisatie die tijdens de Tweede Wereldoorlog probeerde om de cultuurverspreidende organismen in Vlaanderen te coördineren. Lees meer , waarvan hij aanvankelijk ook redactielid was. Deze semiofficiële, Nieuwe Orde-gezinde organisatie en haar weekblad hadden tot doel het cultuurleven in Vlaanderen ‘trouw aan de eigen volkszaak’ te unificeren en te structureren. Iedereen, zo luidde het althans officieel in een oproep in januari 1941, kon daaraan participeren, behalve degenen die werden omschreven als ‘volksvreemden’. De onderwerpskeuze van Luykx - onder meer de Guldensporenslag Guldensporenslag
De Guldensporenslag was een veldslag op de Groeningekouter nabij Kortrijk op 11 juli 1302. Hierbij werd het Franse ridderleger verslagen. De slag kreeg in de Vlaamse beweging een symbolis... Lees meer en de Germaanse volksverhuizingen tijdens de 4de en de 5de eeuw - sloot aan bij de bedoelingen van dit tijdschrift en hemzelf om opmerkelijke momenten uit de geschiedenis van Vlaanderen uitdrukkelijk in het licht te stellen. In vlotte en informatieve teksten gaf Luykx blijk van grote feitenkennis en historisch inzicht, maar mat hij zich in zijn beschouwende conclusies het keurslijf aan van zijn politieke overtuiging, die in overeenstemming was met de cultuurpolitiek van de Duitse bezetter. In de brochure Onze nationale hoogdag. De slag bij Kortrijk op 11 juli 1302, die hij eveneens in 1941 uitbracht bij uitgeverij Volk en Staat Volk en Staat
Lees meer van het gelijknamige dagblad van het collaborerende VNV, hanteerde hij dezelfde mengvorm van wetenschappelijke geschiedschrijving en politieke commentaar: ‘Ook al heeft een samenstel van sociale en politieke krachten den strijd op den Groeninghekouter voorbereid, bewust of onbewust waren de Vlaamsche kampers bij Kortrijk “de voorposten van het Dietsche verzet”. Te Groeninghe werd in werkelijkheid en als symbool voor alle tijden, de krachtige levenswil van Vlaanderen uitgesproken’. Eén van de leidende figuren van Volk en Kultuur was de collaborerende auteur Filip de Pillecyn De Pillecyn, Filip
Filip De Pillecyn (1891-1962) was schrijver en journalist. Hij was actief in de Frontbeweging, werkte voor De Standaard en De Tijd en stichtte het satirisch weekblad Pallieter. Tijdens de... Lees meer , een collega van Luykx aan het atheneum van Mechelen, waar hij inmiddels leraar was geworden.

In december 1940 verzorgde Luykx in Mechelen voor de Volksuniversiteit Herman van den Reeck twee lezingen, respectievelijk over rassenkunde en rassenleer en over de Germaanse volksverhuizingen en de impact daarvan op de vorming van de Germaans-Romaanse taalgrens. Hij hield er in 1941 ook een radiolezing over voor de gelijkgeschakelde Zender Brussel Zender Brussel
Zender Brussel (1940-1944) was een collaborerend Vlaams Radio-instituut tijdens de Tweede Wereldoorlog. Lees meer en in 1943 bracht de Brusselse uitgeverij Manteau Manteau
Lees meer zijn boek uit met als titel Op den drempel der geschiedenis van het Vlaamsche volk. De Germanen en hun expansie in onze gewesten. Luykx publiceerde tijdens de Tweede Wereldoorlog ook enkele historische boekbesprekingen in het VNV-dagblad Volk en Staat Volk en Staat
Volk en staat (15 november 1936 - 3 september 1944) was een Vlaams-nationalistisch dagblad en orgaan van het Vlaamsch Nationaal Verbond. Het blad verscheen als opvolger van De Schelde (1... Lees meer en in het zoals alle kranten en tijdschriften gecensureerde Het Laatste Nieuws Het Laatste Nieuws
Het Laatste Nieuws was een liberaal en Vlaamsgezind dagblad, waarvan het eerste nummer op 7 juni 1888 verscheen. In 2023 bestaat de krant nog steeds als een populair dagblad voor een bree... Lees meer .

Geleidelijk drong bij Luykx het besef door van de bedreiging die het Duitse imperialisme vormde voor de mondiale internationale verhoudingen en in het bijzonder voor Europa. Hij richtte zijn blik, mede doordat de krijgskansen keerden, meer en meer in de richting van de Angelsaksische wereld en ontwikkelde zich tot een overtuigde atlantist, met tijdens de Koude Oorlog een nadrukkelijk anticommunistisch sentiment.

De Vlaamse en ‘volkse’ retoriek was intussen afwezig gebleven in een over drie afleveringen gespreide bijdrage van Luykx in de jaargang 1941 van Wetenschappelijke Tijdingen Wetenschappelijke Tijdingen
Wetenschappelijke Tijdingen is een tijdschrift, in 1935 opgericht door Jozef Goossenaerts als Wetenschap in Vlaanderen. Het blad moest de Nederlandstalige wetenschap bevorderen en verschi... Lees meer . In deze erudiete synthese over De groei van de geschiedschrijving in Vlaanderen in de Nederlandse taal etaleerde hij als 28-jarige ten volle zijn grote historiografische kwaliteiten en presenteerde hij een bijna exhaustieve inventaris van de Nederlandstalige historisch-wetenschappelijke productie in Vlaanderen tot die tijd. Hij typeerde er Henri Pirenne Pirenne, Henri
Henri Pirenne (1862-1935) was een van de invloedrijkste Belgische historici uit de 20ste eeuw. Zijn werk, met name zijn zevendelige Histoire de Belgique, reflecteerde een Belgisch-nationa... Lees meer als ‘den grootsten Belgische historicus, die in onvergelijkbare mate zijn invloed wist uit te oefenen op de historiografie bij ons’ (p. 3), maar betreurde dat de grondlegger van de Gentse Historische School ‘geen oog heeft gehad voor het goed recht van Vlaanderen op zijn rijksuniversiteit in het hart van ’t Vlaamsche land’. Tussen 1952 en 1962 zou hij als aanvulling daarbij onder de titel De jongste literatuur over ons nationaal verleden (later Recente literatuur over ons verleden) jaarlijkse aanvullingen bij die kritische bibliografie publiceren in het katholieke literair-culturele tijdschrift Dietsche Warande en Belfort Dietsche Warande en Belfort
Dietsche Warande en Belfort was een Vlaams tijdschrift voor literatuur- en geestesleven. Het ontstond in 1900 door de samensmelting van de tijdschriften Dietsche Warande en Het Belfort.... Lees meer .

Intussen fungeerde een broer van hem tijdens de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer als burgemeester van Lommel, terwijl een andere broer actief was als lid van de paramilitaire Dietsche Militie-Zwarte Brigade Dietsche Militie – Zwarte Brigade
De Dietsche Militie-Zwarte Brigade was de militie van de Eenheidsbeweging-VNV (1941-1943), in november 1943 herdoopt tot Dietsche Militie (1943-1944). Lees meer . Na de bevrijding kregen beide broers bijgevolg te maken met de repressie Repressie
Lees meer , net als hun vader. Op 9 juli 1945 noteerde de Limburgse VNV-leider Theo Brouns Brouns, Theo
Lees meer , die een jaar later wegens collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer werd terechtgesteld, in zijn Hasseltse gevangenisdagboek: ‘Ik verneem dat de houtmagazijnen van de firma Luykx van Lommel een prooi van de vlammen werden. Beestachtige wraaklust. Pater Bonifaas, de jongste van de familie Luykx, die in de abdij van Postel was, werd ook aangehouden, terwijl Theo zich van de familie schijnt te desolidariseren’.

Repressie en journalistiek

Na de Tweede Wereldoorlog werd Luykx tijdelijk geschorst als leraar in het rijksonderwijs en moest hij verschijnen voor epuratiecommissies van de Gentse universiteit en de provincie Antwerpen, waarbij Ganshof, leerling en opvolger van Pirenne, in beide gevallen met zijn volle intellectuele statuur en politieke gewicht de verdediging opnam van zijn poulain. Hij kon daarbij rekenen op de steun van zijn collega-hoogleraar geschiedenis Gaston Dept (1900-1946), eveneens een ‘pirennist’.

Intussen werkte Luykx vanaf 1945 als journalist en later redactiesecretaris voor de toen opgerichte katholieke krant De Nieuwe Standaard en als verantwoordelijke voor het politieke gedeelte van het wekelijkse ‘bijblad’ Spectator, waarvoor hij in de jaren 1945-1947 zelf ook heel wat historische bijdragen schreef. Die (gedwongen) journalistieke bedrijvigheid zou enkele jaren later een nieuwe en beslissende wending geven aan Luykx’ beroepsloopbaan, toen hij in 1951 aan de Gentse universiteit werd aangesteld voor het keuzevak Perswetenschap in de rechtsfaculteit. Datzelfde jaar werd hij bovendien aangesteld als docent aan de Rijkshandelshogeschool in Antwerpen.

Nadat zijn schorsing na een jaar was opgeheven, kwam Luykx vanaf september 1945 opnieuw in aanmerking voor een job in overheidsdienst. Hij bleef nog een tijdlang werkzaam als journalist, maar keerde na de zomervakantie van 1947 terug naar het middelbaar onderwijs, met name als leraar geschiedenis in de Nederlandstalige afdeling van het atheneum van Brussel.

Pionier van de academische mediastudie

Ondanks zijn onmiskenbaar grote kwaliteiten als historicus en zijn uitgebreid wetenschappelijk curriculum, had Luykx - met name door de Nieuwe Orde-getinte kleuring van sommige van zijn publicaties tijdens de Tweede Wereldoorlog - voor zijn academische carrière aan de Gentse universiteit, erg veel - zo niet alles - te danken aan de steun en patronage van Ganshof, die ook buiten de wetenschappelijke wereld over een groot netwerk beschikte.

In de loop van de jaren 1950 werd Luykx’ lesbevoegdheid aan de Gentse universiteit uitgebreid met  een aanstelling voor de vakken parlementaire en wetgevende geschiedenis van België en diplomatieke geschiedenis, eveneens in de faculteit rechtsgeleerdheid. In 1961 werd hij bevorderd tot gewoon hoogleraar en een jaar later richtte hij binnen deze faculteit de studierichting pers- en communicatiewetenschappen op, waarvoor hij een decennium had geijverd en die zich tijdens de volgende jaren onder zijn leiding sterk zou ontwikkelen, onder meer met tal van eindverhandelingen over de geschiedenis van de (Belgische) pers Pers
Van bij het ontstaan van de Vlaamse beweging vervulde de Nederlandstalige pers een belangrijke rol als spreekbuis. De veelheid aan Vlaamse kranten en (week)bladen die in de 19de en 20ste ... Lees meer . Nadat hij gedurende tien jaar titularis was geweest van de leerstoel Pers en Communicatie, droeg Luykx die functie in 1972 over aan de jurist Pierre Kluyskens (1921-1980). Zelf werd hij diensthoofd van het nieuw opgerichte Seminarie voor Hedendaagse vraagstukken van Binnen- en Buitenlandse politiek, wat niet belette dat hij ook onderzoek bleef doen betreffende Belgische en internationale persgeschiedenis.

Luykx was in Vlaanderen een van de pioniers van zowel de historische als de actuele studie van de media, waarbij hij zich onder meer richtte op de relatie tussen de geschreven pers en de Vlaamse beweging. Het uitvoerige lemma ‘Pers’ in de Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse beweging (NEVB)
De opvolger van de Encyclopedie van de Vlaamse Beweging zocht bij het verschijnen in 1998 expliciet afstand tot zijn voorganger door de verwetenschappelijking van het historisch onderzoek... Lees meer , dat op basis van de bijdrage van Luykx over hetzelfde thema in de Encyclopedie van de Vlaamse Beweging Encyclopedie van de Vlaamse Beweging
De tweedelige Encyclopedie van de Vlaamse beweging verscheen in 1973-1975 en gold jarenlang als het voornaamste naslagwerk met betrekking tot de geschiedenis van de Vlaamse beweging. ... Lees meer voor de periode tot 1945 werd aangevuld door Pieter van Hees Van Hees, Pieter
De Nederlandse historicus Pieter van Hees (1937-2021) was vanaf de jaren 1960 gedurende meer dan een halve eeuw – naast de Vlaming Lode Wils, met wie hij meermaals polemiseerde – de histo... Lees meer en Gaston Durnez Durnez, Gaston
Lees meer , was in belangrijke mate schatplichtig aan zijn intensieve onderzoekswerk daaromtrent. Ook op Luykx’ postuum in het verzamelwerk Twintig Eeuwen Vlaanderen gepubliceerde synthese De ontwikkeling van de Nederlandstalige pers in Vlaanderen konden beide auteurs uitvoerig beroep doen.  

De Vlaamse beweging en haar geschiedenis lieten Luykx inderdaad als mens en als historicus niet los, zoals onder andere blijkt uit zijn biografie van Alfons van de Perre Van de Perre, Alfons
Lees meer uit 1972. Twee jaar later was hij actief betrokken bij het colloquium over de Vlaamse beweging tijdens de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer dat op 15 en 16 december 1974 in Leuven werd georganiseerd en waar het er bij momenten heftig aan toe ging omdat historiografische Historiografie
Lees meer meningsverschillen er zich vermengden met politieke tegenstellingen en persoonlijke rivaliteiten. In een tijdschriftbijdrage daarover een jaar later noteerde Luykx suggestief onder meer het volgende: ‘De beoordeling van gedragingen van de verschillende figuren die in de Frontbeweging Frontbeweging
Aan het IJzerfront manifesteerde zich tijdens de Eerste Wereldoorlog flamingantisch verzet tegen de taaltoestanden in het leger. Naarmate het zich meer en meer organiseerde en groeide, vo... Lees meer en ook in het activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer een rol speelden, werd in de historische literatuur sterk beïnvloed door maatstaven die door de historicus tegenover de staat België en de Vlaamse volksgemeenschap werden aangelegd’.

Ook van het Gedenkboek van de Rijksuniversiteit Gent (1957) en van het Liber Memorialis der R.U.G. (1960) nam hij de coördinatie en de eindredactie op zich, net zoals hij dat vanaf 1957 en gedurende ettelijke jaren deed voor De Brug. Tijdschrift van de Rijksuniversiteit te Gent. Luykx was een geboren docent en schreef bovendien vlot en gemakkelijk. Hij was een klassiek historicus, die de theorievorming, de meer structurele analyse en de kwantitatieve benadering uit de sociale en de economische wetenschappen goeddeels aan zijn historisch werk liet voorbij gaan.

Historicus van België en de Vlaamse beweging

Vooral Politieke geschiedenis van België groeide uit tot een standaardwerk, dat ook na Luykx’ overlijden in een door andere auteurs aangevulde versie nog meermaals werd herdrukt en dat tot op vandaag een referentiewerk is gebleven. Tussen de lijnen was Luykx’ persoonlijke overtuiging, onder andere zijn sterke affiniteit met de Vlaamse beweging, in dit werk aanwezig. Historicus Jan Craeybeckx (1923-2011), die in de middelbare school les had gekregen van Luykx, wees erop dat Luykx’ synthese van twee eeuwen Belgische politiek onmiskenbaar de sporen draagt van de ‘uit een Vlaamse en katholieke background gegroeide levens- en wereldbeschouwing’ van de auteur en dat ‘een strijdbare houding tegenover de Sovjetunie en andere dictatoriale vormen van communisme een constante’ vormt in de geschriften van Luykx. Het wekt dan ook geen verwondering dat Luykx ‘de contestatievlaag van 1968 moeilijk kon verwerken’, zoals zijn jarenlange assistent Guido Provoost Provoost, Guido
Guido Provoost (1940-1981) was een meermaals gelauwerd historicus, die veel aandacht besteedde aan de geschiedenis van de Vlaamse beweging. Hij was ook Volksunie-militant en fungeerde als... Lees meer het uitdrukte.

Vlaamsgezindheid en engagement

Mede geïnspireerd door zijn flamingantisme geloofde Luykx dat de intellectuele elite waartoe hij behoorde, een specifieke maatschappelijke opdracht van ‘volksopvoeding’ (emancipatie) en dienstbaarheid behoorde te vervullen. Vanuit die overtuiging trad hij op als initiatiefnemer, coördinator, (eind)redacteur en/of (mede)auteur van een aantal historische overzichts- of naslagwerken die zich richtten tot een ruimer publiek. Titels als Cultuurhistorische atlas van België, Elseviers Historische Atlas, Platenboek van België, Historische Winkler Prins Encyclopedie en Encyclopedie van Vlaanderen spreken voor zich. Met het opnemen van het voorzitterschap van de Scriptores Catholici, de Belgische vereniging van katholieke schrijvers, in 1971 maakte hij nogmaals expliciet duidelijk waar hij voor stond. Voor Luykx was (het erfgoed van) de christelijk geïnspireerde Westerse cultuur een leven lang richtinggevend. Hij was niet blind voor de uitwassen van het kolonialisme, maar beschouwde het Britse imperium wel als een fraaie emanatie van het beste wat het Avondland te bieden had.

Voor de Vlaamse cultuur en taal, die hij in 1943 omschreef als ‘het fijnbesnaarde uitdrukkingsmiddel van een volksgemeenschap met onmiskenbaren eigenaard’, bleef Luykx op allerhande fora opkomen tot zijn levenseinde. Zo stelde hij in een toespraak bij de viering van het eeuwfeest van de Koninklijke Zuidnederlandse Maatschappij voor Taal- en Letterkunde en Geschiedenis in Brussel in 1970 dat ‘wij ons als kultuurgemeenschap er over kunnen verheugen dat er nu Vlaamse solidariteit is gegroeid die zich kan inzetten voor de beveiliging van het Vlaamse territorium’. Een jaar voordien had Luykx bij de oprichtingsvergadering van een Vlaamse culturele kring in de Brusselse faciliteitengemeente Vlaamse Rand
De Vlaamse Rand omvat de negentien gemeenten grenzend aan Brussel of aan een faciliteitengemeente. De relatie tot Brussel leidt er tot specifieke uitdagingen. Lees meer Wemmel, ‘op de barrikade van de Nederlandse taal- en kultuurgrens’, geponeerd: ‘De Nederlandse kultuur is de Franse waard en voor ons is zij zelfs meer waard, omdat het de onze is’. Luykx, die toen al jaren in het Brusselse woonde, positioneerde  zich uitdrukkelijk als een Vlaamsgezinde Brusselaar.

Op 20 november 1974 stapte hij mee in de manifestatie in het Vlaams-Brabantse Halle, die zich  richtte tegen de verfransing van de regio rond Brussel Brussel
In de geschiedenis van de Vlaamse beweging speelde Brussel een unieke rol vanwege haar hoofdstedelijke functies, economische aantrekkingskracht en als symbool van verfransing, die zich v... Lees meer en stond hij er op het podium samen met de organisatoren van het Overlegcentrum van Vlaamse Verenigingen Overlegcentrum van Vlaamse Verenigingen
Het Overlegcentrum van Vlaamse Verenigingen (OVV) werd officieel opgericht op 13 mei 1966 en overkoepelt een hele reeks Vlaamsgezinde organisaties en verenigingen van uiteenlopende (ideol... Lees meer (OVV). Tijdens de laatste weken van zijn leven, toen hij al ernstig ziek was, tekende hij in de herfst van 1977 nog een oproep van het anti-Egmontkomitee Anti-Egmontkomitee
Het Anti-Egmontkomitee verenigde een 50-tal niet-partijpolitieke Vlaamse verenigingen in hun verzet tegen het Egmontpact. De uitgeoefende druk lag aan de basis van de val van de regering-... Lees meer tegen het Egmontpact Gemeenschapspact
Het Egmontpact of Egmontakkoord maakt samen met de Stuyvenbergakkoorden deel uit van het zogenaamde Gemeenschapspact, dat de definitieve pacificatie van de communautaire problemen tot doe... Lees meer , het communautaire akkoord van de regering onder de leiding van de christendemocraat Leo Tindemans Tindemans, Leo
De Vlaamse christendemocraat Leo Tindemans (1922-2014) leidde vier Belgische regeringen. Hij werd nadien CVP-voorzitter en later ook minister van Buitenlandse Zaken. Als minister van Geme... Lees meer , dat volgens hem onvoldoende tegemoet kwam aan de belangen van Vlaanderen in het algemeen en van de Brusselse Vlamingen in het bijzonder.